Η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει το τρένο της κυκλικής οικονομίας. Τη στιγμή που οι εξελίξεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο «τρέχουν», όπως αποδεικνύει η πρόσφατη θεσμοθέτηση της πρώτης ευρωπαϊκής στρατηγικής για τα πλαστικά, στη χώρα μας τα προβλήματα εξακολουθούν να εντοπίζονται σε χαμηλό επίπεδο, στην αλυσίδα της ανακύκλωσης και στην ποιότητα των υλικών που παράγει.
Επιχειρηματικοί κλάδοι, όπως η βιομηχανία πλαστικού, ζητούν καλύτερη εκπαίδευση των πολιτών και δομικές παρεμβάσεις στο σύστημα ανακύκλωσης, καθώς σήμερα το 45-47% του περιεχομένου των μπλε κάδων καταλήγει στους ΧΥΤΑ.
Παράλληλα, ενθαρρύνουν τα μέλη τους να κοιτάξουν το μέλλον, που πλέον δεν δείχνει και τόσο μακριά, και να προσανατολιστούν στην έρευνα και στη δημιουργία νέων προϊόντων, όπου σήμερα η Ελλάδα υστερεί.
Για να καταλάβει κανείς τι συμβαίνει, πρέπει πρώτα να ακολουθήσει τη διαδρομή της ανακύκλωσης στη χώρα μας. Ακολουθούμε λοιπόν ένα απορριμματοφόρο καθώς περνάει την πύλη του Κέντρου Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ) της εταιρείας WATT στο Κορωπί, για να αφήσει προς διαλογή το περιεχόμενο των μπλε κάδων που συνέλεξε. Το ΚΔΑΥ Κορωπίου είναι ένα από τα 34 που λειτουργούν στη χώρα μας και το μεγαλύτερο στην Αττική. Είναι συμβεβλημένο με την ΕΕΑΑ και εξυπηρετεί 30 δήμους της Αττικής και 6 νησιά, δεχόμενο προς διαλογή περίπου 250 τόνους κάθε ημέρα. Οπως εξηγεί ο Κώστας Βεργανελάκης, διευθυντής Λειτουργιών της WATT, η διαλογή του περιεχομένου γίνεται με μηχανικά μέσα, ανάλογα με το μέγεθος, το σχήμα, το βάρος και το υλικό. Από το ΚΔΑΥ προκύπτουν 12 κατηγορίες υλικών (διαφορετικά είδη πλαστικών, χαρτιού, σιδηρούχων και γυαλιού).
Είναι όμως όλο το περιεχόμενο των μπλε κάδων ανακυκλώσιμο; «Το 45-47% είναι υπόλειμμα. Πρόκειται είτε για κοινά σκουπίδια ή για υλικά που δεν ανακυκλώνονται. Δυστυχώς βρίσκουμε απίστευτα πράγματα», εξηγεί ο κ. Βεργανελάκης. «Οταν ολοκληρωθεί η διαλογή, μεταφέρουμε το υπόλειμμα στον ΧΥΤΑ Φυλής και ο δήμος αναλαμβάνει το κόστος ταφής».
Τα ΚΔΑΥ δεν λειτουργούν όλα με τον ίδιο τρόπο. Αλλα ανήκουν στην ΕΕΑΑ, άλλα είναι ιδιωτικά, συμβεβλημένα μαζί της (όπως το συγκεκριμένο της WATT) ή ανήκουν σε δήμους ή Φορείς Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (αλλά πάντα λειτουργούν και με την οικονομική στήριξη ΕΕΑΑ). Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΕΑΑ, το 2016 ανακυκλώθηκαν 547.000 τόνοι υλικών συσκευασίας κυρίως από τους μπλε κάδους, τους μπλε κώδωνες και τις υπόλοιπες δραστηριότητες της ΕΕΑΑ. Κάποιες μονάδες στη χώρα μας πραγματοποιούν διαλογή ανακυκλώσιμων υλικών και από σύμμεικτα απορρίμματα (τους πράσινους κάδους). «Κατά τη γνώμη μου, τα υλικά που προκύπτουν από τη διαλογή κοινών αστικών απορριμμάτων είναι κακής ποιότητας και δεν μπορούν να πωληθούν εύκολα. Εχει μεγάλη σημασία τι υλικό μπαίνει στο σύστημα ανακύκλωσης», εκτιμά ο κ. Βεργανελάκης.
Τα έσοδα από την πώληση υλικών προς ανακύκλωση ανήκουν στο ΚΔΑΥ (συνυπολογίζονται στην οικονομική στήριξη του ΚΔΑΥ από την ΕΕΑΑ). «Αυτό λειτουργεί και ως κίνητρο για την ποιότητα της διαλογής», εξηγεί ο κ. Γιάννης Ραζής, γενικός διευθυντής της ΕΕΑΑ. «Είναι προτιμότερο να γίνεται η πώληση από τους διαχειριστές των κέντρων διαλογής, που ως ιδιωτικές επιχειρήσεις γνωρίζουν καλά την αγορά». Οταν τα υλικά πωληθούν, το ΚΔΑΥ καταθέτει τα τιμολόγια στην ΕΕΑΑ (η οποία τα «διασταυρώνει» με τις υπόλοιπες καταγραφές και μετρήσεις) για να αποδείξει ότι ο κύκλος «έκλεισε».
Πού πωλούνται
Στη συνέχεια υπάρχουν δύο δρόμοι: τα ανακυκλώσιμα πωλούνται απευθείας σε μεγάλες ελληνικές ή ξένες εταιρείες, που λειτουργούν ως μεσάζοντες στο διεθνές «χρηματιστήριο της ανακύκλωσης» διαχειριζόμενες τεράστιες ποσότητες. Ή πωλούνται σε εταιρείες που τα επεξεργάζονται για να τα μετατρέψουν σε δευτερογενές υλικό, το οποίο με τη σειρά του πωλείται στις ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις.
Η ποιότητα των ανακυκλώσιμων υλικών είναι κομβικής σημασίας. «Οι προδιαγραφές των ΚΔΑΥ είναι συγκεκριμένες, δεν μπορεί μια επιχείρηση να λειτουργήσει αλλιώς ανταγωνιστικά», εξηγεί ο γενικός διευθυντής της ΕΕΑΑ, Γιάννης Ραζής. «Η ποιότητα του ανακυκλώσιμου πλαστικού και γυαλιού στην Ελλάδα είναι πολύ καλή. Ομως η απορρόφηση ενός προϊόντος από την αγορά εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Για παράδειγμα, τα πλαστικά «φιλμ» στέλνονταν στην Κίνα. Η αγορά αυτή έκλεισε και έτσι αρκετές χώρες, ανάμεσα στις οποίες κι εμείς, πρέπει να πληρώσουμε για τη σωστή διάθεσή του. Εκεί παρεμβαίνει η ΕΕΑΑ για να μη δημιουργείται πρόβλημα».
«Υπάρχει εταιρεία στην Ανατολική Ευρώπη που αγοράζει σήμερα το ΡΕΤ (υλικό των εμφιαλωμένων μπουκαλιών νερού) 30% ακριβότερα από την τιμή της αγοράς γιατί το χρησιμοποιεί για την παρασκευή ινών», λέει ο κ. Βεργανελάκης. «Αυτό έχει “χτυπήσει” την εγχώρια αγορά, διότι οι Ελληνες πωλούν εκεί την καλύτερη ποιότητα ΡΕΤ».
«Το πλαστικό δεν είναι σκουπίδι, έχει αξία και δημιουργεί θέσεις εργασίας»
Περίπου 700.000 τόνοι πρώτων υλών εισάγονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα από τη βιομηχανία πλαστικών, ενώ 370.000 τόνοι παράγονται στη χώρα μας στον κλάδο της μεταποίησης, με τον τζίρο του κλάδου να εκτιμάται στα 2 δισ. ευρώ. Ο Σύνδεσμος Βιομηχανιών Πλαστικών Ελλάδας (ΣΒΠΕ) εκτιμά ότι υπάρχουν σαφή περιθώρια βελτίωσης στον τρόπο ανακύκλωσης στη χώρα μας, προκειμένου να ενισχυθεί η επαναχρησιμοποίησή τους. Παράλληλα, εκτιμά πως η ευρωπαϊκή στρατηγική για τα πλαστικά δίνει την ευκαιρία στον κλάδο να στραφεί σε νέους δρόμους, δημιουργώντας προϊόντα με βάση δευτερογενή υλικά.
«Το πρόβλημα δεν είναι το υλικό, είναι η συμπεριφορά των καταναλωτών», λέει ο Ηλίας Μάμαλης, εκτελεστικός διευθυντής του ΣΒΠΕ. «Το πλαστικό δημιουργεί και στη χώρα μας θέσεις εργασίας και προϊόντα που διευκολύνουν τον τρόπο ζωής. Το δαιμονοποιούμε επειδή το πετάμε. Δεν είναι, όμως, σκουπίδι. Είναι ένα υλικό που έχει αξία. Εκεί χρειάζεται η εκπαίδευση του κόσμου».
Εκτός από την καλύτερη ενημέρωση και εκπαίδευση των πολιτών, ο ΣΒΠΕ θεωρεί ότι πρέπει να υπάρξουν και δομικές αλλαγές και βελτιώσεις στην ανακύκλωση από τους θεσμοθετημένους φορείς και εταιρείες στη χώρα μας. «Για παράδειγμα, πρέπει να γίνει η καλύτερη εκπαίδευση του κόσμου στη σωστή χρήση του μπλε κάδου και να προχωρήσουμε στη δημιουργία του καφέ κάδου για τα κομποστοποιήσιμα. Μεσοπρόθεσμα πρέπει να περάσουμε στα τέσσερα χωριστά ρεύματα για τη συλλογή των ανακυκλώσιμων (σ.σ. χαρτί, γυαλί, πλαστικό, αλουμίνιο) όπως λειτουργεί η Βόρεια Ευρώπη. Οταν ένα ΚΔΑΥ παραλαμβάνει πιο καθαρούς μπλε κάδους, τότε θα προωθήσει καλύτερο υλικό στα εργοστάσια ανακύκλωσης, που με τη σειρά τους θα παράγουν καλύτερο δευτερογενές υλικό για επαναχρησιμοποίηση».
Ο κ. Μάμαλης εκτιμά ότι η νέα στρατηγική της Ευρώπης για τα πλαστικά (οδηγία για κυκλική οικονομία, ανακύκλωση, επαναχρησιμοποίηση) είναι μία ευκαιρία για τον κλάδο. «Η προσαρμογή δεν είναι απλή υπόθεση. Δεν μπορεί από τη μια ημέρα στην άλλη να αντικατασταθεί ένα πλαστικό υλικό με κάποιο άλλο, ανακυκλωμένο. Πρέπει να αναπροσαρμοστεί η εφοδιαστική αλυσίδα από την αρχή, από την παραγωγή έως την πώληση. Οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις θα το κάνουν ευκολότερα. Πρέπει όμως να ξεκινήσουμε. Να μεγιστοποιήσουμε το μερίδιο των ανακυκλώσιμων υλικών στα προϊόντα μας, να δημιουργήσουμε νέα προϊόντα με βάση τα δευτερογενή υλικά. Στην Ε.Ε. ήδη οι μεγάλες εταιρείες εργάζονται με γοργούς ρυθμούς, ώστε να δημιουργήσουν τα ειδικά “πρόσθετα” που θα διευκολύνουν την ανακύκλωση του υλικού. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει ακόμη σημαντική έρευνα στον κλάδο μας, γιατί είναι μια διαδικασία που χρειάζεται χρόνο, επενδύσεις και υπομονή».
Η ανεξέλεγκτη διακίνηση υλικών από γυρολόγους σε βιοτεχνίες χωρίς προδιαγραφές
Η επεξεργασία των ανακυκλώσιμων, ώστε να μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν, είναι ένα κρίσιμο κομμάτι στην αλυσίδα. Εκεί, τον πρώτο ρόλο παίζει η τεχνολογία.
Η βιομηχανία ανακύκλωσης πλαστικών Κ. Κανελλάκης Α.Ε. διατηρεί το εργοστάσιό της στη Βοιωτία. «Διαχειριζόμαστε ετησίως περίπου 8.000-9.000 τόνους πλαστικό και παράγουμε περίπου 5.000 τόνους. Παίρνουμε ένα άχρηστο υλικό και του δίνουμε και πάλι αξία», λέει ο πρόεδρος της εταιρείας, Κώστας Κανελλάκης. Η πρώτη ύλη της επιχείρησης προέρχεται κυρίως από εργοστάσια: είναι, για παράδειγμα, συσκευασίες που δεν πέρασαν από τον ποιοτικό έλεγχο γιατί είχαν κάποιο ελάττωμα ή είναι κατάλοιπο της διαδικασίας παραγωγής. Αυτή είναι μια εξαιρετικής ποιότητας πρώτη ύλη γιατί είναι καθαρή. Οι υπόλοιπες ποσότητες που διαχειρίζεται η μονάδα προέρχονται από ΚΔΑΥ ή ιδιώτες.
«Είναι κρίσιμο να βελτιωθεί το σύστημα συλλογής και διαλογής των υλικών», εκτιμά ο κ. Κανελλάκης. «Για παράδειγμα, η συλλογή όλων των συσκευασιών σε έναν μόνο κάδο δεν βοηθάει, δημιουργεί πρόβλημα και στα ΚΔΑΥ και σε εμάς. Υπάρχουν όμως και άλλα, λιγότερα γνωστά ζητήματα. Για παράδειγμα, υπάρχουν οι “ανεπίσημες” μονάδες ανακύκλωσης: μικρές βιοτεχνίες που αγοράζουν πρώτη ύλη από γυρολόγους, το επεξεργάζονται υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες, χωρίς έλεγχο, και παράγουν ένα πολύ χαμηλής ποιότητας υλικό, το οποίο με τη σειρά τους το διοχετεύουν σε μια μικρή βιοτεχνία που φτιάχνει λ.χ. σακούλες. Σήμερα οι “ανεπίσημες” μονάδες αντιπροσωπεύουν πάνω από το 40% του χώρου. Με το ηλεκτρονικό μητρώο (παραγωγής αποβλήτων) όμως τα πράγματα δυσκολεύουν γι’ αυτές τις μονάδες. Θα δώσω ένα παράδειγμα: μια εταιρεία που πουλάει φρούτα πρέπει πλέον να δίνει τα τελάρα της σε πιστοποιημένο ανακυκλωτή. Μέχρι σήμερα περνούσαν διάφοροι, τα “μάζευαν” και γινόταν “μαύρη” διακίνηση του υλικού. Οταν όμως έχουν ανάγκη τη βεβαίωση για το ηλεκτρονικό μητρώο… μας παίρνουν τηλέφωνο και παρακαλούν. Στον κλάδο των πλαστικών αυτό είναι τεράστιο πρόβλημα».
Η αγορά, πάντως, δεν είναι ικανοποιημένη από τα υλικά που προέρχονται από τα ελληνικά ΚΔΑΥ. «Εχω πάει σε πολλά ΚΔΑΥ και ξέρω τι παίρνω. Τα καλύτερα υλικά είναι αυτά που παίρνω από το εξωτερικό», λέει ο Χρίστος Παπάζογλου, διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας Prepac. «Η ποιότητα των υλικών από τον μπλε κάδο είναι χαμηλή. Ο Γερμανός θα πλύνει τη συσκευασία πριν την πετάξει. Εμείς πετάμε στους μπλε κάδους σάλτσες, παπούτσια και ψόφια ζώα». Σήμερα το 15-20% των πρώτων υλών που χρησιμοποιεί η εταιρεία του προέρχεται από ανακυκλώσιμα υλικά. «Κατά τη γνώμη μου, η βελτίωση των υλικών και ο ανασχεδιασμός των συσκευασιών ώστε να είναι πλήρως ανακυκλώσιμες –όπως ζητάει η νέα ευρωπαϊκή στρατηγική για τα πλαστικά– είναι κομβικής σημασίας».
Στόχος, η βιομηχανία
Η νέα στρατηγική της Ε.Ε. για τα πλαστικά στοχεύει στη βιομηχανία. Προβλέπει την κατάρτιση νέων κανόνων για τις συσκευασίες, ώστε να βελτιωθεί η ικανότητα ανακύκλωσης των πλαστικών υλικών που χρησιμοποιούνται στην αγορά και να αυξηθεί η ζήτηση για ανακυκλωμένες πλαστικές ύλες. Οπως εκτιμάται, η εφαρμογή της θα οδηγήσει και σε έναν πιο ανταγωνιστικό κλάδο πλαστικών.
Το σχέδιο της Ε.Ε.
Η νέα στρατηγική για τα πλαστικά αποτελεί μέρος του σχεδίου της Ε.Ε. για τη μετάβαση σε μια «κυκλική οικονομία». Στόχος της είναι να αντλείται η μέγιστη αξία και χρήση από όλες τις πρώτες ύλες, τα προϊόντα και τα απόβλητα, προωθώντας την εξοικονόμηση ενέργειας και τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου. Οι προτάσεις καλύπτουν τον πλήρη κύκλο ζωής των προϊόντων.
Οι κοινοτικοί πόροι
Η μετάβαση στην «κυκλική οικονομία» θα υποστηριχθεί από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία (ΕΔΕΤ), τα οποία διαθέτουν 5,5 δισ. ευρώ για τη διαχείριση των αποβλήτων, το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» (το χρηματοδοτικό πρόγραμμα της Ε.Ε. για την έρευνα και την καινοτομία) με 650 εκατ. ευρώ, καθώς και από επενδύσεις σε εθνικό επίπεδο.
Via : www.kathimerini.gr
