Συνεταιρισμοί εργαζομένων: Η εργασία του μέλλοντος είναι εδώ

Οι συνεταιρισμοί εργαζομένων, η νέα νομική συνεταιριστική μορφή που δημιουργήθηκε με τον νόμο 4430/2106 για την Κ.ΑΛ.Ο., αποτελούν μειονότητα στο σύνολο των συνεταιρισμών. Είναι όμως μια μειοψηφία ιδιαίτερα δυναμική και νεανική, που επεκτείνεται διαρκώς, όχι μόνο σε ανθρώπινο κεφάλαιο, αλλά και σε εύρος δραστηριοτήτων.

Στους κρίσιμους τομείς της έρευνας και της καινοτομίας οι συνεταιρισμοί εργαζομένων ανταγωνίζονται με αξιώσεις τις επιχειρήσεις της αγοράς, αξιοποιώντας τον συνεργατικό τρόπο παραγωγής ως συγκριτικό πλεονέκτημα.

Τέσσερις νέοι συνεταιρισμοί εργαζομένων με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και σχέσεις αλληλεγγύης μεταξύ τους -Sociality, Ludd, Αλληλοτεχνία και Commonspace- μιλάνε στην «Εφ.Συν.», εξηγώντας πώς αντιμετωπίζουν τη συνεργατική λειτουργία, όχι ως αυτοσκοπό, αλλά ως ζήτημα ουσίας.

● Γιατί επιλέξατε τη νομική μορφή του συνεταιρισμού εργαζομένων;

«Είχαμε ξεκινήσει ως ΚΟΙΝΣΕΠ το 2015, με αντικείμενο τη δημιουργία ιστοσελίδων, ανάπτυξη ψηφιακών εφαρμογών, εκπαιδευτικά σεμινάρια και έρευνα», απαντά ο Σπύρος Τζώρτζης εκ μέρους των Sociality, που από το 2017 λειτουργούν πλέον ως συνεταιρισμός εργαζομένων, κάνοντας μετάπτωση μετά τον νέο νόμο.

«Θεωρήσαμε ότι η συγκεκριμένη νομική μορφή ταιριάζει καλύτερα στη δομή και στον τρόπο συνεργασίας μας. Είναι ενδιαφέρουσα αλλά με μεγάλο διαχειριστικό κόστος και προβλήματα που δεν τα είχαμε προβλέψει, ειδικά στην επικοινωνία με τις δημόσιες υπηρεσίες».

Ο Μιχαήλ Ταβλαδωράκης, από τον συνεταιρισμό εργαζομένων Practa, μας λέει πώς ίδρυσαν το εργαστήριο Ludd:

«H νομική μορφή που προέβλεπε ο νέος νόμος για την Κ.ΑΛ.Ο. μάς διευκόλυνε, καθώς ήταν πιο κοντά αξιακά σε αυτά που θέλαμε να κάνουμε. To Ludd είναι μικτό εργαστήριο, λειτουργεί ως fab-lab, makers’ space. Ερχονται και άλλοι χρήστες και χρησιμοποιούν τον εξοπλισμό που διαθέτουμε: τρισδιάστατοι εκτυπωτές, μηχανήματα κοπής λέιζερ και CNC, σύγχρονα ξυλουργικά και μεταλλουργικά μηχανήματα. Εχουμε σκοπό να υποστηρίξουμε μια κοινότητα ανθρώπων που απασχολούνται στον δημιουργικό τομέα, προωθώντας την κουλτούρα του ανοιχτού σχεδιασμού».

Παρόμοιο σκεπτικό οδήγησε στην ίδρυση της Αλληλοτεχνίας, τεχνικού συνεταιρισμού εργαζομένων, αρχιτεκτόνων, μηχανικών, μαστόρων-εργατοτεχνιτών, μας λέει ο Κωστής Μασούρας:

«Η Αλληλοτεχνία προσπαθεί να σπάσει τα στεγανά ανάμεσα στη χειρωνακτική και τη διανοητική διαδικασία στο τεχνικό έργο. Να κάνει τους εργαζομένους στην κατασκευή κοινωνούς και στη μελέτη και αντίστροφα τους μελετητές κοινωνούς στην κατασκευή». Η Αλληλοτεχνία λειτουργούσε άτυπα πριν από την ψήφιση του νόμου για την Κ.ΑΛ.Ο. «Επιλέξαμε τη νομική μορφή συνεταιρισμού εργαζομένων γιατί ήταν πιο συμβατή με τον ήδη τρόπο λειτουργίας μας».

Αντίστοιχα, η Commonspace εξελίχθηκε από ΚΟΙΝΣΕΠ σε συνεταιρισμό εργαζομένων, μας εξηγεί η Ελένη Μουγιάκου: «Μηχανικοί και άλλοι επιστήμονες μελετάμε, σχεδιάζουμε, ερευνάμε τον δημόσιο χώρο. Αντικείμενά μας είναι ο συμμετοχικός σχεδιασμός, χωρικές στρατηγικές, ό,τι σχετίζεται με τον αστικό και περιαστικό χώρο και τη βιώσιμη ανάπτυξή του. Ο συνεταιρισμός εργαζομένων αντικατοπτρίζει με μεγαλύτερη σαφήνεια ως νομική μορφή το στίγμα της κολεκτίβας εργασίας, αυτό δηλαδή που είμαστε».

Η Ελένη επιμένει ότι «η νομική μορφή του συνεταιρισμού εργαζομένων δεν είναι αυτοσκοπός. Θα λειτουργούσαμε συνεταιριστικά ασχέτως νομικής μορφής. Γιατί μας δίνει μεγάλο πλεονέκτημα, όρεξη για δουλειά, καλύτερο αποτέλεσμα στο αντικείμενο εργασίας μας».

● Τι εμπόδια βρήκατε στην πορεία;

«Από τα πιο απλά, να ενημερώσεις π.χ. τον ΟΑΕΕ ότι με βάση το καταστατικό και τη νομοθεσία πρέπει να μας γράψουν. Στην αρχή δεν ήξεραν καν τι να μας κάνουν», απαντά ο Σπύρος. «Πριν πάρουμε την απόφαση να γίνουμε συνεταιρισμός εργαζομένων, είχαμε αντιμετωπίσει διάφορες δυσκολίες ως ΚΟΙΝΣΕΠ», μας λέει η Ελένη.

«Αυτή τη φορά μάς είχαν υποσχεθεί από το υπουργείο Κοινωνικής Οικονομίας ότι θα μας στηρίξουν. Πράγματι κάποια στελέχη της Ειδικής Γραμματείας Κ.ΑΛ.Ο. προσπάθησαν πολύ. Ομως πήρε πάνω από έξι μήνες για μια αυτονόητη τροποποίηση για θέματα ασφάλισης. Τελικά έγινε τον Ιούνιο. Ηταν τόσο απλό και τόσο δύσκολο».

Τι θεωρούν ιδιαίτερη πρόκληση;

«Η ιδιαιτερότητα του συνεταιρισμού εργαζομένων, πέρα από το όραμα που έχουμε, είναι ο τρόπος μισθοδοσίας. Το μέλος του συνεταιρισμού είναι και το μόνιμο προσωπικό του φορέα. Εχουμε πολύ μικρή ποσόστωση εργαζόμενων μη μελών, μόλις 20%. Αυτή είναι η βασική διαφορά από τις ΚΟΙΝΣΕΠ. Είσαι ταυτόχρονα εργαζόμενος και αυτοαπασχολούμενος. Πληρωνόμαστε μισθό, φορολογούμαστε για μισθωτές υπηρεσίες. Αλλά ασφαλιζόμαστε στον ΟΑΕΕ για επιχειρηματική δραστηριότητα. Αυτό φτιάχνει μια νέα συνθήκη, μισθωτών χωρίς εξαρτημένη σχέση εργασίας», μας λέει η Ελένη.

«Είναι θέμα ποιότητας εργασίας», συνεχίζει ο Μιχαήλ από το Ludd. «Συνεργάζεσαι, όχι με τους όμοιούς σου, αλλά με ανθρώπους που έχουν συμπληρωματικές ικανότητες. Η συνεργασία αυξάνει τη δυναμική, το είδος των εργασιών που μπορείς να κάνεις – μέσα στον συνεταιρισμό και με συμπράξεις μεταξύ συνεταιρισμών. Επιπλέον, στον βαθμό που κάποιος έχει τον έλεγχο της δουλειάς του, δεν την κάνει ως αγγαρεία, αλλά από επιλογή και μεράκι. Αυτά τα τρία αθροιστικά, η συμπληρωματικότητα, η συνεργασία με άλλους συνεταιριστές και το μεράκι, μπορούν να κάνουν τη διαφορά και στην ελεύθερη αγορά».

«Τον συνάδελφό μας θέλουμε και μπορούμε να τον αντιμετωπίζουμε όχι ανταγωνιστικά αλλά ως δυνατότητα αύξησης της ικανότητάς μας. Η δικτύωση με άλλα συνεταιριστικά σχήματα λειτουργεί πολλαπλασιαστικά», καταλήγει ο Κωστής, που οραματίζεται «να γίνει η Αλληλοτεχνία ένας οργανισμός τεχνιτών, μαστόρων, μηχανικών, εργατών, που να αντεπεξέρχεται και σε κάτι παραπάνω από μια ανακαίνιση ενός μικρής κλίμακας έργου».