του Σ. Λάντσα
CIPP/E, Σύμβουλος Συμμόρφωσης GDPR
Εργασιακό – Νεοφιλελευθερισμός – Ανταγωνιστικότητα στη ψηφιακή εποχή
(Μέρος 1ο)
Η ψηφιακή εποχή και η πανδημία επιτάχυνε τη νέα πραγματικότητα στις εργασιακές και διανθρώπινες σχέσεις Γενικά η πανδημία του COVID19 επιτάχυνε μια νέα πραγματικότητα όχι μόνο για τον εργασιακό τομέα, τον τομέα της τηλεμάθησης, τον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης σε παγκόσμια όρια αλλά και σε κάθε τομέα της ανθρώπινης οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής δραστηριότητας.
Τους εργαζόμενους αφορούν όλοι αυτοί οι τομείς δράσης, όπως και η ανταγωνιστικότητα/βιωσιμότητα των επιχειρήσεων στις οποίες εργάζονται και από τις οποίες σε τελευταία ανάλυση εξαρτώνται σαν άτομα και σαν κοινωνία.
Τα παραδείγματα κατάργησης θέσεων εργασίας και οι συνακόλουθες απολύσεις εργαζομένων λόγω σημαντικής μείωσης παραγγελιών σε μια επιχείρηση είναι συνηθισμένο φαινόμενο.
Οι εργαζόμενοι άλλωστε είναι αυτοί που πληρώνουν το αντίτιμο για την κάθε οικονομική κρίση και αναστάτωση. Στο σημείωμά μας αυτό επιχειρείται να συμπληρωθεί η εικόνα των απειλών για τον εργαζόμενο και να αναδειχθούν οι πιθανοί τρόποι αντιμετώπισής τους. Στην προσπάθεια αυτή θα πρέπει να ληφθεί υπόψιν η γερμανική πολιτική της «λιτότητας» που κυρίως πλήττει τον εργαζόμενο.
Τέθηκε σ’ αναστολή λόγω πανδημίας, αλλά οι κανόνες εξαίρεσης για το χρέος από το 2023 πρέπει να τελειώνουν , δήλωσε μιλώντας στην “ Rheinische Post ” ο Όλαφ Σολτς υπουργός Οικονομικών στην απερχόμενη κυβέρνηση Μέρκελ και χειρότερα ότι θα αγωνιστεί για την τήρηση του Συμφώνου Σταθερότητας μέχρι το 2030. Ακόμα να επισημανθεί ότι έχουν αναφανεί και άρθρα στο γερμανικό τύπο για «κινεζοποίηση» των μισθών στην Ευρώπη με ενδεχόμενο υπομόχλιο τη χρησιμοποίηση των προσφύγων ως φθηνή εργασία.
Επίσης πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψιν μας τον αντιδημοκρατικό τρόπο που μας φέρθηκε η «Γερμανική Ευρώπη» αλλά και άλλοι, την περίοδο πριν και μετά το δημοψήφισμα του 2015. Εισπράξαμε μαθήματα σαν λαός τα οποία πρέπει πρωτίστως να αξιοποιήσουν οι υπεύθυνοι πολιτικοί ταγοί. Σήμερα βλέπουμε ότι οι ψηφιακές πλατφόρμες αναδιατυπώνουν τις σχέσεις μεταξύ των πελατών, των εργαζομένων και των εργοδοτών, καθώς η προσέγγιση του chip σιλικόνης διαπερνά σχεδόν όλα όσα κάνουμε – από την αγορά παντοπωλείων στο διαδίκτυο έως την εύρεση συνεργάτη σε έναν ιστότοπο γνωριμιών.
Η υπολογιστική δύναμη (computing power) βελτιώνεται δραματικά και συνάμα όλο και περισσότεροι άνθρωποι συμμετέχουν στην ψηφιακή οικονομία. Αυτό είναι αρκετά ορατό σε πολλούς. Αυτό που δεν είναι ορατό είναι η οικονομία που οδηγείται από δεδομένα, data-driven economy, οι αλγόριθμοι που τροφοδοτούνται από τα δεδομένα μας και γενικά τα γιγαντιαία άλματα της τεχνητής νοημοσύνης (TN).
Η τεχνητή νοημοσύνη παρέχει ευκαιρίες για οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη, ενεργειακή αειφορία καλύτερη υγειονομική περίθαλψη και τη διάδοση της γνώσης. Αυτές οι ευκαιρίες όμως συνοδεύονται από σοβαρούς κινδύνους, όπως ανεργία, ανισότητα, διακρίσεις, κοινωνικό αποκλεισμό, παρακολούθηση και χειραγώγηση.
Πιο συγκεκριμένα βλέπουμε:
- Φιλελευθεροποίηση της αγοράς εργασίας ώστε να μειωθεί το μισθολογικό κόστος για την εργοδοσία.
- 1. Η εργασιακή πραγματικότητα πριν το νέο εργασιακό νομοσχέδιο
Για τη μείωση του κόστους παραγωγής και την αύξηση του περιθωρίου κέρδους συνήθως επιλέγεται η μείωση του μισθολογικού κόστους.
Στην Ευρώπη δυστυχώς ακόμα βλέπουν την πολιτική μείωσης μισθολογικού κόστους σαν τη βασική επιλογή διατήρησης της ανταγωνιστικότητας και βιωσιμότητας της επιχείρησης.
Στη χώρα μας επιπλέον λόγω και της ανεπαρκούς και αναποτελεσματικής εποπτεύουσας διοίκησης παρέχεται η δυνατότητα στην εργοδοσία να απεργασθεί διάφορες μεθοδεύσεις παράκαμψης της κείμενης εργατικής νομοθεσίας6 και να αποφύγει τις συνέπειες κατάφωρης παραβίασής της.
Παράδειγμα η ενοικιαζόμενη εργασία. Υπάρχουν δηλαδή επιχειρήσεις που μόνη δουλειά που έχουν είναι μία δεξαμενή άνεργων εργατών και όποτε τους χρειάζονται τους διαθέτουν στην μία η στην άλλη επιχείρηση.
Τα μεροκάματα που δίνουν κυμαίνονται στα 3 με 4 ευρώ την ώρα χωρίς να υπολογίζουν υπερωρίες, νυχτερινά και Σαββατοκύριακα. Αυτό σημαίνει εξοντωτική δουλειά για ένα μεροκάματο πείνας χωρίς δώρο Χριστουγέννων και Πάσχα, χωρίς επίδομα αδείας και χωρίς τη δυνατότητα να μπει κάποιος στο ταμείο ανεργίας μόλις απολυθεί.
Αυτές οι σχέσεις εργασίας δεν ήρθαν ουρανοκατέβατες, λαμβάνουν χώρα στα πλαίσια οδηγίας της ΕΕ που βασίζεται στην ελεύθερη διακίνηση υπηρεσιών και προσωπικού και ήδη εφαρμόζονται κατά κόρων στις χώρες της ΕΕ.
Επιπλέον υπάρχουν και άλλες μεθοδεύσεις, όπως η σύμβαση παροχής ανεξαρτήτων υπηρεσιών όπου ο εργαζόμενος υπογράφει σύμβαση παροχής υπηρεσιών ως κάτοχος ατομικής επιχείρησης, ή ως ελεύθερος επιχειρηματίας. Στις περιπτώσεις αυτές εκδίδεται έναρξη εργασιών φυσικού προσώπου επιτηδευματία. Οπότε καταβάλει τον αναλογούντα φόρο (Ε3) εφόσον πρόκειται για ατομικές επιχειρήσεις (φυσικά πρόσωπα) που προσφέρουν υπηρεσίες και καταβάλουν οι ίδιοι βέβαια τον ΕΦΚΑ τους. Έτσι παρακάμπτονται υπέρ του εργοδότη: η αμοιβή υπερωριακής εργασίας , νυχτερινά , εορτές δώρα κ.λ.π. Όλα αυτά αποτελούν την εργασιακή πραγματικότητα πριν το επίμαχο εργασιακό νομοσχέδιο γίνει νόμος.
- 2. Το νέο εργασιακό νομοσχέδιο της ΝΔ.
Δείχνει ότι σαν να μην έφτανε η δεινή θέση των εργαζομένων κατά τα προαναφερόμενα και ύστερα από την οκταετία των μνημονίων και τώρα της πανδημίας , το τωρινό κράτος για να μη ξεχνά τους κύκλους που εκπροσωπεί, ακόμα και σύμβουλους του Σ.Ε.Β. διαθέτει, ετοίμασε και έθεσε στη διαβούλευση νομοσχέδιο που επιδεινώνει σαφώς ακόμα περισσότερο τη θέση των εργαζομένων υπέρ των εργοδοτών. Αποπειράται βέβαια να συγκαλύψει την επιδείνωση της θέσης των εργαζομένων με διάφορες μεθοδεύσεις στη διατύπωση του κειμένου των διατάξεων ώστε να μη γίνεται εύκολα κατανοητός ο αντίκτυπος των διατάξεων που αποσκοπούν στο λιγότερο κράτος. Αποπειρώνται να επανασυστήσουν τα υποστηρικτικά μοντέλα φιλελευθερισμού και νεοφιλελευθερισμού που συχνά πρόβαλαν οι υπέρμαχοι.
Γινόμαστε λοιπόν μάρτυρες μιας κατάστασης θεσμοθέτησης της φιλελευθεροποίησης της αγοράς εργασίας εκεί δηλαδή που πουλάει το άτομο τα προσόντα του υπέρ της κερδοφορίας του εργοδότη. Είναι σαφές ότι οι εργαζόμενοι χάνουν και θεσμικά και τα τελευταία ψήγματα διαπραγματευτικής τους δύναμης. Η εισαγωγή της «ψηφιακής κάρτας εργασίας», που η ΝΔ την πλασάρει σαν καινοτομία και εκσυγχρονισμό υπέρ του εργαζόμενου , θα συνδέεται με το σύστημα ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ και θα καταγράφει σε πραγματικό χρόνο απασχόλησης του εργαζομένου. Στην πραγματικότητα πρόκειται για συμμόρφωση με την απόφαση CCOO του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕργΔ 2019, σελ. 705 επ) με την οποία έχουν ήδη εναρμονιστεί πολλές Ευρωπαϊκές Χώρες. Πρόκειται για τη βελτίωση της ανταγωνιστικής θέσης των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων και την προσπάθεια για διαρκή αύξηση του επιχειρηματικού κέρδους μέσω της συμπίεσης του μισθολογικού κόστους με τη θεσμοθέτηση της λεγόμενης «διευθέτησης του χρόνου εργασίας», δηλαδή στη συνολική αποτίμηση της εργασίας σε ευρύτερες (της εβδομάδας) χρονικές περιόδους χωρίς την καταβολή της επιπρόσθετης αμοιβής στους εργαζομένους για την πραγματοποίηση υπερεργασίας και υπερωρίας. Επιπλέον είναι και συμμορφώσεις προς τον αναθεωρημένο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη, που κυρώθηκε στην Ελλάδα με το ν. 4359/2016, και συνδέει με περισσότερη ειλικρίνεια την υποχρέωση υιοθέτησης λογικής διάρκειας της ημερήσιας και εβδομαδιαίας απασχόλησης με την αύξηση της παραγωγικότητας, δηλαδή την αύξηση του ποσοστού κέρδους των επιχειρήσεων και της ανταγωνιστικότητας. Προβληματισμούς ωστόσο προκαλεί η επεξεργασία μεγάλου αριθμού προσωπικών δεδομένων που αφορούν όχι μόνο την παρουσία αλλά και τις συνήθειες των εργαζομένων τα οποία είναι προσβάσιμα στις αρμόδιες αρχές.
Άρα υπεισέρχονται και άλλες παράμετροι απειλής πέραν των καθαρά εργασιακών όπως είναι οι απειλές κατά των ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών των εργαζομένων μέσω παράνομης ατομικής ψηφιακής φακελοποίησης κλπ.
Αυτό επισύρει ενδεχόμενα προσφυγές για παραβίαση του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου προστασίας των προσωπικών δεδομένων8. Κατά πόσο η ψηφιακή κάρτα θα διασφαλίσει τα δικαιώματα των εργαζομένων παραμένει να αποδειχθεί στην πράξη. Να σημειωθεί ότι το νομοσχέδιο μετασχηματίζει το Σώμα Επιθεωρητών Εργασίας Σ.Ε.Π.Ε. σε ανεξάρτητη αρχή και η κυβέρνηση το θεωρεί αναβάθμιση. Παραμένει να το δούμε.
Η εμπειρία από τη λειτουργία των άλλων ανεξάρτητων αρχών μέχρι σήμερα δεν είναι η καλύτερη και δεν στηρίζει καθόλου την κυβερνητική θέση.
- 3. Το νέο εργασιακό νομοσχέδιο γενικά απελευθερώνει ακόμα περισσότερο την αγορά εργασίας ή τείνει να θεσμοθετήσει την αντιεργατική πραγματικότητα.
Σίγουρα δεν μπορεί εύκολα να τεκμηριωθεί ότι βασίζεται στη θεωρία ότι η εργασία δεν είναι δικαίωμα, αλλά εμπόρευμα, που στην ελεύθερη αγορά πουλιέται και αγοράζεται σε ότι τιμή πιάσει . Όμως όλα δείχνουν ότι τείνει προς τη θεσμοθέτηση αυτού του «πνεύματος».
Η σημαντικότερη αντιμεταρρύθμιση πραγματώνεται στις διατάξεις που προβλέπουν την αύξηση της ημερήσιας εργασίας στις 10 ώρες χωρίς επιπλέον αμοιβή για την υπερωριακή απασχόληση και χωρίς προηγούμενη συλλογική συμφωνία.
Ο εργαζόμενος σε μια εποχή αυξημένης ανεργίας, οικονομικής ανασφάλειας και εκβιαστικών διλημμάτων για την διατήρηση της θέσης εργασίας του, καλείται να προτείνει ο ίδιος στον εργοδότη του την επιπλέον απασχόλησή του χωρίς επιπρόσθετη αμοιβή σαν να είναι δύο ίσα αντισυμβαλλόμενα μέρη.
Με τον ισχυρισμό της προστασίας του κοινωνικού συνόλου στις περιοριστικά προσδιορισμένες επιχειρήσεις/δραστηριότητες κοινής ωφελείας ορίζεται η υποχρέωση, πέραν του προσωπικού ασφαλείας που οφείλουν να διαθέτουν, να εξασφαλίζεται και η ελάχιστη εγγυημένη υπηρεσία, ώστε οι υπηρεσίες που παρέχουν να ανταποκρίνονται στο 1/3 της συνήθους παρεχόμενης. Το απαιτούμενο προσωπικό προσδιορίζεται με συμφωνία κάθε Νοέμβριο, και αν δεν επιτευχθεί συμφωνία, τα μέρη προσφεύγουν στη Μεσολάβηση.
Οι προστατευόμενοι συνδικαλιστές
Με τις νέες διατάξεις μειώνεται ο αριθμός των προστατευόμενων από απόλυση μελών των διοικήσεων των συνδικαλιστικών οργανώσεων και συγκεκριμένα:
- Εάν η οργάνωση έχει ώς 200 μέλη, προστατεύονται 5 μέλη της διοίκησης αντί 7 που ισχύει σήμερα.
- Εάν η οργάνωση έχει ώς 1.000 μέλη, προστατεύονται 7 μέλη της διοίκησης αντί 9 σήμερα.
- Εάν η οργάνωση έχει περισσότερα από 1.000 μέλη, προστατεύονται 9 μέλη της διοίκησης αντί 11.
Απόλυση συνδικαλιστών
Με τις νέες διατάξεις καταργείται η διαδικασία ενώπιον των Επιτροπών Προστασίας Συνδικαλιστικών Στελεχών, οι οποίες αποφαίνονταν, πριν από την καταγγελία της σχέσης εργασίας, για την ύπαρξη ή μη λόγων που επέτρεπαν την απόλυση συνδικαλιστικών στελεχών.
Αντιθέτως, πλέον προβλέπεται ότι δεν απαγορεύεται η απόλυσή τους κατά το χρονικό διάστημα της προστασίας, όταν συντρέχει σπουδαίος λόγος, ανάλογος με τον σπουδαίο λόγο στην απόλυση εγκύου.,
