Ο Πάνος Δημητρίου, το ιστορικό στέλεχος της Αριστεράς που έφυγε χθες από τη ζωή, σε ηλικία 100 ετών, ήταν ένα από τα σημαντικά πρόσωπα με τα οποία συνομίλησε ο Στέλιος Κούλογλου στην έρευνα του για το έπος, την προδοσία και την τραγωδία της Ελληνικής Αριστεράς και του Εμφυλίου.
Η μαρτυρία του Πάνου Δημητρίου περιλαμβάνεται μεταξύ άλλων στο βιβλίο του Στέλιου Κούλογλου «Μαρτυρίες για τον Εμφύλιο και την Ελληνική Αριστερά» (εκδόσεις Εστία).
Το Τvxs δημοσιεύσει σήμερα το δεύτερο απόσπασμα.
«Θεωρούσα ότι ο εμφύλιος ήταν λάθος, τραγικό λάθος και σε αυτό το θέμα ήρθαμε σε σύγκρουση με τον Ζαχαριάδη… Μετά ήρθε πια ο ίδιος να βάλει τάξη και με κάλεσε να συναντηθώ μαζί του. Ξαφνιάστηκα από την πρόσκληση του Ζαχαριάδη, σκέφτηκα ότι δεν είναι για καλό επειδή υπήρχε όλη αυτή η ατμόσφαιρα προηγούμενα. Είχα αρχίσει να προετοιμάζομαι.
Έχω μια ιδιότητα που με βοήθησε πάντα πάρα πολύ: τις στιγμές του κινδύνου να παραμένω ψύχραιμος. Όταν περάσει ο κίνδυνος, τότε ειλικρινά μου κόβονται τα πόδια. Λόγου χάρη, με τη δραπέτευσή μου. Όταν πια απομακρύνθηκα από το μέρος που είχαμε επιλέξει, τότε κατάλαβα τι εγχείρημα είχα κάνει και τι κινδύνους είχα διατρέξει. Ήμουν λοιπόν αρκετά προετοιμασμένος, ψύχραιμος δηλαδή. Αλλά και επιφυλακτικός. Με κάποια επαγρύπνηση.
Κι εκεί μου έθεσε την εξής ερώτηση, την πρώτη ερώτηση: «Δεν μου λες, Δημητρίου, είχαμε ή δεν είχαμε επηρεάσει την πλειοψηφία του κόσμου, του λαού, των εργαζομένων, την περίοδο πριν από το ’46; Τον είχαμε κατακτήσει με την ιδέα του σοσιαλισμού;» Εμένα μου φάνηκε περίεργο.
Ήταν τόσο χονδροειδές αυτό το πράγμα, ότι είχαμε επηρεάσει τις μάζες και μάλιστα όχι για κανέναν άλλο σκοπό αλλά για το σοσιαλισμό! «Αυτό που το στηρίζετε, κύριε Νίκο;» τον ρώτησα με τη σειρά μου. Και μου αράδιασε τρία στοιχεία, τα οποία ήξερα απέξω κι ανακατωτά. Πρώτον, τις εκλογές στα εργατικά συνδικάτα στα οποία ο συνδυασμός μας, η «ΕΡΓΑΣ», πήρε την πλειοψηφία, δεύτερον, τις εκλογές στους αγροτικούς συνεταιρισμούς, όπου πάλι κερδίσαμε την πλειοψηφία αλλά με δημοκρατικές συνεργασίες, ευρύτατες δημοκρατικές συνεργασίες, και τρίτον στις μαζικές οργανώσεις των μικρομεσαίων των πόλεων που πάλι είχε επικρατήσει το ψηφοδέλτιο που υποστήριζε το «ΚΚΕ».
Του απάντησα ευθέως: «Σύντροφε Νίκο, σ’ αυτές τις εκλογές δεν κατεβήκαμε για να ρωτήσουμε τον κόσμο εάν θέλει τη σοσιαλιστική επανάσταση. Απ’ ό,τι θυμάμαι, ήταν εκλογές για τα κοινωνικά, τα δημοκρατικά προβλήματα, τα οικονομικά των εργαζομένων και δεν ήμαστε μόνοι μας. Ήταν μια ευρύτατη συνεργασία και στα ψηφοδέλτια που υποστηρίξαμε μπήκαν άνθρωποι που δεν είχαν καμιά σχέση με το σοσιαλισμό».
Αυτό τον ξένισε. Το θεώρησε ως ατράνταχτο στοιχείο ότι εγώ δεν συμφωνούσα με την εκτίμηση της ηγεσίας, γιατί πάνω σ’ αυτή τη βάση που εγώ του αμφισβήτησα βγήκε και η απόφαση για τον ένοπλο αγώνα.
Το τρίτο θέμα που έθιξε ήταν για το άρθρο μου. «Αρνείσαι», με ρώτησε, «ότι υπήρξε η προδοσία του Τίτο;» «Δεν ξέρω αν ήταν προδοσία ή δεν ήταν προδοσία», του απάντησα, «αλλά ξέρω ότι η καταγγελία του Τίτο από τον Στάλιν ήρθε σε μια κρίσιμη περίοδο και οπωσδήποτε μας έκανε ζημία».
Εννοούσα το σταμάτημα των σχέσεών μας ή μάλλον τη δυσκολία που είχε δημιουργηθεί στις σχέσεις μας με τους Γιουγκοσλάβους, γιατί αρχικά δεν είχε πάρει θέση η ηγεσία του «ΚΚΕ», δεν συμπαρατάχθηκε αμέσως με τις καταγγελίες αυτές. Ήταν προσεκτικοί λόγω του ότι είχαν ανάγκη τη βοήθεια των Γιουγκοσλάβων για τον ένοπλο αγώνα. Και ήξερα ότι οι Γιουγκοσλάβοι και μετά την καταγγελία αυτή εξακολουθούσαν να μας ενισχύουν. Δεν σταματήσανε δηλαδή τη βοήθεια. Εκφράζανε μονάχα το παράπονο πώς κι εμείς ήμαστε εναντίον ενός κόμματος και της ηγεσίας του, το οποίο τόσο πολύ μας συμπαραστάθηκε. Είναι αλήθεια ότι οι Γιουγκοσλάβοι έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στον αγώνα. Για καλό ή για κακό, αυτό είναι μια άλλη υπόθεση. Είτε μας παρασύρανε αυτοί είτε εμείς τους παρασύραμε, πάντως υπήρχε μια συμφωνία του Ζαχαριάδη με τον Τίτο γύρω από αυτό το ζήτημα. Διατύπωσα και ορισμένες επιφυλάξεις πάνω σ’ αυτό το θέμα.
Εκείνο όμως που μου έκανε πολύ κακή εντύπωση ήταν ότι ο Ζαχαριάδης μου έριξε και το δόλωμα της εξουσίας για να το δαγκώσω και συνεπώς να πω: «Σύντροφε Νίκο, εν πάση περιπτώσει, έκανα λάθος». Μου το έριξε έτσι: «Με έχεις απογοητεύσει, Δημητρίου», μου είπε κάποια στιγμή της συζήτησης. «Γιατί;». «Γιατί τώρα που ετοίμαζα να σε καλέσουμε στην έδρα, να προσκληθείς στην Κεντρική Επιτροπή, με τη στάση σου, με αυτό που κάνεις εδώ πέρα…»
Έχασα κάθε ιδέα τότε, πραγματικά. Πρώτη φορά έβλεπα τον Ζαχαριάδη σε τέτοιο επίπεδο, να προσπαθεί με δελεασμούς να με στρατολογήσει. «Εντάξει, πήγαινε», μου είπε στο τέλος, πολύ εκνευρισμένος. Μόλις όμως πλησίασα την πόρτα μου φώναξε: «Δημητρίου! Σταμάτησε. Να ξέρεις ότι εσύ πατάς σε σάπιο σανίδι. Εγώ πατάω σε γερό σανίδι». «Δεν σε καταλαβαίνω», του είπα. «Νομίζεις πως έχεις την υποστήριξη των Σοβιετικών. Μερικοί σε υποστήριξαν, αλλά εγώ έχω την πλειοψηφία μαζί μου». Έμεινα άναυδος. Πρώτη φορά άκουσα ότι υπήρχαν κάποιοι που με υποστήριξαν.
Βγήκα αρκετά ταραγμένος και έφυγα με την πεποίθηση ότι τα πράγματα είναι πολύ σοβαρά. Ότι ο άνθρωπος θα έπρεπε να είχε σοβαρά ζητήματα με τη σοβιετική ηγεσία».
Via : tvxs.gr
