ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΟΥΡΔΗΣ*
Εδώ και μερικές δεκαετίες ο πλανήτης Γη βρίσκεται σε κατάσταση συναγερμού. Κλιματική αλλαγή, εκτεταμένη ρύπανση και κατασπατάληση των φυσικών και ενεργειακών πόρων θέτουν σε άμεσο κίνδυνο τις οικολογικές ισορροπίες της Γης. Οι όλο και συχνότερες αναφορές από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και η ένταξη μέτρων για την αντιμετώπιση των οικολογικών προβλημάτων (προσχηματικά ή ουσιαστικά), στα πολιτικά προγράμματα των κομμάτων, έχουν συμβάλλει ώστε το οικολογικό ζήτημα να γίνεται αντιληπτό από όλο και περισσότερους πολίτες.
Στο ίδιο διάστημα, τουλάχιστον οι δυτικές κοινωνίες, βιώνουν μια κοινωνική κρίση που κλονίζει όλα τα επίπεδα συλλογικότητας. Κατάπτωση όλων των ηθικών αξιών, απαξίωση θεσμών και οικονομική κρίση είναι μερικές μόνον εκφάνσεις της βαθειάς κοινωνικής κρίσης που διανύουμε. Η χωρίς όρους κοινωνική αποδοχή της ιδιοτέλειας φαίνεται να προσβάλλει και να αλλοιώνει ακόμη και την ίδια την ουσία του ανθρώπου ως κοινωνικό ον και να εξελίσσεται σε ανθρωπολογική κρίση. Όταν τα πάντα αποτιμώνται σε χρήμα, δηλαδή σε κάτι που δεν έχει καμία αξία αφ’ εαυτού, τότε απαξιώνονται τα πάντα και χωρίς αξίες που αναγνωρίζονται ως αδιαπραγμάτευτες είναι αδύνατον να υπάρξουν κοινωνίες πολιτισμού.
Αν συμφωνήσουμε ότι η διατήρηση της βιωσιμότητας του πλανήτη αποκτά νόημα για τον άνθρωπο μόνον σε συνδυασμό με την κοινωνική βιωσιμότητα, δηλαδή με την επιβίωση του ανθρωπίνου είδους σε κοινωνίες πολιτισμού, τότε η σημερινή κοινωνική κρίση είναι ανάλογης κρισιμότητας με αυτήν της διατάραξης των οικολογικών ισορροπιών.
Σε αντίθεση όμως με το οικολογικό, το κοινωνικό (και ανθρωπολογικό πλέον) ζήτημα συνήθως δεν αναγνωρίζεται ως τέτοιο. Από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τους μεγάλους πολιτικούς σχηματισμούς παρουσιάζεται σχεδόν αποκλειστικά ως οικονομική κρίση και πολλές φορές μόνον για να δείξουν ή να αιτιολογήσουν την ανάγκη μεταρρυθμίσεων που επιβάλλονται από την «αναγκαία» παγκοσμιοποίηση του κεφαλαίου. Οι υπόλοιπες εκφάνσεις περιορίζονται κυρίως σε άνομες πρακτικές που παρουσιάζονται ως ατομικά συμβάντα.
Αυτή η διαφορετική αντιμετώπιση των δύο κύριων προκλήσεων από τα ΜΜΕ και τους πολιτικούς, οφείλεται κυρίως σε δύο λόγους. Οι αναφορές στους υφιστάμενους οικολογικούς κινδύνους αν και καταγράφονται συνήθως στην πραγματική τους διάσταση, γίνονται με έναν τρόπο ανώδυνο για την κυρίαρχη οικονομική και πολιτική εξουσία. Η ευθύνη επιρρίπτεται εντέχνως στην κατανάλωση, δηλαδή προβάλλεται ως ατομική ευθύνη του καθένα μας και ελάχιστα στην παραγωγή, δηλαδή στο παραγωγικό μοντέλο και κατ’ επέκταση στο ίδιο το μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης. Ο δεύτερος λόγος είναι το είδος του προβλήματος. Τα οικολογικά προβλήματα καταγράφονται με τις μεθόδους των φυσικών επιστημών και οδηγούν ως ένα βαθμό στην ανάγκη τεχνοκρατικών λύσεων που ενσωματώνονται εύκολα στο υπάρχον βιομηχανικό παραγωγικό μοντέλο, ως ένας ακόμη κλάδος οικονομικής δραστηριότητας. Αντίθετα η αναγνώριση ύπαρξης μίας κοινωνικής κρίσης δεν μπορεί να αποφύγει την αμφισβήτηση του ίδιου του μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης.
*Μέλος της πολιτικής γραμματείας της ΠΡΑΣΙΝΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ
