Δέκα τρόποι πολιτικής και κοινωνικής χειραγώγησης
Το παρακάτω κείμενο, το οποίο λανθασμένα αποδίδεται στον Νόαμ Τσόμσκι, περιγράφει μερικούς τρόπους για τη χειραγώγηση των μαζών και την επιβολή δυσάρεστων πολιτικών με τη συναίνεση των ίδιων των θυμάτων.
Το κείμενο δεν κομίζει ‘’γλαύκας εις Αθήνας’’.
Περιγράφει κάτι αυτονόητο με συγκεντρωτικό τρόπο.
Το θέμα δεν εξαντλείται στην παρακάτω θεματολογία, αλλά δίνει τροφή για περαιτέρω σκέψεις.
Πιθανός συντάκτης του ο Sylvain Timsit, στον ιστότοπο sytinet, το 2002.
1. Η τεχνική της διασκέδασης
Η τεχνική αυτή συνίσταται για τη στροφή της προσοχής του κοινού από κάποια σημαντική πολιτική απόφαση με δυσμενή αποτελέσματα, με ένα αδιάκοπο καταιγισμό διασκεδαστικών, ασήμαντων και αλλότριων λεπτομερειών της καθημερινότητας, μέχρι η απόφαση να θεωρηθεί ειλημμένη και προϊόν του μακρινού παρελθόντος.
Ο τρόπος αυτός κρατά το κοινό απασχολημένο, χωρίς χρόνο για να σκεφτεί το μείζον πρόβλημα. Για παράδειγμα την περίοδο της συζήτησης ενός επαχθούς φορολογικού νομοσχεδίου, η δημοσιότητα των αποτελεσμάτων των καλλιστείων ή της σοβαρότητας της νίκης μιας δημοφιλούς ποδοσφαιρικής ομάδας ή της ανθρωπιστικής δράσης ενός συλλόγου, είναι οι τρόποι της εφαρμογής της παραπάνω τεχνικής.
2. Η τεχνική της δημιουργίας προβλημάτων, και στη συνέχεια παροχής των λύσεων
Αυτή η τεχνική ονομάζεται επίσης «πρόβλημα-αντίδραση-λύση». Πρώτα δημιουργείτε ένα πρόβλημα, μια «έκτακτη κατάσταση» για την οποία μπορείτε να προβλέψετε ότι θα προκαλέσει μια συγκεκριμένη αντίδραση του κοινού, ώστε το ίδιο να ζητήσει εκείνα τα μέτρα που εύχεστε να το κάνετε να αποδεχτεί.
Για παράδειγμα: αφήστε να κλιμακωθεί η αστική βία, ή οργανώστε αιματηρές συμπλοκές, ώστε το κοινό να ζητήσει τη λήψη μέτρων ασφαλείας που θα περιορίζουν τις ελευθερίες του. Ή, ακόμη: δημιουργήστε μια οικονομική κρίση για να κάνετε το κοινό να δεχτεί ως αναγκαίο κακό τον περιορισμό των κοινωνικών δικαιωμάτων και την αποδόμηση των δημοσίων υπηρεσιών.
3. Η τεχνική της υποβάθμισης ή της σταδιακής εφαρμογής
Για να κάνει κάποιος αποδεκτό ένα απαράδεκτο μέτρο, αρκεί να το εφαρμόσει σταδιακά κατά «φθίνουσα κλίμακα» για μια μεγάλη διάρκεια. Μ’ αυτόν τον τρόπο επιβλήθηκαν ριζικά νέες κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες (νεοφιλελευθερισμός) στις δεκαετίες του 1980 και 1990. Μαζική ανεργία, αβεβαιότητα, «ευελιξία», μετακινήσεις, μισθοί που δεν διασφαλίζουν πια ένα αξιοπρεπές εισόδημα· τόσες αλλαγές, που θα είχαν προκαλέσει επανάσταση, αν είχαν εφαρμοστεί αιφνιδίως και βίαια.
4. Η στρατηγική της αναβολής ή του μεταγενέστερου χρόνου
Ένας άλλος τρόπος για να γίνει αποδεκτή μια αντιλαϊκή απόφαση είναι να την παρουσιάσετε ως «οδυνηρή αλλά αναγκαία», αποσπώντας την συναίνεση του κοινού στο παρόν, για την εφαρμογή της στο μέλλον. Είναι πάντοτε πιο εύκολο να αποδεχτεί κάποιος αντί μιας άμεσης θυσίας μια μελλοντική. Πρώτα απ’ όλα, επειδή η προσπάθεια δεν πρέπει να καταβληθεί άμεσα.
Στη συνέχεια, επειδή το κοινό έχει πάντα την τάση να ελπίζει αφελώς ότι «όλα θα πάνε καλύτερα αύριο» και ότι μπορεί, εντέλει, να αποφύγει τη θυσία που του ζήτησαν. Τέλος, μια τέτοια τεχνική αφήνει στο κοινό ένα κάποιο χρονικό διάστημα, ώστε να συνηθίσει στην ιδέα της αλλαγής, και να την αποδεχτεί μοιρολατρικά, όταν κριθεί ότι έφθασε το πλήρωμα του χρόνου για την τέλεσή της.
5. Η στρατηγική του να απευθύνεσαι στο κοινό με τρόπο σαν να απευθύνεσαι σε ανήλικους
Παράδειγμα: Η πλειονότητα των διαφημίσεων που απευθύνονται στο ευρύ κοινό χρησιμοποιούν έναν αφηγηματικό λόγο, επιχειρήματα, πρόσωπα και έναν τόνο ιδιαιτέρως αφελή και παιδικό σαν να είναι ο θεατής μικρό παιδί ή σαν να είναι διανοητικά ανάπηρος. «Αν απευθυνθείς σε κάποιον σαν να είναι παιδί – έφηβος, τότε είναι πολύ πιθανόν να εισπράξεις εξαιτίας του έμμεσου και υπαινικτικού τόνου, μιαν απάντηση ή μιαν αντίδραση απογυμνωμένη από κριτική σκέψη, όσο η απάντηση ενός παιδιού – εφήβου».
6. Η τεχνική του να απευθύνεστε στο συναίσθημα μάλλον παρά στη λογική
Η επίκληση στο συναίσθημα είναι μια κλασική τεχνική για να βραχυκυκλωθεί η ορθολογιστική ανάλυση, επομένως η κριτική αντίληψη των ατόμων. Επιπλέον, η χρησιμοποίηση του φάσματος των αισθημάτων επιτρέπει να ανοίξετε τη θύρα του ασυνείδητου για να εμφυτεύσετε ιδέες, επιθυμίες, φόβους, παρορμήσεις ή συμπεριφορές. Πολιτικά λογύδρια με στόχο να συγκινήσουν, είναι επικίνδυνα, παραπλανητικά εκπορεύονται από επικίνδυνους ανθρώπους – πολιτικούς.
7. Η τεχνική του να κρατάτε το κοινό σε άγνοια και ανοησία
Μεγάλο ρόλο για την εφαρμογή αυτής της τεχνικής παίζει η παρεχόμενη ποιότητα της κρατικής εκπαίδευσης, η οποία πρέπει να είναι τόση ώστε να δημιουργεί χαρακτήρες και προσωπικότητες εύκολα χειραγωγήσιμες και καθοδηγούμενες. Για την επίτευξη του σκοπού αρκεί μόνο η δημιουργία μιας κρίσιμης μάζας τέτοιων ανθρώπων, η οποία να μην αντιλαμβάνεται τη διαφορά της από μια αυτεξούσια προσωπικότητα ενός ελεύθερου και ανεξάρτητου ανθρώπου – πολίτη.
8. Η τεχνική του να ενθαρρύνεις το κοινό να αρέσκεται στη μετριότητα
Συνίσταται στο να παρακινείς το κοινό να βρίσκει «cool» ότι είναι ανόητο, φτηνιάρικο και ακαλλιέργητο. Παράδειγμα η κάθε είδους μόδα και η ‘’σπουδαιότητα’’ της τέρψης αγαθών πολυτελείας.
9. Η τεχνική του να αντικαθιστάς την εξέγερση με την ενοχή
Συνίσταται στο να κάνεις ένα άτομο να πιστεύει ότι είναι το μόνο υπεύθυνο για την συμφορά του, εξαιτίας της διανοητικής ανεπάρκειάς του, της ανεπάρκειας των ικανοτήτων του ή των προσπαθειών του. Έτσι, αντί να εξεγείρεται εναντίον του οικονομικού συστήματος, απαξιώνει τον ίδιο τον εαυτό του και αυτο-ενοχοποιείται, κατάσταση που οδηγεί στην αποχής από οποιασδήποτε δράση. Και χωρίς δράση δεν υπάρχει επανάσταση!
10.Η τεχνική του να γνωρίζεις τα άτομα καλύτερα από όσο γνωρίζουν τα ίδια τον εαυτό τους
Χάρη στην επιστήμη της Βιολογίας, της Νευροβιολογίας και της εφαρμοσμένης ψυχολογίας, μπορούμε πλέον να έχουμε μια εξελιγμένη γνώση του ανθρώπινου όντος, και από την άποψη της φυσιολογίας και από την άποψη της ψυχολογίας.
Υπάρχει δηλαδή η δυνατότητα κάποιος ‘’ειδικός’’ να γνωρίζει τον μέσο άνθρωπο καλύτερα απ’ όσο γνωρίζει ο ίδιος τον εαυτό του. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να εφαρμοστεί μια πολιτική που επιβάλει έναν πολύ πιο αυξημένο έλεγχο και επιβάλλεται με μια μεγαλύτερη ισχύ επάνω στα άτομα απ’ όσο τα άτομα στον ίδιο τον εαυτό τους.
Για την αντιγραφή
Νίκος Γραικούσης
*Το κείμενο τροποποιήθηκε χωρίς να αλλάξει το νόημα του για την οικονομία της παρούσας δημοσίευσης.
