Του Μενέλαου Γκίβαλου*
Η σύγχρονη πολιτική ιστορία της χώρας μας, ιδιαίτερα κατά τις τρεις τελευταίες δεκαετίες, συνδέθηκε, επηρεάστηκε και επικαθορίστηκε κάποιες φορές από τον κρίσιμο ρόλο και τις παρεμβάσεις που άσκησαν τα ΜΜΕ, τα οποία αποτέλεσαν τελικά ένα πανίσχυρο πλέγμα ιδεολογικών μηχανισμών, που διεκδίκησε και απέκτησε ένα δικό του «αυτόνομο» πεδίο πολιτικής εξουσίας.
Η άνοδος και η επικυριαρχία του συστήματος της διαπλοκής, η ενσωμάτωση των παραδοσιακών κομμάτων της διακυβέρνησης (ΠΑΣΟΚ και ΝΔ) στο νεοφιλελεύθερο πρότυπο και ο μείζων ιδεολογικοπολιτικός ρόλος που διαδραμάτισαν τα συστημικά ΜΜΕ αποτελούν ένα σύνθετο και αδιαίρετο οργανικό σύνολο. Γι’ αυτό και κάθε προσέγγιση είναι υποχρεωμένη να διερευνά ταυτόχρονα και παράλληλα τους τρεις αυτούς κρίσιμους παράγοντες.
Με κάποιο τρόπο, το Mega αποτελεί το αυθεντικότερο και εναργέστερο παράδειγμα αυτών των εξελίξεων. Συνιστά, κατά τη βεμπεριανή έκφραση, έναν «ιδεώδη» τύπο, τον «ιδεότυπο» του σύνθετου πλέγματος των πολιτικοοικονομικών συμφερόντων και των ιδεολογικοπολιτικών τους μηχανισμών.
Γι’ αυτό και η «αποτίμηση» μιας ολόκληρης πορείας, από την άνοδο μέχρι την πτώση του, συνιστά ταυτόχρονα μια «αφήγηση» της εξέλιξης του πλέγματος συμφερόντων και μιας ευρύτερης «κουλτούρας» που το ίδιο το Mega εκπροσωπούσε.
Η πρώτη περίοδος, κατά την οποία οι δημόσιες συχνότητες παρεδόθησαν κυριολεκτικά χωρίς κανόνες, δεσμεύσεις και αντίτιμο στους επιχειρηματίες-εκδότες, είναι η ύστερη εποχή της κυριαρχίας του δημοκρατικού – αστικού φιλελεύθερου προτύπου, προς το οποίο ανταποκρίθηκε το Mega τόσο σε κοινωνικοπολιτικό όσο και σε ιδεολογικο-πολιτισμικό επίπεδο.
Ομως η άνοδος και επικράτηση του νεοφιλελεύθερου προτύπου με την εγχώρια εκδοχή του «σημιτικού εκσυγχρονισμού» προκάλεσε σοβαρές «μετατοπίσεις» και διαμόρφωσε μια νέα στρατηγική σε ολόκληρο σχεδόν το «τοπίο» των ΜΜΕ. Με συμβολικό πρόταγμα «τον καταλληλότερο για πρωθυπουργό», υπήρξε μια πλήρης κομματική, πολιτική και ιδεολογική ταύτιση με τις εκσυγχρονιστικές κυβερνήσεις και συνολικά με το σύστημα των διαπλεκόμενων συμφερόντων.
Από την περίοδο αυτή τα ΜΜΕ, με επικεφαλής το Mega, απέκτησαν και άσκησαν έναν άτυπο μεν, αλλά ισχυρά παρεμβατικό πολιτικό ρόλο. Ακόμα και στην αντιπαράθεση Γ. Παπανδρέου – Ευ. Βενιζέλου στην κρίση ηγεσίας που προέκυψε μετά τις εκλογές του 2007 και την ήττα του ΠΑΣΟΚ, το κανάλι αυτό ψήφιζε ανοιχτά τον εκλεκτό του…
Ομως η περίοδος κατά την οποία όλα τα προσχήματα απερρίφθησαν ήταν η εποχή των μνημονίων και, ειδικότερα, η πρώτη της «φάση», κατά την οποία η επιχείρηση «σοκ και δέος» και η βίαιη επιβολή των νεοφιλελεύθερων μνημονιακών αντιλήψεων και επιχειρημάτων απαιτούσαν από τα συστημικά ΜΜΕ έναν νέο, επιθετικό πολιτικό ρόλο. Κι ο ρόλος αυτός ασκήθηκε με ακραίο κυνισμό και με την πλήρη περιφρόνηση και απαξίωση των δημοκρατικών και κοινωνικών αξιών και κανόνων.
Σ’ αυτές τις απαιτήσεις τα συστημικά ΜΜΕ, με επικεφαλής το Mega, όχι μόνο «ανταποκρίθηκαν» πλήρως, αλλά σε πολλές περιπτώσεις υπερακόντισαν, μάλιστα, τις προσδοκίες των δανειστών και της εγχώριας διαπλοκής.
Δημοσιογράφοι-μεγαλοστελέχη εκπαιδεύτηκαν σε ειδικά σεμινάρια προκειμένου να αφομοιώσουν και να αναπαραγάγουν με πειστικότητα τα επιχειρήματα και τις «λογικές» των μνημονιακών πολιτικών. Καταρτίστηκαν (και απέδωσαν άριστα) στην άρτια εκμάθηση της μνημονιακής γλώσσας και στην ακριβή απόδοση των νεοφιλελεύθερων «νοημάτων» της. Η τρομοκράτηση και η ενοχοποίηση της κοινωνίας συνδυάστηκαν με την επιχείρηση αλλαγής του ίδιου του τρόπου σκέψης και των πεποιθήσεων των πολιτών, με την «αντικατάσταση» του πλέγματος των κοινωνικών και δημοκρατικών αξιών τις οποίες πρέσβευαν μέχρι τότε.
Ο απηνής ανταγωνισμός, ο οικονομισμός, η εμπορευματοποίηση των πάντων, ο ατομικισμός, η «τεχνικοποίηση» της πολιτικής συνιστούσαν βασικούς όρους για την ερμηνεία και την κατανόηση της πραγματικότητας σύμφωνα με τα λήμματα του νεοφιλελεύθερου λεξικού της «κοινωνίας της ζούγκλας»…
Ο προπαγανδιστικός, ολοκληρωτικός αυτός μηχανισμός δεν εξαντλήθηκε στους «σταρ», στις «ντίβες», στους «Γεωργαλάδες των μνημονίων» και του νεοφιλελεύθερου κοσμοειδώλου. Πίσω από αυτούς διαμορφώθηκε μια ολόκληρη δομή για τα ειδικά ρεπορτάζ, τις επιμέρους αναλύσεις, τις «εντεταλμένες» δημοσκοπήσεις. Εάν ο κάθε ρεπόρτερ, αναλυτής, δημοσιολόγος ή δημοσκόπος δεν ανταποκρινόταν πλήρως προς τα μνημονιακά υποδείγματα, εξοστρακιζόταν παραχρήμα.
Με τον τρόπο αυτό τα συστημικά ΜΜΕ μετατράπηκαν σ’ ένα είδος τηλεοπτικών κομμάτων και όχι μόνο εκπροσώπησαν, αλλά και διαμόρφωσαν σε πολλές περιπτώσεις τον επίσημο κυβερνητικό μνημονιακό λόγο, ενώ παράλληλα παρενέβησαν καίρια τόσο στις εξελίξεις όσο και στις κρίσιμες εκλογικές αναμετρήσεις. Υποστήριξαν ολόπλευρα τη διαδικασία ευτελισμού της δημοκρατίας με την ανάδειξη ως πρωθυπουργού του Λ. Παπαδήμου, ενώ στην κρίσιμη διπλή αναμέτρηση των εκλογών του 2012 έδωσαν κυριολεκτικά «τα ρέστα τους», όπως ακριβώς έπραξαν και στις εκλογές του Ιανουαρίου του 2015 και στο δημοψήφισμα.
Τα μνημόνια όμως και τα νεοφιλελεύθερα προγράμματα λειτουργούν στην πράξη ως σύγχρονοι Κρόνοι που καταβροχθίζουν τα παιδιά τους, τους πιστούς υπηρέτες και εντολοδόχους τους.
Σ’ αυτή την κρίσιμη ιστορική διαδικασία το Mega διαδραμάτισε ένα μείζονα αλλά και κατεξοχήν ειδικό ρόλο. Γιατί «αντιπροσώπευε» παραδοσιακά την ευρύτερη προοδευτική – δημοκρατική παράταξη και εξέφραζε την κουλτούρα και τις αντιφάσεις της, με όλες τις ιδιαιτερότητες και τις αντιφάσεις που χαρακτήριζαν την παράταξη αυτή τόσο σε ιδεολογικοπολιτικό όσο και σε κοινωνικο-ταξικό επίπεδο.
Το Mega «ακολούθησε» κατά κάποιο τρόπο την πορεία και την ιστορική «μεταμόρφωση» του ΠΑΣΟΚ, που μέσα από το «υπόδειγμα» του σημιτικού εκσυγχρονισμού μετασχηματίστηκε σ’ ένα νεοφιλελεύθερο συντηρητικό μόρφωμα. Μέσα από τη διαδικασία αυτή το Mega αυτοακυρώθηκε και αυτοαπαξιώθηκε. Υπέστη ιστορικά -με μια ευρύτερη ερμηνεία- ένα είδος «τηλεοπτικής πασοκοποίησης».
Η «Ανατροπή», για να παραπέμψουμε στην εκπομπή που συμβολοποίησε αυτή την ιστορική μεταλλαγή, συντελέστηκε «από τα μέσα» και όχι από εξωτερικούς παράγοντες. Η κατάρρευση και απαξίωση του Mega υπήρξε αποτέλεσμα της κυριαρχίας των συμφερόντων της διαπλοκής και της υιοθέτησης των νεοφιλελεύθερων πολιτικών.
Τώρα, βεβαίως, τα «δανεικά κι αγύριστα» τελείωσαν και οι τηλεοπτικοί σταθμοί θα πρέπει να ενταχθούν σε νόμιμους, δημοκρατικούς κανόνες. Και οι ολιγάρχες των ΜΜΕ μπροστά σ’ αυτή τη νέα πραγματικότητα δεν χρειάζονταν πλέον το Mega ούτε ως απλό «εργαλείο» των συμφερόντων τους. Ακόμα κι αν έδωσαν δεκάδες εκατομμυρίων προκειμένου να εμποδίσουν την όποια «ρωγμή» στο κλειστό σύστημα, με το ενδεχόμενο παρουσίας κάποιου μη ελεγχόμενου επιχειρηματία. Γι’ αυτό και το εγκαταλείπουν τώρα χωρίς προσχήματα.
Πολύ αργά για δάκρυα, πολύ αργά για συγγνώμες. Αλλωστε, «εν τω Αδη ουκ έστι μετάνοια»… Ασφαλώς θα πρέπει να εξαντληθεί κάθε δυνατότητα που αφορά στους ίδιους τους εργαζόμενους. Ομως υπάρχουν συγκεκριμένες ευθύνες που αφορούν στους μετόχους, στους «επώνυμους» δημοσιογράφους, στους επιχειρηματίες – ολιγάρχες και στους πολιτικούς και τα κόμματα που ευθύνονται όχι μόνο για το κλείσιμο του Mega, αλλά κυρίως για την πολιτική που ασκήθηκε τα τελευταία χρόνια σε βάρος ενός ολόκληρου λαού, πολιτική «ναυαρχίδα» της οποίας υπήρξε το Mega.
* Αναπληρωτής Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών
Via : neaselida.gr
