Το κείμενο που ακολουθεί είναι απόσπασμα συνέντευξης που έδωσε τον περασμένο Σεπτέμβριο ο Γάλλος φιλόσοφος Ετιέν Μπαλιμπάρ στο γαλλικό περιοδικό Politis.
• Αυτή η χρονιά στη Γαλλία χαρακτηρίστηκε από την κινητοποίηση εναντίον των αλλαγών στην εργασιακή νομοθεσία και από την ανάδυση νέων κινημάτων, κυρίως του Nuit Debout (Νύχτα Ορθίων). Κατά τη γνώμη σας αυτό γεννάει ελπίδες για την Αριστερά;
Νομίζω ότι ο απολογισμός είναι αμφιλεγόμενος. Υπάρχει εξ ορισμού κάτι εξαιρετικά θετικό στο γεγονός ότι μπαίνει στη σκηνή μια νέα γενιά πολιτών και αγωνιστών. Οι περισσότεροι από αυτούς είναι νέοι και επομένως συμμετέχουν αναμφίβολα για πρώτη φορά σε ένα τόσο μεγάλο συλλογικό κίνημα.
Το κάνουν με ένα πολύ ισχυρό (και δικαιολογημένο) συναίσθημα δυσπιστίας και αποστροφής προς ορισμένες κλασικές μορφές της πολιτικής κινητοποίησης, συμπεριλαμβανομένων κι εκείνων της Αριστεράς. Αλλά και με μια θετική επιθυμία να εκφράσουν και να επιβάλουν τα δικά τους σχέδια και τις δικές τους διεκδικήσεις.
Αυτό το κίνημα είναι μέρος αυτού που συμβατικά συνοψίζουμε με τον όρο «άμεση δημοκρατία» και που είναι, κατά τη γνώμη μου, μια θεμελιωδώς θετική έννοια. Πολύ περισσότερο τώρα, που το πολιτικό σύστημα στο οποίο ζούμε πεθαίνει.
Οι λόγοι είναι πολλοί, αλλά ο εκφυλισμός του επιταχύνεται διαρκώς. Μεταξύ αυτών των λόγων είναι προφανώς μια συγκυρία πολύ δυσμενής για τη δημοκρατία, αλλά και η τύφλωση της πολιτικής τάξης (συμπεριλαμβανομένων και των έντιμων και μη διεφθαρμένων μελών της) σε σχέση με τα συμπτώματα της παρούσας κρίσης.
Νομίζω ότι βρισκόμαστε σε μια συγκυρία την οποία ορισμένοι αποκαλούν «μεταδημοκρατική». Μια συγκυρία στην οποία έχει επομένως ζωτική σημασία να αντιπαραθέσουμε εναλλακτικές λύσεις, που αποκαλώ τόσο «εκδημοκρατισμό της δημοκρατίας» όσο και «αντίσταση στον εκφυλισμό της δημοκρατίας», και που προϋποθέτουν μιαν ώθηση και μιαν επίδραση που προέρχονται από τη βάση.
Αυτό προϋποθέτει να παίρνουμε υπόψη μας τις συγκρουσιακές σχέσεις του πολιτικού, αλλά και να μην απορρίπτουμε την αντιπροσωπευτική δημοκρατία. Το κακό πράγματι δεν είναι η αντιπροσώπευση καθεαυτή, αλλά η σχεδόν ολική απώλεια της ικανότητας των πολιτών να ελέγχουν την ίδια την αντιπροσώπευση. […]
• Στην Αριστερά της Αριστεράς αυτή τη στιγμή αναπτύσσεται μια συζήτηση γύρω από το ζήτημα του «αριστερού λαϊκισμού». Τι σκέφτεστε γι’ αυτή την πρόταση;
Δεν θα επανέλθω εδώ στη γενεαλογία του όρου «λαϊκισμός» που είναι πολύ περίπλοκη. Πολύ περισσότερο που το νόημά του διαφοροποιείται σημαντικά ανάλογα με τα εθνικά ή ηπειρωτικά περιβάλλοντα.
Εγώ ο ίδιος έχω πάρει μέρος σε αυτή τη συζήτηση προτείνοντας έναν ευρωπαϊκό αντι-λαϊκισμό. Στις προθέσεις μου, αυτός ήταν ένας τρόπος για να πάρουμε στα σοβαρά το ζήτημα που θέτει ο λαϊκισμός και να αρνηθούμε τον στιγματισμό ή τη στάση που απαξιώνει να αντιμετωπίσει το πρόβλημα που τίθεται.
Και το πρόβλημα που τίθεται είναι εκείνο της συμμετοχής των πολιτών, ατομικής και συλλογικής, συμπεριλαμβανόμενων και εκείνων των μορφών συμμετοχής που αναστατώνουν την αρτηριοσκληρωτική λειτουργία των αντιπροσωπευτικών θεσμών και που για ένα μεγάλο μέρος του πολιτικού κατεστημένου αντιπροσωπεύουν τον διάβολο.
Από τη δική μου σκοπιά, απορρίπτω αυτή την απαξίωση, επειδή θεωρώ ότι το πρόβλημα που τίθεται είναι υπαρκτό.
Ακόμη και αν αυτό οδηγεί στο να προσεγγίζουμε διατυπώσεις που έχουν χρησιμοποιηθεί προηγουμένως από το Εθνικό Μέτωπο ή από άλλους, δεν μπορούμε να μην πούμε ότι υπάρχει διαφθορά στο πολιτικό σύστημα, ότι υπάρχει μια κωφότητα ή τυφλότητα των αντιπροσωπευτικών και τεχνοκρατικών ελίτ σε σχέση με τα προβλήματα της μεγάλης πλειονότητας του πληθυσμού. Και ότι συνεπώς ένας φραγμός πρέπει να καταρριφθεί.
Ωστόσο, δεν πρέπει να αποκρύπτουμε ότι υπάρχει ένας σφετερισμός της φωνής του λαού από μέρους δυνάμεων που σε μένα φαίνονται εξαιρετικά επικίνδυνες και των οποίων το κοινό σημείο είναι ο εθνικισμός.
Γι’ αυτό εγώ μιλώ για ευρωπαϊκό αντι-λαϊκισμό και θεωρώ ότι οι διανοούμενοι και οι αγωνιστές της κριτικής Αριστεράς οφείλουν να κατέχουν σε βάθος το πρόβλημα, να κατανοούν αυτή τη φωνή του λαού και να βάζουν το νυστέρι στην πληγή.
Δεν είμαι αντίπαλος του έθνους ως ιστορικού σχηματισμού, αλλά, αν αδρανήσουμε, η διαμαρτυρία των θυμάτων της τωρινής οικονομικής και κοινωνικής κρίσης θα κεφαλαιοποιηθεί πολιτικά –όπως έγινε και σε άλλες εποχές– από έναν ξενοφοβικό εθνικισμό, ανίκανο να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις μιας παγκοσμιοποιημένης πολιτικής.
Αν λαϊκισμός σημαίνει εθνικισμός, απολυτοποίηση της εθνικής κυριαρχίας, και συνοδεύεται από την πεποίθηση ότι ο προστατευτισμός είναι η λύση σε όλα τα δεινά, είναι προφανώς ένας κίνδυνος. Γι’ αυτό λέω ότι χρειαζόμαστε έναν αριστερό και ευρωπαϊκό αντι-λαϊκισμό.
• Μετά την ελληνική κρίση απομένουν ακόμη ελπίδες για την Ευρώπη; Ή αυτές οι διαδοχικές κρίσεις έχουν καταστρέψει το ίδιο το ευρωπαϊκό ιδεώδες;
Πιστεύω ότι τα οικονομικά, κοινωνικά, πολιτιστικά ή ηθικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε σήμερα τίθενται σε ολόκληρη την Ευρώπη και ότι δεν μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα τα επιλύσουμε αν δεν τα προσεγγίσουμε σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Νομίζω πράγματι ότι το ευρωπαϊκό πλαίσιο είναι μια σημαντική συνιστώσα αυτών των προβλημάτων. Φυσικά, η ελληνική κατάσταση (και δεν είναι η μόνη) είναι ενδεικτική της αυτοκαταστροφικής πορείας στην οποία έχει παγιδευτεί η Ευρώπη.
Ωστόσο, αντίθετα με ορισμένους φίλους, δεν θεωρώ ότι στο ευρωπαϊκό σχέδιο υπήρχε ένα προκαθορισμένο μέλλον, που θα οδηγούσε αναπόφευκτα σε αυτή την παράλυση και σε αυτή την εργαλειοποίησή του από μέρους του νεοφιλελευθερισμού.
Αν και οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι αυτή η τάση ήταν παρούσα ήδη από τις απαρχές, καθώς άλλωστε η Ευρώπη είναι ένα δημιούργημα του Ψυχρού Πολέμου.
Πράγματι, από την επαύριο της κατάρρευσης των υπαρκτών σοσιαλισμών, οι ευρωπαϊκές ελίτ πείστηκαν ότι για τις κοινωνίες μας δεν υπάρχει άλλο εφικτό μέλλον από την ανεμπόδιστη αγορά. Το αποτέλεσμα ήταν η έκρηξη και ταυτόχρονα η απονομιμοποίηση του ευρωπαϊκού σχεδίου.
Σήμερα υπάρχει μια αλληλεξάρτηση των οικονομιών, των κοινωνιών, ακόμη και των πολιτισμών. Από δω πηγάζει η αναγκαιότητα να αντιμετωπίσουμε το ευρωπαϊκό ζήτημα συγχρόνως με όρους κοινωνικού μοντέλου, ανάπτυξης και ικανότητας επίδρασης στην πορεία της παγκοσμιοποίησης, σε ευρωπαϊκό και σε εθνικό επίπεδο. […]
Via : www.efsyn.gr
