του Γιώργου Γιώτη
Γιατί τόσοι πολλοί άνθρωποι κάνουν παράλογες επιλογές και πιστεύουν σε παράξενα πράγματα; Γιατί ο Τραμπ κόντεψε να ξαναεκλεγεί; γιατί οι άγγλοι βγήκαν από την ΕΕ; γιατί βάλαμε ψεκασμένους στη βουλή; γιατί κάποιοι είχαν ονειρώξεις με τη δραχμή; γιατί φαρμακοποιοί πουλάνε ομοιοπαθητικά; γιατί κάποιοι αρνούνται να φορέσουν μάσκα; γιατί 7 στους 10 πιστεύουν στα θαύματα; Βρε μήπως είναι όλοι ηλίθιοι; Όχι βέβαια.
Είναι η «Κριτική σκέψη», λέει ο καθηγητής Edzard Ernst σ ένα πρόσφατο άρθρο του, σημαίνει λήψη σωστών αποφάσεων και κρίσεων υπό το καθεστώς συχνά συγκεχυμένων πληροφοριών.
Σύμφωνα με το National Council for Excellence in Critical Thinking’, κριτική σκέψη είναι η πνευματικά πειθαρχημένη διαδικασία της ενεργητικής και επιδέξιας σύλληψης, εφαρμογής, ανάλυσης, σύνθεσης ή / και αξιολόγησης πληροφοριών που συλλέγονται από, ή παράγονται από, παρατήρηση, εμπειρία, προβληματισμό, συλλογισμό, ή επικοινωνία, ως οδηγό για πεποίθηση και δράση.
Η κριτική σκέψη δεν είναι μια ικανότητα που την έχουμε εκ γενετής, αλλά οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να την αποκτήσουν στη διάρκεια της ζωή τους.
Μια μελέτη, σε 369 φοιτητές σε μια 4ετή σχολή στο πανεπιστήμιο της Νεμπράσκα , αξιολόγησε τα αποτελέσματα της παρακολούθησης ενός και μόνο μαθήματος επιστήμης και κριτικής σκέψης (Science and Critical Thinking) σ ένα από τα εξάμηνα. Τα αποτελέσματα; Η πίστη σε παραφυσικά και ψευδοεπιστημονικά θέματα μειώθηκε από 6,8-28,9% (εκτός από τις δεισιδαιμονίες που έδειξαν απίστευτη ισχύ). Φανταστείτε τώρα τα αποτελέσματα ενός πλήρους εκπαιδευτικού προγράμματος.
Αν και εύκολα συγχέεται με τη νοημοσύνη (ή εξυπνάδα αν θετε), η κριτική σκέψη δεν έχει μεγάλη σχέση μαζί της, δεν πάνε αντάμα υποχρεωτικά. Η κριτική σκέψη είναι μια συλλογή γνωστικών δεξιοτήτων που μας επιτρέπουν να αξιολογούμε και να αιτιολογούμε. Οι κριτικοί στοχαστές είναι εκείνοι οι ευέλικτοι στοχαστές που απαιτούν αποδεικτικά στοιχεία για να υποστηρίξουν τα πιστεύω τους και να αναγνωρίσουν τις όποιες απόπειρες παραπλάνησής τους. Η κριτική σκέψη είναι η ικανότητα ελαχιστοποίησης των γνωστικών προκαταλήψεων.
Νομίζω ότι είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι η κριτική σκέψη μπορεί να βελτιωθεί με την εκπαίδευση. Αν θέλουμε να ελαχιστοποιήσουμε τον κίνδυνο των καταναλωτών να ξοδεύουν άσκοπα τα χρήματά τους ή να καταστρέφουν την υγεία τους σε ψευδοιατρικές και μαντζούνια, ή να ψηφίζουν ψεκασμένους και λαικιστές, πρέπει να διασφαλίσουμε ότι οι πολίτες κατέχουν επαρκώς την κατανόηση της λογικής, των αιτιών, των αποδεικτικών στοιχείων και της επιστήμης.
