του Δημήτρη Σούρδη *
Τα τελευταία χρόνια, όλο και πιο συχνά και όχι μόνον στην χώρα μας, αναφέρεται η έλλειψη πολιτικών ηγετών, αντάξιων των περιστάσεων.
Στα καθ’ ημάς διαπιστώνεται η απουσία ενός ηγέτη αντίστοιχου του Βενιζέλου, ή έστω Καραμανλή ή Παπανδρέου και στην Ευρώπη ενός αντίστοιχου Adenauer ή De Gaulle ή και ακόμη ενός Mitterrand ή Kohl.
Η αποδοχή και η εκτίμηση που απολαμβάνουν πλέον οι πολιτικοί είναι (όχι άδικα) μηδαμινή.
Σήμερα στην πολιτική σπανίζουν ακόμη και πρόσωπα που λόγω του χαρακτήρα τους, της μόρφωσής τους, και των πράξεών τους ήσαν αποδεκτοί ακόμη και από τους πολιτικούς αντιπάλους ή και από το σύνολο της κοινωνίας.
Το φαινόμενο δεν περιορίζεται μόνον στους πολιτικούς.
Το ίδιο έλλειμμα διαπιστώνεται και στην πνευματική ηγεσία, αν και η ανάμειξή τους στα πολιτικά πράγματα ήταν σχεδόν πάντα αμφιλεγόμενη.
Όταν υπάρχουν (ή μάλλον υπήρχαν) και παρεμβαίνουν θεωρείται υπέρβαση ή και αμετροέπεια, όταν απέχουν κατηγορούνται για αυτό και όταν εκλείπουν τους αναζητάμε.
Στην ελληνική πραγματικότητα, τις ελάχιστες φορές που κατάφεραν να αναδυθούν κάποιοι ηγέτες στην πολιτική, όπως ο Τρικούπης και ο Βενιζέλος της πρώτης περιόδου, είχαν επιπλέον να αντιμετωπίσουν μία κρατούσα νοοτροπία, που συνήθως αναφέρεται ως κοτζαμπασισμός και που καλύπτει σχεδόν κάθε έκφανση της κοινωνικής μας ζωής.
Στην πραγματικότητα δηλαδή δεν αναζητούσαμε ηγέτες, αλλά διεκπεραιωτές προσωπικών υποθέσεων.
Να διευκρινίσουμε, ότι σε μία Δημοκρατία τον πρώτο λόγο (οφείλουν να) τον έχουν οι πολίτες.
Όμως θα ήταν υποκρισία να αρνηθούμε τον σημαντικό ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν οι ηγέτες.
Όπως παρατηρεί ο Κορνήλιος Καστοριάδης, « … υπάρχουν άτομα που διαθέτουν την ικανότητα να εκφράζουν πολύ καλύτερα από τους άλλους αυτό που όλοι αισθάνονται· ορισμένα άτομα έχουν την ικανότητα να επινοούν πράγματα, στα οποία οι άλλοι αναγνωρίζουν τον εαυτό τους. Αυτά τα άτομα θεωρώ ότι είναι ηγέτες».
Οι ηγέτες όμως δεν πρόκειται να πέσουν από την Ανδρομέδα. Ο ηγέτης χαρακτηρίζεται από ένα όραμα που διέπεται από κοινωνικές αξίες, οι οποίες θα πρέπει να έχουν αντίκρυσμα στην κοινωνία. Όταν σε όλη την Ευρώπη, οι αξίες του διαφωτισμού έχουν εγκαταλειφθεί και έχουν αντικατασταθεί από το χρήμα και τον ατομοκεντρισμό καθίσταται σχεδόν αδύνατη και η ανάδειξη ηγετών.
Ή με τα λόγια του Καστοριάδη: «Όσο θα παραμένουμε στην απάθεια, την ιδιώτευση, τον ψευδο-ατομικισμό, δεν υπάρχει περίπτωση να αναδυθεί ένα κίνημα που θα είναι δημιουργός συλλογικότητας. Και, πολύ περισσότερο, δεν μπαίνει θέμα ατόμων που ο ρόλος τους θα ήταν να θέτουν τα ερωτήματα που δεν θέτουν οι άλλοι. Είναι κοινοτοπία, αλλά δείχνει, όπως οι περισσότερες κοινοτοπίες, μια βαθιά αλήθεια»: «Οι κοινωνίες έχουν τους ηγέτες που τους αξίζουν».
** Μέλος της πολιτικής επιτροπής της Πράσινης Αριστεράς
