Καίτη Μυλωνά*
Ομιλία στην εκδήλωση του Δικτύου Ανανεωτικής Αριστεράς:Βιώσιμη Παραγωγή – Βιώσιμη Κατανάλωση
Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Εβδομάδας Βιώσιμης Ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που για το 2018 είναι από 30 Μάϊου έως 5 Ιουνίου, το ΔΙΚΤΥΟ Ανανεωτικής Αριστεράς αποφασίσαμε να οργανώσουμε μια εκδήλωση με θέμα τη Βιώσιμη Παραγωγή και τη Βιώσιμη Κατανάλωση.
Το θέμα αυτό αποτελεί το 12ο Στόχο, από τους 17 Στόχους, που έχει θέσει ο ΟΗΕ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη γενικά και είναι ο ένας από τους 5 στόχους που θα αποτελέσουν αντικείμενο της εθελοντικής εξέτασης του Πολιτικού Φόρουμ Υψηλού Επιπέδου των Ηνωμένων Εθνών (HighLevelPoliticalForum – HLPF), το οποίο θα πραγματοποιηθεί στις 9-18 Ιουλίου 2018 στη Νέα Υόρκη. Το φετινό θέμα του HLPF είναι «Μετασχηματισμός προς βιώσιμες και ανθεκτικές κοινωνίες» και θα ασχοληθεί με τους ακόλουθους SDGs:
Στόχος 6: Καθαρό Νερό και Αποχέτευση – Διασφαλίζουμε τη διαθεσιμότητα και τη βιώσιμη διαχείριση του νερού και των εγκαταστάσεων υγιεινής για όλους.
Στόχος 7: Φτηνή και Καθαρή Ενέργεια – Διασφαλίζουμε την πρόσβαση σε οικονομική, αξιόπιστη, βιώσιμη και σύγχρονη ενέργεια για όλους.
Στόχος 11: Βιώσιμες Πόλεις και Κοινότητες – Δημιουργούμε ασφαλείς, προσαρμοστικές βιώσιμες πόλεις και ανθρώπινους οικισμούς, χωρίς αποκλεισμούς.
Στόχος 12: Υπεύθυνη Κατανάλωση και Παραγωγή – Διασφαλίζουμε τη βιώσιμη κατανάλωση και μεθόδους παραγωγής.
Στόχος 15: Ζωή στη Στεριά – Προωθούμε τη βιώσιμη χρήση των χερσαίων οικοσυστημάτων και δασών, καταπολεμούμε την ερημοποίηση, αναστρέφουμε την υποβάθμιση του εδάφους και της βιοποικιλότητας.
Στόχος 17: Συνεργασία για τους Στόχους-Ενισχύουμε τα μέσα εφαρμογής και ανανεώνουμε την Παγκόσμια Συνεργασία για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη.
Τι είναι Βιώσιμη Ανάπτυξη;
Ο όρος αυτός δεν έχει βέβαια καμμιά σχέση με οικονομικούς συντελεστές.
Αναφέρεται στη δυνατότητα χρησιμοποίησης / εκμετάλλευσης των φυσικών / πλουτοπαραγωγικών πόρων του πλανήτη με τέτοιον τρόπο, ώστε να μην εξαντλούνται, για να μένουν διαθέσιμοι και για τις επόμενες γενιές.
Βιώσιμη ανάπτυξη είναι εκείνη που «ικανοποιεί τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να διακυβεύει την ικανότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες» σύμφωνα με τον ορισμό που έδωσε η περίφημη «έκθεση Μπρούτλαντ» των Ηνωμένων Εθνών το 1987 και επιβεβαιώθηκε ήδη με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ το ’91.
Όμως, μόνο με την εκπόνηση της «Στρατηγικής της Λισσαβώνας» τον Μάρτιο του 2000, η «βιώσιμη ανάπτυξη» παύει να αντιμετωπίζεται ως τομεακή πολιτική για την προστασία του περιβάλλοντος και αρχίζει να θεωρείται ως βασικό συστατικό στον εκσυγχρονισμό της οικονομίας, στην ανταγωνιστικότητα, την κοινωνία της γνώσης αλλά και την κοινωνική συνοχή.
Στο Γκέτεμποργκ το 2001 για πρώτη φορά μια Σύνοδος Κορυφής της Ε.Ε. έθεσε σε υψηλή προτεραιότητα την αναζήτηση μιας τέτοιας ανάπτυξης συνολικά για το κοινωνικοοικονομικό μοντέλο της Ε.Ε.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Γκέτεμποργκ (15-16 Ιουνίου 2001) ενέκρινε τη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη βιώσιμη ανάπτυξη, την οποία πρότεινε η Επιτροπή [CΟΜ (2001) 264], και η οποία βασίζεται σε τρία στοιχεία:
- συντονισμένη ανάπτυξη όλων των κοινών πολιτικώνπου αφορούν τις οικονομικές, τις περιβαλλοντικές και τις κοινωνικές πτυχές της ανάπτυξης, οι οποίες πρέπει να έχουν ως βασικό στόχο τη βιώσιμη ανάπτυξη·
- μια δέσμη στόχων προτεραιότηταςγια τον περιορισμό της αλλαγής του κλίματος και την αύξηση της χρήσης καθαρών πηγών ενέργειας, τον περιορισμό των κινδύνων για τη δημόσια υγεία, τη διαχείριση των φυσικών πόρων με πιο υπεύθυνο τρόπο, τη βελτίωση των συστημάτων μεταφορών και την καλύτερη διαχείριση του εδάφους·
- μέτρα εφαρμογήςκαι παρακολούθησης της στρατηγικής σε κάθε εαρινή σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (διαδικασία του Κάρντιφ που ξεκίνησε το 1998).
Στη βάση λοιπόν της λογικής, ότι η βιώσιμη ανάπτυξη δεν αφορά μόνο στο περιβάλλον, η Ε.Ε. έχει προσδιορίσει έξι σημαντικές τάσεις που συνιστούν απειλή για τη βιώσιμη ανάπτυξη: την κλιματική αλλαγή, τους κινδύνους για τη δημόσια υγεία, την αυξανόμενη πίεση σε ζωτικής σημασίας φυσικούς πόρους, τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό, τη γήρανση του πληθυσμού, τη ρύπανση εξαιτίας του τρόπου μεταφορών και χρήσης της γης.
Σε ό,τι αφορά στα θέματα δημόσιας υγείας, στην πρώτη γραμμή βρίσκεται η ασφάλεια και ποιότητα των τροφίμων, οι επιπτώσεις από επικίνδυνα χημικά προϊόντα, η εμφάνιση λοιμωδών ασθενειών και η αντοχή στα αντιβιοτικά.
Ως προς τη διαχείριση των φυσικών πόρων υπάρχει πλέον συναντίληψη ότι πρέπει να προστατευτεί η βιοποικιλότητα και να υπάρξει μια ορθολογικότερη σχέση μεταξύ οικονομικής μεγέθυνσης, χρήσης πόρων και παραγωγής αποβλήτων.
Η στάση της Ε.Ε./ της Ελλάδας
Η ΕΕ παρά τις πρωτοβουλίες και τις κανονιστικές ρυθμίσεις που έχει κάνει βρίσκεται διαρκώς μέσα σε μια αντίφαση. Είναι γεγονός, ότι καμμιά άλλη χώρα ή συλλογικότητα χωρών δεν έχει/είχε το αξιακό σύστημα που διαθέτει η ΕΕ. Παρ’ όλ’ αυτά, εγκλωβισμένη στα οικονομικά συμφέροντα των ισχυρών δυνάμεων της Β. Ευρώπης και κυρίως της Γερμανίας, πρακτικά βρίσκεται σε απόσταση από τους πολίτες της Ευρώπης με ένα τεράστιο δημοκρατικό έλλειμμα. Έτσι, είναι η ίδια ΕΕ που νομοθετεί υπέρ της βιώσιμης ανάπτυξης, της αναστροφής της κλιματικής αλλαγής, των ΠΟΠ προϊόντων και της ασφάλειας των τροφών, με την ΕΕ που ενδίδει στα συμφέροντα των πολυεθνικών εταιρειών για τη χρήση των χημικών προϊόντων στη Γεωργία και διαπραγματεύεται τις Γεωγραφικές Ενδείξεις στο πλαίσιο των ΣΕΕ ή αφήνει στο απυρόβλητο την κυκλοφορία της γλυκοσάφης, που έχει χαρακτηριστεί ως ενδοκρινικός διαταρρέκτης και του πιο βλαπτικού για τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον παρασιτοκτόνου της BAYER που είναι γερμανική και πρόσφατα συγχωνευμένη με τη MONSANTO, επιτρέποντας την είσοδο της τελευταίας στην Ευρώπη.
Μόνο με τους αγώνες και την κινητοποίηση των κοινωνικών κινημάτων έχουν μειωθεί οι επιπτώσεις από τις βλαβερές χημικές ουσίες.
Η ελληνική κυβέρνηση χωρίς στρατηγικό σχέδιο για τη χώρα και τον αγροδιατροφικό τομέα και με πρόσχημα την προσπάθεια εξόδου της χώρας από τα μνημόνια ουσιαστικά ακολουθεί τις επιταγές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (και στις ΣΕΕ) και αντιγράφει τα επενδυτικά προγράμματα του ΕΣΠΑ ή τα συμπεράσματα του ΚΕΠΕ, βαπτίζοντάς τα στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης για το μέλλον.
Επισιτιστική ανασφάλεια
Ο βασικός σκοπός της γεωργίας είναι να προσφέρει τροφή στην ανθρωπότητα. Αλλά η πραγματικότητα της σύγχρονης γεωργίας είναι συχνά αρκετά διαφορετική, και αυτό κοστίζει ακριβά στον πλανήτη.
Σύμφωνα με την τελευταία έκδοση της «Παγκόσμιας Έκθεσης για τις Επισιτιστικές Κρίσεις» που εκπονήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση, τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) και το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Σίτισης, η παγκόσμια επισιτιστική ανασφάλεια εντείνεται. Περίπου 124 εκατομμύρια άνθρωποι σε 51 χώρες επηρεάστηκαν από την οξεία επισιτιστική ανασφάλεια μέσα στο 2017.
Η έκθεση ορίζει ως οξεία διατροφική ανεπάρκεια, την πείνα που είναι τόσο σοβαρή, ώστε να θέτει σε άμεσο κίνδυνο την ίδια τη ζωή ή την απόκτηση των προς το ζην. Αποτυπώνεται, έτσι, μια ιδιαίτερα ανησυχητική τάση, καθώς ο αριθμός των ανθρώπων που ήρθαν αντιμέτωποι με την πείνα το 2017 είναι αυξημένος κατά 11 εκατομμύρια σε σχέση με το προηγούμενο έτος.
Έχουμε φτάσει σε ένα σημείο, ως ανθρωπότητα, που η τροφή (βασική ανθρώπινη ανάγκη και δικαίωμα) δεν είναι εξασφαλισμένο δικαίωμα για όλους τους ανθρώπους της γης. Αυτοί, που θέλουν να κυριαρχούν επάνω στους συνανθρώπους τους και στον πλανήτη έχουν μετατρέψει την τροφή σε εμπορεύσιμο αγαθό, υποδουλώνοντας με αυτόν τον τρόπο τους πληθυσμούς της γης μέσω της αγοραστικής τους ικανότητας προκειμένου να εξασφαλίσουν την επιβίωσή τους.
Το Μάρτιο του 2017, το Δίκτυο Ανανεωτικής Αριστεράς πραγματοποιήσαμε μια εκδήλωση με τίτλο: Το Δικαίωμα στην Επιλογή της Τροφής (FoodSovereignty), δηλαδήτο δικαίωμα στην πρόσβαση και στην επιλογή της τροφής, στην ανεξαρτησία και την κυριαρχία της τροφής, εν τέλει στο ανθρώπινο δικαίωμα στην τροφή και στην αξιοπρέπεια, σύμφωνα με τη διακήρυξη στο Πανευρωπαϊκό Συνέδριο Νυελένι το 2016 για τη Διατροφική Ανεξαρτησία.
Ο έλεγχος της τροφής μας έχει φύγει από τα χέρια μας επειδή έφυγε από τα χέρια μας ο έλεγχος του σπόρου. Η αλλαγή της σχέσης μας με τους σπόρους αποτελεί προϋπόθεση για τη δυνατότητα εκτεταμένης εφαρμογής μιας πιο φιλικής προς τις τοπικές κοινωνίες και το περιβάλλον, γεωργίας.
Ζητήματα που επηρεάζουν τον τρόπο παραγωγής και κατανάλωσης
Η ΚΑΠ, ως κυρίαρχη πολιτική στον αγροδιατροφικό τομέα – εξάλλου είναι η μόνη κοινή πολιτική της ΕΕ – πρέπει να υπηρετεί τους παραπάνω στόχους και όχι τα οικονομικά συμφέροντα των «ισχυρών» βορείων χωρών της ΕΕ να καθορίζουν τις πολιτικές της ΚΑΠ.
Η ΚΑΠ με την πράσινη επανάσταση πρόσφερε τροφή στους πληθυσμούς των κρατών μελών, μετά (ακριβώς γιατί δεν υπήρξε σχεδιασμός) δημιούργησε τα γνωστά πλεονάσματα, ενώ τώρα έχει εγκαταλείψει εντελώς το ζήτημα της επισιτιστικής ασφάλειας και στο πλαίσιο του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού και με μοναδικό στόχο τις εξαγωγές παράγει μόνο για το κέρδος δημιουργώντας τεχνητές ανάγκες και έχοντας μετατρέψει την τροφή σε εμπορεύσιμο χρηματιστηριακό είδος.
Οι βιοκαλλιεργητές της IFOAMEU πιστεύουν, ότι η σημερινή ΚΑΠ έχει επικεντρωθεί πολύ στην ανταγωνιστικότητα του τομέα, κάτι που βοήθησε μια στρατηγική προσανατολισμένη στις εξαγωγές, αλλά η οποία έχει επίσης υπονομεύσει τις προσπάθειες για την αντιμετώπιση προκλήσεων, όπως η επισιτιστική ασφάλεια και η κλιματική αλλαγή. Σε έγγραφο πολιτικής αναφορικά με το μέλλον της ΚΑΠ μετά το 2020, οι βιοκαλλιεργητές τόνισαν ότι λιγότερο από το 30% των δαπανών της ΕΕ αφορά τα περιβαλλοντικά μέτρα, ενώ οι πράσινες επενδύσεις αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 1,5%. Ένα νέο μοντέλο γεωργικών ενισχύσεων θα πρέπει να καθοριστεί με βάση τα αγρο-οικολογικά πρότυπα.
Η διασφάλιση της βιοποικιλλότητας, η διατήρησή της και η αξιοποίησή της είναι στόχος της πολιτικής μας.
Η ανάπτυξη της τεχνολογίας και οι Συμφωνίες Ελεύθερου Εμπορίου (ΣΕΕ-FTA) δεν οδήγησαν ούτε σε περισσότερη επισιτιστική ασφάλεια, ούτε σε πιο ποιοτικά και πιο υγιεινά/ασφαλή προϊόντα.
Αντίθετα, η πείνα έχει αυξηθεί, ενώ η τεχνολογία οδηγεί στην παγίδευση/εξάρτηση των παραγωγών από τις εταιρείες που προμηθεύουν τα μηχανήματα.
Η γεωργία ακριβείας βασίζεται στη βελτιστοποιημένη διαχείριση των εισροών σε ένα χωράφι ανάλογα με τις πραγματικές ανάγκες των καλλιεργειών. Η γεωργία ακριβείας ή αλλιώς ευφυής γεωργία π.χ. ενώ είναι σωστή στην αντίληψη ότι το τάδε χωράφι με τη συγκεκριμένη καλλιέργεια χρειάζεται τόσο λίπασμα ή το συγκεκριμένο ζώο χρειάζεται τόση τροφή, οδηγεί στην εξάρτηση του γεωργού, του κτηνοτρόφου από τη συγκεκριμένη εταιρεία ως προς την προμήθεια και άλλων εισροών στη μονάδα από την ίδια εταιρεία ή όμιλο εταιρειών με αποτέλεσμα την υποδούλωση των αγροτών.
Ως προς τις ΣΕΕ, με πρόσχημα την αδυναμία του ΠΟΕ να διευθετήσει τις διαφορές στην παγκόσμια αγορά και την τελική απαξίωσή του, οι κυρίαρχες δυνάμεις του πλανήτη – πολυεθνικές εταιρείες εφαρμόζουν τη λογική του διαίρει και βασίλευε. Έτσι έχουμε μεταβεί σε ένα καθεστώς διμερών συμφωνιών όπου, ως προς τον αγροδιατροφικό τομέα, τα ποιοτικά προϊόντα δεν έχουν θέσηκαι για να κερδηθεί κάτι πρέπει να δώσεις γη και ύδωρ. Και βέβαια ενώ θα επικρέμαται, ως δαμόκλειος σπάθη το ISDS, ή το εξευγενισμένο CSI για τη διευθέτηση των διαφορών που προκύπτουν στο παγκόσμιο εμπόριο μεταξύ των πανίσχυρων πολυεθνικών και των κρατών.
Οι Διατλαντικές Συμφωνίες Ελεύθερου Εμπορίου (TTIP, CETATiSA) έρχονται να ελέγξουν, όχι μόνο την παραγωγή και την εμπορία καθεαυτή των αγροτικών προϊόντων και των τροφίμων, αλλά και τους όρους και τις συνθήκες που αυτά παράγονται και τους όρους διαπραγμάτευσης των δικαιωμάτων των πολιτών και των ίδιων των κρατών να επιλέγουν πώς και τι θα παράγουν, τι θα καταναλώνουν – ουσιαστικά το δικαίωμά μας στην επιλογή στης τροφής.
Αμφισβητούμε το σύγχρονο αναπτυξιακό δόγμα, που επιδιώκει να μας πείσει ότι η οικονομική μεγέθυνση είναι αναπόφευκτη και επιβεβλημένη, η περιβαλλοντική διαχείριση ικανοποιητική και ο τρόπος ζωής μας καλός. Επιζητούμε και εργαζόμαστε για ένα άλλο πρότυπο ζωής.
Ουσιαστικά με την εισήγηση αυτή θέτουμε το πλαίσιο για την Παραγωγική Ανασυγκρότηση της χώρας μας στον Αγροδιατροφικό Τομέα. Η σημερινή εκδήλωση δεν είναι μια εκδήλωση – πρόταση του ΔΙΚΤΥΟΥ για την παραγωγική ανασυγκρότηση του αγροδιατροφικού τομέα στη χώρα μας. Θα διαγράψουμε απλά το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα διατυπώσουμε σε άλλη εκδήλωση και σε άλλο χρόνο την πρότασή μας.
Αν ολ’ αυτά είναι σωστά, το ερώτημα είναι ποιο πλαίσιο πολιτικής μπορεί να δώσει απάντηση στις ανάγκες της κοινωνίας;
Η πρότασή μας για τον αγροδιατροφικό τομέα
Ως ΔΙΚΤΥΟ Ανανεωτικής Αριστεράς, προτείνουμε:
ΗΑνάπτυξη του αγροτοδιατροφικού τομέα να είναι πλήρως και ολοκληρωτικά ενταγμένη στο πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης με σύνθημα: Από το χωράφι και το στάβλο στο τραπέζι του καταναλωτή.
Κεντρικός άξονας της πολιτικής μας για τον αγροτικό τομέα είναι η συγκρότηση του πρωτογενούς τομέα της χώρας με στόχο την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη επάρκεια στα βασικά διατροφικά είδη, η παραγωγή αγροτικών προϊόντων και τροφίμων με σεβασμό στο περιβάλλον και τη δημόσια υγεία.
Η παραπάνω προϋπόθεση αποτελεί έναν από τους πυλώνες για το συνολικό μετασχηματισμό της κοινωνίας. Η πρόταση αυτή αμφισβητεί την τρέχουσα αντίληψη για την ανάπτυξη χωρίς όρια, η πρότασή μας θέτει όρια στην ανάπτυξη που έχει στόχο την οικονομική μεγέθυνση, θέτει ως προϋπόθεση τη συνύπαρξη των ανθρωπογενών συστημάτων με τα οικοσυστήματα, θέτει την αυτάρκεια της χώρας στα σημαντικά αγροτικά προϊόντα και τρόφιμα (πρωτογενής και δευτερογενής τομέας), ως κεντρικό στόχο μιας πολιτικής που δεν περιορίζεται στις εξαγγελίες, αλλά γίνεται πράξη στην πραγματική οικονομία και έχει ως επίκεντρο τον άνθρωπο μέσα στο περιβάλλον του. Στην ουσία η πρότασή μας αμφισβητεί το καπιταλιστικό σύστημα της οικονομίας και τις σύγχρονες μεταμφιέσεις του (χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός).
Αυτό σημαίνει:
- Ως μέλος της ΕΕ, αλλά και ως χώρα χρειαζόμαστε Σχέδιο Ανάπτυξης με στρατηγικό στόχο και τομείς προτεραιότητας για τον αγροδιατροφικό τομέα. Αυτό λείπει χρόνια τώρα από τη χώρα.
- Ενημερωμένους και καταρτισμένους αγρότες, για να παράγουν ποιοτικά και υγιεινά – ασφαλή αγροτικά προϊόντα – υποστήριξη των δομών για τη Βιολογική Γεωργία και τη Γεωργία Ολοκληρωμένης Διαχείρισης, με δεδομένο, ότι δεκαετίες τώρα μαθαίνουν στην αύξηση της παραγωγής με οποιοδήποτε τρόπο και με οποιοδήποτε κόστος για τον πλανήτη και για την υγεία μας.Όλοι συµφωνούν ότι δεν πρόκειται να υπάρξει στοχευµένη και βιώσιµη ανάπτυξη του αγροτικού χώρου, αν δεν διαµορφωθούν ισχυρές και αξιόπιστες δοµές έκφρασης όλων των κρίκων της παραγωγικής αλυσίδας. Κι αυτό δεν το έχουν ανάγκη μόνο οι αγρότες. Το χρειάζονται το ίδιο και οι µεταποιητές και τα συσκευαστήρια και οι εξαγωγείς και τα σούπερ µάρκετ.
- Ενημερωμένους και καταρτισμένους μεταποιητές, για να παράγουν ποιοτικά και υγιεινά – ασφαλή τρόφιμα.
- Δίκαιο εμπόριο σε όλη την αλυσίδα της διακίνησης των αγροτικών προϊόντων και τροφίμων σε αντίθεση με τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές που ισχύουν τώρα και υποβιβάζουν τον αγροτικό κόσμο.
- Ενημερωμένους καταναλωτές, όταν τόσα χρόνια έχουν μάθει στα φθηνά τρόφιμα (τάση που λόγω της οικονομικής κρίσης εντάθηκε) και στα junkfood και στα προϊόντα τύπου τάδε και όχι στα αυθεντικά προϊόντα.Υποστηρίζουμε τη μεσογειακή Διατροφή, όχι απλά ως ένα υγιεινό τρόπο διατροφής, αλλά ως ένα ολόκληρο τρόπο ζωής. Υποστηρίζουμε την ανάπτυξη μαζικού καταναλωτικού κινήματος.
Η Μεσογειακή Διατροφή ακολουθεί και εφαρμόζει τους στόχους της Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ (SDGs), σύμφωνα με τους οποίους, μόνο εάν ολόκληρο το σύστημα της αγροτικής παραγωγής και της παρασκευής των τροφίμων μετασχηματιστεί, μόνο τότε μπορούμε να μιλάμε για βιώσιμη ανάπτυξη. Συγκεκριμένα αναφέρεται: «Χρειαζόμαστε ένα μετασχηματισμό ο οποίος θα κινείται προς την κατεύθυνση της γεωργικής παραγωγής που συνεργάζεται με τη φύση, προστατεύει τη φέρουσα ικανότητα του εδάφους, και ενισχύει την ανθεκτικότητα των φυτών και των ζώων».
- Κρατικές δομές για να «σηκώσουν» όλο αυτό το επιτελικό έργο, δηλαδή στόχος – εφαρμογή – έλεγχος εφαρμογής. Αναδιάρθρωση του δημόσιου τομέα στην κατεύθυνση του δημιουργικού επιτελικού σώματος.
* Η Καίτη Μυλωνά είναι Κτηνίατρος, Μέλος της Πολιτικής Γραμματείας του ΔΙΚΤΥΟΥ Ανανεωτικής Αριστεράς
