Όλο και περισσότερο εμφανίζεται στο προσκήνιο η έννοια της περιφερειακής ανθεκτικότητας. Τόσο η επιστημονική κοινότητα όσο και η Ευρωπαϊκή Ένωση δίνουν τεράστια σημασία στην ανθεκτικότητα καθώς και στο αίσθημα της ανασφάλειας και της αβεβαιότητας το οποίο κυριαρχεί στις περιφερειακές οικονομίες, αρκετές εκ των οποίων έχουν καταστεί εξαιρετικά ευάλωτες στις επιπτώσεις της διεθνοποίησης, της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και πρόσφατα της δημοσιονομικής κρίσης. Εσχάτως εξάλλου και η ίδια ΕΕ στο πλαίσιο διακρατικού προγράμματος χρηματοδότησε μελέτη διερεύνησης της περιφερειακής ανθεκτικότητας μετά την χρηματοπιστωτική και δημοσιονομική κρίση.
Τι είναι όμως αυτή η περίφημη ανθεκτικότητα;
Σύμφωνα με τους περιφερειολόγους, ανθεκτικότητα θεωρείται ο βαθμός κατά τον οποίο μια περιφέρεια είναι σε θέση να αντιμετωπίσει ή να αποφύγει, με βάση τα επίκτητα χαρακτηριστικά της, τις αρνητικές επιπτώσεις μιας κρίσης.
Τι ισχύει όμως στην Αττική;
Η Αττική είναι λιγότερο ανθεκτική (π.χ. έναντι της Κρήτης που στηρίζεται κυρίως στο τουρισμό) εξαιτίας της διαρθρωτικής δομής της οικονομίας της σε τομείς που πληγήκαν από την κρίση (χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, διαφημιστικές υπηρεσίες, κτλ).
Η σημασία της ενίσχυσης της περιφερειακής ανθεκτικότητας αναγνωρίζεται και από τη σημερινή ηγεσία της περιφέρειας Αττικής. Στο κείμενο στρατηγικού σχεδιασμού της περιφέρειας για την προγραμματική περίοδο 2014-2020 με στρατηγικές θέσεις και προτεραιότητες για την Αττική 2020+, η στρατηγική της περιφέρειας διαμορφώνεται σε πέντε επίπεδα:
- Στη «αναπτυξιακή αντίσταση» των επιπτώσεων της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης
- Στην «ανάκτηση» της περιφερειακής ανταγωνιστικότητας
- Στην αναπτυξιακή «ανανέωση – αλλαγή» του παγιωμένου αναπτυξιακού μοντέλου
- Στον «αναπτυξιακό αναπροσανατολισμό» των υφιστάμενων παραγωγικών δομών της
- Στην σταδιακή «προσαρμογή» της στις νέες συνθήκες
Αν και εν μέρει σωστή η συγκεκριμένη στρατηγική δεν αποδίδει έμφαση στην ενίσχυση και τη σημασία της πολύ-επίπεδης και συμμετοχικής διακυβέρνησης που απαιτείται. Η ικανότητα και ευελιξία της περιφέρειας στην καινοτομία, η κουλτούρα για θεσμική αλλαγή και μάθηση και η ολοκληρωμένη αξιοποίηση των πόρων προϋποθέτει έναν ολοκληρωμένο συμμετοχικό σχεδιασμό, που βασίζεται σε πολιτικές και προτεραιότητες οι οποίες χαράσσονται και «από τα κάτω».
Χρειάζεται λοιπόν μια ηγεσία που θα μπορεί να «υποστηρίζει» ένα σύστημα διακυβέρνησης και μια στρατηγική κινητοποίηση όλων των φορέων καθώς και την αντίστοιχη δημιουργία εταιρικών σχέσεων.
Μέχρι σήμερα ο απερχόμενος περιφερειάρχης δεν μας έχει πείσει ότι κινείται προς αυτήν την κατεύθυνση. Δεν έχει δεσμεύσει όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς ώστε να συμβάλλουν στην ανάδειξη ολοκληρωμένων λύσεων στρατηγικής προσαρμογής και άρα πιο ουσιαστικών στρατηγικών σχεδίων.
Η έμφαση π.χ. στον αστικό τουρισμό, ως κλάδο ανθεκτικό στην οικονομική κρίση, θα πρέπει να συσχετιστεί τόσο με τις προκλήσεις/ευκαιρίες που η συγκεκριμένη στρατηγική ενέχει π.χ περιβαλλοντικές συνέπειες, υποβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος του ή και ενίσχυση απασχόλησης.
Η ενεργοποίηση βέβαια και η συμμετοχή των ενδιαφερόμενων θεσμικών δεν είναι εύκολη. Χρειάζεται πληροφόρηση και γνώση των πολύπλοκων διαδικασιών αλλά και αποτελεσματικούς μηχανισμούς διαβούλευσης και ουσιαστικού διαλόγου.
Ο νέος
περιφερειάρχης θα πρέπει να αναδεικνύει την ενεργοποίηση των φορέων για την αποτελεσματική διακυβέρνηση. Θα πρέπει να ασκεί μια ευέλικτη, προσαρμοστική περιφερειακή ηγεσία που να προωθεί τη συνεργασία, να στηρίζεται σε μηχανισμούς γνώσης, δημιουργώντας προϋποθέσεις συμμετοχικού προγραμματισμού ώστε να μπορεί να αντιμετωπίσει τις συνέπειες της κρίσης. Πρέπει εν κατακλείδι να βασίζεται σε πολιτικές και προτεραιότητες οι οποίες χαράσσονται και «από τα κάτω»
