Α. Βαρώτσος "Βιολογική γεωργία: το μέλλον"

Τα τελευταία 50-60 χρόνια σταδιακά έχει επικρατήσει το μοντέλο της συμβατικής, χημικής, βιομηχανοποιημένης, γεωργίας με κύρια χαρακτηριστικά τις πολλές εισροές (σπόροι μια χρήσης-υβρίδια, λιπάσματα, φάρμακα, μηχανήματα-ενέργεια, πολύ νερό) και με αποτέλεσμα την αύξηση του κόστους παραγωγής.

Αυτό όμως το μοντέλο όπως εφαρμόζεται τις τελευταίες δεκαετίες έχει φτάσει στα όρια του. Είναι πλέον σε κρίση. Οι τροφές σήμερα εκτός του ότι είναι επιβαρυμένες με χημικά συνθετικά δηλητήρια (βιοκτόνα, όπως εντομοκτόνα, μυκητοκτόνα, ζιζανιοκτόνα), έχουν χάσει μέχρι το 80% της θρεπτικής και της θεραπευτικής τους αξίας σε σχέση με αυτές που έτρωγαν οι παππούδες μας όταν ήταν νέοι.

Η έμφαση στην ποσότητα και όχι στην ποιότητα έχει οδηγήσει σε κατασπατάληση των πόρων (για την παραγωγή μια θερμίδας τροφής χρησιμοποιούνται 10 θερμίδες) και στη δημιουργία πλήθους προβλημάτων περιβαλλοντικών, οικονομικών, κοινωνικών.

H σύγχρονη, συμβατική, βιομηχανοποιημένη, χημική γεωργία παράγει άρρωστο έδαφος, άρρωστα φυτά, άρρωστα ζώα, άρρωστους ανθρώπους και άρρωστο πλανήτη.

–  Τα περιβαλλοντικά προβλήματα, μεταξύ των άλλων, περιλαμβάνουν:

Η Έκθεση των Ηνωμένων Εθνών για την Αξιολόγηση της Γεωργικής Γνώσης, Επιστήμης και Τεχνολογίας για την Ανάπτυξη, στην οποία συμμετείχαν 400 επιστήμονες επί 6 χρόνια, συμπεραίνει: «το σημερινό σύστημα παραγωγής είναι μη βιώσιμο και πρέπει επειγόντως να αλλάξει.

Ο βιομηχανικός τρόπος παραγωγής με τη μονοκαλλιέργεια έχει ωθήσει περισσότερο από το 75% της βιοποικιλότητας στην εξαφάνιση.

Το 75% των μελισσών έχουν θανατωθεί εξαιτίας των φυτοφαρμάκων».

Ο Αϊνστάιν έχει προειδοποιήσει: όταν η τελευταία μέλισσα το ανθρώπινο είδος θα εξαφανισθεί

– Όσον αφορά στην οικονομική του πλευρά, το κόστος παραγωγής αυξάνει συνεχώς. Το ήδη φτωχό έδαφος καταστρέφεται από τη συνεχή κατεργασία, τη μονοκαλλιέργεια και τη χρήση όλο και περισσότερων χημικών φαρμάκων και λιπασμάτων και αναγκάζει τους αγρότες να χρησιμοποιούν ακόμα περισσότερα χημικά, τα οποία προκαλούν περισσότερη ζημιά στο έδαφος και έτσι οδηγούνται σε έναν φαύλο κύκλο (σε ένα μαγγανοπήγαδο), με καθοδική κατεύθυνση μέχρι το σύστημα να καταρρεύσει.

Αν σε μια γεωργική εκμετάλλευση που ακολουθεί τον «σύγχρονο» τρόπο παραγωγής υπολογισθούν όλες οι δαπάνες παραγωγής, και αυτές που δεν είναι εμφανείς και δεν πληρώνονται σε χρήμα, τότε στην πλειοψηφία τους δεν είναι βιώσιμες.

Το εισόδημα του παραγωγού συμπιέζεται διότι,

Οι αγρότες αγοράζουν τις εισροές λιανικής και μετρητοίς και πωλούν τα προϊόντα τους χονδρικής και με πίστωση.

Ο αγρότης βρίσκεται ανάμεσα σε συμπληγάδες, αφού από μεγάλες εταιρίες αγοράζει τις εισροές του (μονοπώλια και ολιγοπώλια), και σε μεγάλες εταιρίες πουλά τα προϊόντα του (μονοψώνια και ολιγοψώνια).

Ο αγρότης όταν πουλά τα προϊόντα μέσω των καναλιών εμπορίας που υπάρχουν σήμερα, λαμβάνει μόνο το 1/3 της τιμής που πληρώνει ο καταναλωτής και μόνο το 1/10 μένει σε αυτόν.

– Τα κοινωνικά προβλήματα αφορούν στην ερήμωση της υπαίθρου και στα θέματα υγείας τόσο του αγρότη χρήστη των φυτοφαρμάκων όσο και του καταναλωτή…

Ο Αυστραλός Andre Leu, τ. πρόεδρος της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Κινημάτων Βιολογικής Γεωργίας (IFOAM) στο βιβλίο του, “ΟΙ ΜΥΘΟΙ ΠΕΡΙ ΑΣΦΑΛΩΝ ΦΥΤΟΦΑΡΜΑΚΩΝ” η παρουσίαση του οποίου έγινε τον Ιανουάριο του 2020 στον Πύργο παρουσία και του ιδίου, αναφέρεται σε 5 ισχυρισμούς που χρησιμοποιούν οι εταιρίες και τους οποίους καταρρίπτει παραθέτοντας πλήθος έγκριτων επιστημονικών μελετών καθώς και εκθέσεις Διεθνών Οργανισμών

«Όλα τα φυτοφάρμακα είναι επιστημονικά ελεγμένα για να εξασφαλίζουν την ασφαλή χρήση τους»

Σύμφωνα με την έκθεση της Επιτροπής για τον καρκίνο που σύστησε ο πρόεδρος των ΗΠΑ το 2010, «μόνο μερικές εκατοντάδες!!! από τα 80.000 χημικά που κυκλοφορούν στις ΗΠΑ έχουν ελεγχθεί»

Σύμφωνα με την ίδια έκθεση η πλειοψηφία των καρκίνων οφείλεται σε περιβαλλοντικούς παράγοντες, ιδιαίτερα από έκθεση σε χημικά.

«Τα υπολείμματα είναι τόσο μικρά που δεν προκαλούν οποιοδήποτε πρόβλημα».

Υπάρχει μεγάλος όγκος επιστημονικών δημοσιεύσεων πάνω στην διαταραχή του ενδοκρινικού συστήματος, σύμφωνα με τις οποίες πολύ μικρές ποσότητες από μερικά συνθετικά χημικά συμπεριφέρονται όπως οι ορμόνες και διαταράσσουν το ορμονικό σύστημα «ορμονικοί διαταράκτες».

«Τα σύγχρονα φυτοφάρμακα γρήγορα διασπώνται».

Ένα πολύ γνωστό εντομοκτόνο το Rogor με δραστική ουσία το Dimethoate έχει LD50, ενώ ο μεταβολίτης του (το προϊόν της διάσπασης του) το Omethoate, έχει LD50, είναι δηλαδή 300% πιο τοξικό.

Επειδή τα νέα φυτοφάρμακα είναι διασυστηματικά και επομένως μεταφέρονται σε όλους τους ιστούς, σε αντίθεση με ο,τι πιστεύεται, το να πλένεις ή να καθαρίζεις τα φρούτα μόνο ένα μικρό ποσοστό του δηλητήριου αποφεύγεις.

«Εμπιστευθείτε μας όλα ελέγχονται»

Όλες οι αναπτυγμένες χώρες έχουν προγράμματα υπολειμμάτων σύμφωνα με τα οποία τα τρόφιμα ελέγχονται περιοδικά για υπολείμματα που δεν ξεπερνούν ένα Μέγιστο Όριο Υπολειμμάτων και τη Μέση Ημερήσια Δόση.

Αυτά όμως ελέγχονται μόνο για τη δραστική τους ουσία αλλά δεν ελέγχονται για :

• Τα μίγματα και/η τους συνδυασμούς των φυτοφαρμάκων

• Το φυτοφάρμακο όπως πωλείται, δηλαδή το εμπορικό όνομα με όλες τις άλλες (αδρανείς;) ουσίες

• Τους μεταβολίτες

• Τις ειδικές ανάγκες των εμβρύων και των νεογέννητων

• Τη διαταραχή του ενδοκρινικού συστήματος

«Θα πεθάνουμε από την πείνα χωρίς τα φυτοφάρμακα, ο μεγαλύτερος από όλους τους μύθους».

Οι μεγάλες βιομηχανίες προειδοποιούν ότι δεν υπάρχει άλλη επιλογή (TINA) παρά μόνο η χρήση αυτών των δηλητήριων για την προστασία των καλλιεργειών!!

Υπάρχουν πλήθος μελετών τόσο στις αναπτυγμένες χώρες όσο και ιδιαίτερα στις υπό ανάπτυξη τρίτες χώρες, ότι ή βιολογική μέθοδος παραγωγής όχι μόνο δεν υστερεί, αλλά πολλές φορές ξεπερνά τις αποδόσεις της συμβατικής και κυρίως έχει μεγαλύτερο εισόδημα. Είναι δε η λύση στην εξάλειψη του υποσιτισμού και της πείνας (έρευνα του ΟΗΕ).

Στην εποχή μας οι μη μεταδοτικές ασθένειες όπως οι καρδιοπάθειες, ο καρκίνος, η παχυσαρκία, ο διαβήτης, τα νευρολογικά προβλήματα έχουν αυξηθεί. Το 75% αυτών των ασθενειών οφείλονται στην ποιότητα της τροφής και σε περιβαλλοντικές τοξικές ουσίες.

H Επιτροπή EAT-Lancet που αποτελείται από κορυφαίους επιστήμονες από τα πιο γνωστά πανεπιστήμια και ινστιτούτα παγκοσμίως, με αφορμή τον κορονοϊό απευθύνεται στους G20 με ανοικτή επιστολή με τίτλο «Δεν θα υπάρχει καμία προστασία από τις πανδημίες, εάν δεν διορθώσουμε τα συστήματα διατροφής μας».

Αναφέροντας, «τα κρούσματα ζωονόσων που οφείλονται σε μετάδοση των ιών από ζώα σε ανθρώπους έχουν αυξηθεί τα τελευταία 20 χρόνια, από τον SARS, τον Έμπολα και το MERS, και τώρα το Covid-19. Αυτή η αύξηση οφείλεται στη συνεχιζόμενη επέκταση του ανθρώπου σε φυσικούς οικοτόπους της άγριας φύσης με σκοπό την καλλιέργεια, στο εμπόριο άγριων ζώων, την βιομηχανοποιημένη εντατικής γεωργία κ.α.

Οι ζωονόσοι μεταξύ 2000 και 2010 προκάλεσαν οικονομικές απώλειες άνω των 200 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Αυτό είναι πολύ χαμηλό σε σύγκριση με το κόστος της τρέχουσας πανδημίας, η οποία θα μπορούσε να στοιχίσει στην παγκόσμια οικονομία γύρω στα 82 τρισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ τα επόμενα πέντε χρόνια, σύμφωνα με τη χειρότερη εκτίμηση του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ.

Καθώς αυξάνεται η πίεση στη φύση, αυξάνεται ο κίνδυνος νέων και πιθανώς πολύ πιο επικίνδυνων πανδημιών. Η κλιματική αλλαγή καθιστά την κατάσταση ακόμη πιο ζοφερή.

Ακόμα και όταν οι κυβερνήσεις επιβάλλουν δαπανηρά, αλλά απαραίτητα μέτρα με δραματικές συνέπειες στην καθημερινή ζωή και τις οικονομίες μας, πρέπει να λάβουμε υπόψη το εξής: Κανένα από τα τρέχοντα μέτρα, -περιορισμοί κυκλοφορίας, κοινωνική απόσταση, μάσκες, τεστ, κλείσιμο καταστημάτων, εμβόλια,- δεν μπορεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα στη ρίζα του δηλαδή τις βασικές αιτίες πίσω από τις ζωονοσογόνες πανδημίες, ή να μας σώσει από τις πολύ πιο επικίνδυνες κλιματικές διαταραχές ή την επιταχυνόμενη κρίση μείωσης της βιοποικιλότητας, που έχει ήδη ξεκινήσει.

Όπως αποδεικνύεται από την έγκυρη έκθεση της Επιτροπής αλλά και από εκθέσεις άλλων οργανισμών, όπως της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την αλλαγή του κλίματος, ο τρόπος που παράγουμε και καταναλώνουμε τα τρόφιμα μας είναι η κύρια αιτία της κλιματικής κρίσης, της μείωσης της βιοποικιλότητας, καθώς και της

ταχέως αναπτυσσόμενης κρίσης υγείας που σχετίζεται με τη διατροφή.

Η επέκταση της κατανάλωσης ανθυγιεινών τροφίμων είναι η κύρια αιτία πίσω από την ταχεία αύξηση της παχυσαρκίας, του διαβήτη τύπου 2, των καρδιαγγειακών παθήσεων και του υποσιτισμού, τα οποία αυξάνουν τον αριθμό των θανάτων από το Covid-19 σε όλο τον κόσμο. Αυτό είναι επιπλέον των 11 εκατομμύριων που πεθαίνουν πρόωρα κάθε χρόνο από ασθένειες που σχετίζονται με τη διατροφή».

Τα αποτελέσματα είναι πλέον ορατά στη νοσηρότητα του πληθυσμού και ιδιαίτερα των αγροτών που είναι οι χρήστες των φυτοφαρμάκων.

Αναγνωρίζοντας λοιπόν αυτά τα προβλήματα, η ΕΕ εξήγγειλε για την επόμενη δεκαετία την πράσινη συμφωνία «Green Deal» μέρος της οποίας είναι πολιτική «Farm Farm to Fork» (από το χωράφι στο πιρούνι-πιάτο), που προβλέπει τη μείωση των φυτοφαρμάκων κατά 50%, μείωση των λιπασμάτων κατά 25 % και αύξηση της βιολογικής γεωργίας στο 25%.

Οι μεγάλες εταιρίες γνωρίζοντας προφανώς την καινούργια πολιτική, έχουν τώρα πλέον αποδυθεί σε ένα μεγάλο αγώνα δρόμου να βρουν οικολογικά φυτοπροστατευτικά που μπορούν να χρησιμοποιηθούν και στην βιολογική γεωργία ενώ πριν τις εξαγγελίες, τα ποσά για τις έρευνες για τα βιολογικά παρασκευάσματα ήταν μόλις το 1%.

Κάτω λοιπόν από τη δύναμη του καταναλωτή (η ζήτηση βιολογικών προϊόντων αυξάνεται παγκοσμίως με μεγάλους ρυθμούς, «ο καταναλωτής ψηφίζει με το πιρούνι του») και τις αποφάσεις των πολιτικών (και αυτές κάτω από την πίεση του καταναλωτή και την πίεση της κλιματικής αλλαγής και της μείωσης της βιοποικιλότητας) οι μεγάλες εταιρίες «πρασίνισαν» και μας διαφημίζουν τα biologicals.

Μέσα σε αυτή την κρίση οι βιοκαλλιεργητές είναι σε καλύτερη θέση γιατί, στη βιολογική καλλιέργεια ο αγρότης χρησιμοποιεί κυρίως δικούς του σπόρους, δικά του προϊόντα θρέψης φυτών και όχι χημικά λιπάσματα, ενώ με το υγιές έδαφος και τη βιοποικιλότητα που δημιουργεί, δεν χρειάζεται και δεν χρησιμοποιεί φυτοφάρμακα. Έτσι μειώνεται το κόστος παραγωγής όσον αφορά στις εισροές, τα εφόδια δηλαδή, και αυξάνει σε εργασία, (η βιολογική μέθοδος παραγωγής είναι εντάσεως γνώσης και εργασίας, ενώ η συμβατική εντάσεως κεφαλαίου) πράγμα που είναι θεμιτό, αφού υπάρχει υποαπασχόληση στον αγροτικό τομέα. Έτσι ο αγρότης βιοκαλλιεργητής γίνεται σε μεγάλο βαθμό αυτοδύναμος.

Από την άλλη πλευρά ο βιοκαλλιεργητής διαθέτει τα προϊόντα του σε καλύτερη τιμή και επειδή είναι πιστοποιημένα και επώνυμα απευθύνεται σε ξεχωριστή αγορά.

Οι πωλήσεις βιολογικών προϊόντων σημειώνουν ραγδαία αύξηση στο εξωτερικό.

Αλλά και στην Ελλάδα, παρά την κρίση, οι καταναλωτές και ιδιαίτερα οι νέοι αγοράζουν σε μεγάλο ποσοστό βιολογικά προϊόντα. Δυστυχώς στην Ελλάδα η παραγωγή βιολογικών προϊόντων ιδιαίτερα των λαχανικών και των φρούτων δεν καλύπτει τη ζήτηση, με αποτέλεσμα να γίνονται εισαγωγές.

Γι αυτό και η Ένωση Βιοκαλλιεργητών Ηλείας μαζί με το Σύλλογο Βιοκαλλιεργητών Αγορών Δυτικής Ελλάδας προχωρά, όπως προβλέπεται και από το νέο θεσμικό πλαίσιο, σε συνεργασία και με το Δήμο Πύργου, στη δημιουργία Αγοράς Βιοκαλλιεργητών στον Πύργο.

Η Ένωση Βιοκαλλιεργητών Ηλείας, αποτελείται από βιοκαλλιεργητές που έχουν επιλέξει έναν άλλο τρόπο παραγωγής και διάθεσης των προϊόντων τους.

Πολλά από τα μέλη της Ένωσης έχουν κερδίσει διακρίσεις και βραβεία σε εκθέσεις και διαγωνισμούς τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.

Στο πλαίσιο των σκοπών του, ο σύλλογος έχει διοργανώσει ημερίδες-σεμινάρια για την επιμόρφωση των μελών του και για την προώθηση των προϊόντων τους. Οι εκδηλώσεις είναι ανοικτές σε κάθε ενδιαφερόμενο.

Το σύνθημα μας: Ένας άλλος τρόπος παραγωγής είναι αναγκαίος και εφικτός.

Ανδρέας Βαρώτσος

Γεωπόνος – οικονομολόγος

Βιοκαλλιεργητής

Πρόεδρος της Ένωσης Βιοκαλλιεργητών Ηλείας