Οι άνθρωποι και ο πλανήτης πάνω από τα κέρδη

Το Κίνημα του Δίκαιου Εμπορίου, αγωνίζεται μεταξύ άλλων για να μην επικρατούν συνθήκες «μπανανίας» στις χώρες που παράγουν τον παγκόσμιο πλούτο

Συντάκτης: Αφροδίτη Τζιαντζή

«Το πλουσιότερο 1% του πλανήτη έχει περιουσία όσο όλοι οι υπόλοιποι μαζί. 800 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας. Πολύ περισσότεροι ζουν στα όρια της φτώχειας. Πολλοί νομίζουν ότι το σημερινό σύστημα δουλεύει. Ομως για ποιους; Oι συμβατικές επιχειρήσεις που ακολουθούν μη δίκαιες εμπορικές πρακτικές δεν πρόκειται ποτέ να περιορίσουν την επιδημία της φτώχειας ούτε την καταστροφή του περιβάλλοντος […] Τα κέρδη πριν από τους ανθρώπους, τα κέρδη πριν από τον πλανήτη. Αυτό είναι το καθιερωμένο επιχειρηματικό μοντέλο. Ομως χρειαζόμαστε μια νέα οικονομία. Τη νέα οικονομία. Μια λειτουργική, βιώσιμη οικονομία. Μια οικονομία δίκαιου εμπορίου».

Ετσι ξεκινά το σύντομο ενημερωτικό βίντεο για τη νέα Χάρτα Αρχών του Παγκόσμιου Δίκαιου Εμπορίου, που δόθηκε πρόσφατα στη δημοσιότητα και συνυπογράφεται από τις δύο μεγαλύτερες οργανώσεις-ομπρέλα του παγκόσμιου κινήματος του Δίκαιου και Αλληλέγγυου Εμπορίου (ΔΑΕ): τον Παγκόσμιο Οργανισμό Δίκαιου Εμπορίου (Wοrld Fair Trade Organisation) και τη Fair Trade Ιnternational.

Ο WFTO συνενώνει παραγωγούς από τον Παγκόσμιο Νότο (όπως αποκαλούνται οι οικονομίες των αναπτυσσόμενων χωρών) με δίκτυα διακίνησης προϊόντων από τον Παγκόσμιο Βορρά, θέτοντας τους βασικούς κανόνες του κινήματος και ασκώντας πολιτική πίεση για την εξάπλωση του ΔΑΕ.

Από την άλλη, η Fair Trade International δρα περισσότερο ως «εμπορικός βραχίονας», φέρνοντας σε επαφή τους καταναλωτές με τα προϊόντα δίκαιου εμπορίου μέσα από πολυεθνικά δίκτυα διακίνησης (σούπερ μάρκετ, αλυσίδες, πολυκαταστήματα) και ορίζει τις προδιαγραφές για να πάρει ένα προϊόν, το γνωστό ταμπελάκι – λογότυπο πιστοποίησης Fair Trade.

Οι δύο οργανισμοί μαζί εκπροσωπούν πάνω από 4.000 οργανώσεις βάσης, με περισσότερους από 2,5 εκατομμύρια μικροκαλλιεργητές και εργαζόμενους σε περισσότερες από 70 χώρες.

Η νέα Χάρτα Αρχών του ΔΑΕ -η πρώτη που υπογράφεται μετά από 9 χρόνια- δεν είναι απλώς ένα μανιφέστο καλών προθέσεων.

Οι συντάκτες της δηλώνουν ξεκάθαρα ότι «το νεοφιλελεύθερο μοντέλο ελεύθερου εμπορίου που επικρατεί τα τελευταία 30 χρόνια έχει αποτύχει». Ωστόσο, προσθέτουν, «αυτό δεν σημαίνει ότι λύση είναι πολιτικές προστατευτισμού, αλλά μια δικαιότερη προσέγγιση, που αντιμετωπίζει το εμπόριο ως μοχλό όχι μόνο οικονομικής ανάπτυξης, αλλά κοινωνικής δικαιοσύνης και βιωσιμότητας».

Διαφορετικό μοντέλο οργάνωσης

Επιστρέφοντας στις ρίζες του κινήματος, που μετρά ήδη 60 χρόνια, η Χάρτα φιλοδοξεί να κάνει το Δίκαιο και Αλληλέγγυο Εμπόριο κάτι περισσότερο από μια συμπληρωματική εμπορική δραστηριότητα, που απλά θα εξασφαλίζει λίγο πιο ανθρώπινες συνθήκες για τους εργαζόμενους και πιο φιλικές προδιαγραφές για το περιβάλλον.

Θέτοντας το ΔΑΕ στην υπηρεσία της εξασφάλισης των 17 στόχων της Bιώσιμης Ανάπτυξης που έθεσε ο ΟΗΕ για το 2030, με πρώτο στόχο την καταπολέμηση της παγκόσμιας φτώχειας και την εξάλειψη της πείνας, η Χάρτα μιλάει συνολικά για ένα διαφορετικό μοντέλο οργάνωσης της οικονομίας.

Οταν ο πλανήτης ζει στον ρυθμό ενός νέου «παγκόσμιου εμπορικού πολέμου», όπως ονομάστηκε το κύμα δασμών, κυρώσεων και ανατιμήσεων που ξέσπασε με πρωτοβουλία των ΗΠΑ, όταν η παγκόσμια πείνα εδώ και τρία χρόνια αυξάνεται ξανά, μετά από μια φθίνουσα πορεία, όπως έδειξε πρόσφατη έρευνα του ΟΗΕ, όταν η παγκόσμια ανισότητα είναι μεγαλύτερη από ό,τι τη δεκαετία του ’80, τότε κινήματα όπως το Δίκαιο και Αλληλέγγυο Εμπόριο δεν είναι απλώς συμβολικές χειρονομίες, αλλά αποκτούν πιο επίκαιρα και επείγοντα χαρακτηριστικά.

Γι’ αυτό η Παγκόσμια Συνεταιριστική Συμμαχία (international Co-operative alliance), που εκπροσωπεί πάνω από 300 συνεταιριστικές ομοσπονδίες σε 100 χώρες, ήταν από τις πρώτες που συνυπέγραψαν τη Χάρτα του Δίκαιου Εμπορίου, θεωρώντας τη αναπόσπαστο κομμάτι του συνεταιριστικού κινήματος.

Ηλίας Ζιώγας – Συν Αλλοις: «Το ΔΑΕ δεν είναι φιλανθρωπία»

Ζητήσαμε από τον Ηλία Ζιώγα, μέλος Συνεταιρισμού Δίκαιου και Αλληλέγγυου Εμπορίου «Συν Αλλοις», να σχολιάσει τα βασικά χαρακτηριστικά της Χάρτας:

«Η Χάρτα παρουσιάζει μια πιο σφαιρική και ολιστική προσέγγιση, τόσο του ΔΑΕ, όσο και του παγκόσμιου εμπορίου, απ’ ό,τι αυτή του 2009. Ξεπερνά την παραδοσιακή αντίληψη ότι το ΔΑΕ αφορά μόνο την ένταξη περιθωριοποιημένων παραγωγών του παγκόσμιου Νότου στις αγορές του Βορρά και το εντάσσει σε μια συνολικότερη αφήγηση για μια δίκαιη, ισότιμη και περιβαλλοντικά βιώσιμη παγκόσμια οικονομία. Το βασικό σλόγκαν πλέον είναι «Οι άνθρωποι και το περιβάλλον πάνω από το κέρδος». Δίνει ισότιμη βαρύτητα στα προβλήματα της παγκόσμιας φτώχειας και της περιβαλλοντικής υποβάθμισης του πλανήτη. Καθιστά σαφές ότι το ΔΑΕ δεν είναι φιλανθρωπία, αλλά ένα εναλλακτικό οικονομικό μοντέλο για όλες και όλους».

Οπως σημειώνει ο Ηλίας, «η Χάρτα επιδιώκει τη σύνδεση του κινήματος του ΔΑΕ με άλλα παγκόσμια κινήματα, όπως αυτά της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας και της Αγροοικολογίας» και «εντάσσει ευθέως το ΔΑΕ στον παγκόσμιο αγώνα για μια ευρεία προοδευτική πολιτική και κοινωνική αλλαγή».

Η ίδια η Χάρτα, καταλήγει, μπορεί να χρησιμεύσει ως εργαλείο στους συνεταιρισμούς όπως το Συν Αλλοις, για να εξηγήσουν στο κοινό τι ακριβώς είναι το ΔΑΕ – κάτι που στην Ελλάδα παραμένει σε μεγάλο βαθμό άγνωστο.