Οι μεγάλες δυνάμεις ετοιμάζουν Plan B για την Τουρκία

 Αγγελική Δημοπούλου

Η κατάληψη του Αφρίν είναι σίγουρα κέρδος για την Τουρκία καθώς της δίνει – προς το παρόν – μια, έστω και μικρή, ζώνη επιρροής στην Συρία και την βάζει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για το αύριο της διχοτομημένης χώρας, κάτι που αποτελεί βασική στόχευση του Ερντογάν.

Στο μεταξύ, ο Τούρκος πρόεδρος με την νίκη αυτή κερδίζει στο εσωτερικό και διαφημίζει τον εαυτό του στο εξωτερικό. Τη συνοδεύει με δηλώσεις – απειλές προς Κύπρο και Ελλάδα και με προβλέψεις περί Γ’ Παγκοσμίου Πολέμου που θα ξεκινήσει από τη Συρία. Η Τουρκία δείχνει να κερδίζει σε όλα τα μέτωπα. Είναι όμως έτσι;

Ο Σωτήρης Ρούσσος, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στη Μέση Ανατολή στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, μιλώντας στο tvxs.gr, εξηγεί τη σημασία της κατάληψης του Αφρίν τόσο για την Τουρκία, όσο και για τους συσχετισμούς μέσα στη Συρία και προβλέπει τις κινήσεις των μεγάλων δυνάμεων απέναντι στον Ερντογάν.

Ποιο είναι για την Τουρκία το κέρδος από την κατάληψη του Αφρίν; 

Είναι ένα σημαντικό βήμα για την Τουρκία, μια στρατιωτική νίκη. Είναι μια επιβεβαίωση στρατηγικής του Ερντογάν, τουλάχιστον του τελευταίου χρόνου. Όσον αφορά τον Ερντογάν βραχυπρόθεσμα θα του αποδώσει αρκετά μεγάλα οφέλη στο εσωτερικό. Η απήχησή του θα ισχυροποιηθεί. Άρα από αυτή την πλευρά, η πτώση του Αφρίν είναι θετική για την Τουρκία. Από την άλλη πλευρά, θα λέγαμε ότι η Τουρκία μετά την κατάληψη του Αφρίν έχει δυο προκλήσεις μπροστά της. Η μία είναι αν θα προχωρήσει ανατολικά του Ευφράτη, περιοχή που βρίσκεται υπό την ζώνη επιρροής των ΗΠΑ και άρα θα συγκρουστεί με τους Αμερικανούς και η δεύτερη πρόκληση είναι πως θα καταφέρει να σταθεροποιήσει την παρουσία της στην περιοχή του Αφρίν. Και προς το παρόν δεν είναι μια φίλια περιοχή για την Τουρκία. Οι δυνάμεις και ο πληθυσμός στην περιοχή παραμένει κυρίως κουρδικός και πιθανότατα θα βρει αν όχι άμεσα αλλά σε κάποιο χρονικό διάστημα αρκετή αντίσταση. Αυτό μπορεί να σημάνει και μια καθήλωση της Τουρκίας εκεί, με μια στρατιωτική και οικονομική αιμορραγία.

Έχει εδαφικές επιδιώξεις ο Ερντογάν; Κι αν όχι τι ακριβώς θέλει στη Συρία; 

Όχι. Αλλά να μην ξεχνάμε ότι είναι και η πρώτη φορά μετά την προσάρτηση της Αλεξανδρέτας το 1939 που η Τουρκία βγαίνει με το στρατό της τόσο βαθιά στη Συρία, στα ανατολικά της σύνορα. Αυτό και από μόνο του, ανεξάρτητα από τις προθέσεις του Ερντογάν, είναι μια σημαντική στιγμή για την τουρκική πολιτική στην περιοχή, τα τελευταία πενήντα χρόνια. Δεν νομίζω ότι είναι εδαφικές οι βλέψεις του. Είναι κυρίως ζήτημα ασφάλειας, θέλει να καθαρίσει την περιοχή από οποιονδήποτε κουρδικό κίνδυνο και αφετέρου να παίξει έναν ρόλο στην επόμενη ημέρα στη Συρία. Με την κατάληψη του Αφρίν του δίνεται αμέσως, αμέσως μια – έστω και μικρή – ζώνη επιρροής απέναντι στις δυο μεγάλες ζώνες επιρροής των Αμερικανών και των Ρώσων. Αυτό τον βάζει εκ των πραγμάτων στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για το τι θα γίνει στη Συρία. Κι αυτό τον ενδιαφέρει πάρα πολύ. Τον ενδιαφέρει να μην υπάρξει το οποιοδήποτε αποτέλεσμα χωρίς τη συμμετοχή της Τουρκίας. Νομίζω ότι αυτός είναι ο πιο σημαντικός στόχος, μαζί με το κουρδικό. Συνδέεται με το κουρδικό και είναι εξίσου σημαντικός στόχος.

Ποιος είναι ο ρόλος των Αμερικανών και των Ρώσων στο Αφρίν; 

Ούτε οι Αμερικανοί επενέβησαν για να σώσουν τους Κούρδους και φυσικά οι Ρώσοι δεν είχαν κανέναν λόγο να το κάνουν. Οι Ρώσοι θέλουν να σταθεροποιήσουν το καθεστώς Άσαντ. Αυτός είναι ο βασικός τους σκοπός και μέσω αυτού να αποκτήσουν επιρροή στην ανατολική Μεσόγειο και να αυξήσουν το κύρος τους στον παγκόσμιο συσχετισμό ισχύος. Οι Κούρδοι δεν είναι σύμμαχοι των Ρώσων. Οι Ρώσοι δεν στηρίζουν τους Τούρκους αλλά δεν είχαν κανέναν λόγο να εμπλακούν στην τουρκο-κουρδική σύγκρουση στο Αφρίν. Ήταν μια σύγκρουση που δεν τους ενδιέφερε σε σχέση με τη δική τους παρέμβαση στη Συρία.

Οι Ρώσοι εμφανίζονται ως σύμμαχοι των Τούρκων. Οι Τούρκοι υποστηρίζονται στο Αφρίν από Σύρους αντικαθεστωτικούς. Δεν θα μπορούσε αυτό να φέρει μια επίθεση του Άσαντ – τον οποίο στηρίζουν οι Ρώσοι – εναντίον τους στην περιοχή; 

Θα γίνει κι αυτό. Αλλά δεν είναι της ώρας. Οι Ρώσοι και ο Άσαντ πηγαίνουν βήμα – βήμα. Αυτή τη στιγμή θέλουν να σταθεροποιηθούν στην περιοχή γύρω από το Χαλέπι, στην περιοχή γύρω από τη Δαμασκό, γι’ αυτό και χτυπάνε την ανατολική Γούτα. Γι’ αυτό και ήρθαν σε συμφωνία με τους Τούρκους για να αποσυρθούν οι τζιχαντιστές από το Ιντλίμπ που είναι πολύ κοντά στο Χαλέπι. Αυτό που θέλουν οι Ρώσοι είναι να ισχυροποιήσουν τον Άσαντ σε μια ζώνη που καλύπτει τα μεγάλα αστικά κέντρα και τους μεγάλους οδικούς άξονες. Αυτό το έχουν σχεδόν πετύχει αλλά όχι ολοκληρωτικά. Θα το έχουν πετύχει ολοκληρωτικά με την πτώση της Γούτα. Άρα αυτό είναι το πρώτο στάδιο. Σε αυτό έχουν επικεντρωθεί τώρα οι Ρώσοι. Το Αφρίν πιθανότατα να είναι το δεύτερο ή το τρίτο στάδιο της ανακατάληψης της υπόλοιπης Συρίας από το καθεστώς Άσαντ. Και θα έχει να κάνει με πολλά ζητήματα: τι θα ζητήσουν οι Τούρκοι ως εγγύηση από τον Άσαντ για να αποσυρθούν από τις περιοχές των Κούρδων, πόσο ισχυρός θα είναι ο Άσαντ, ώστε να μπορέσει να δώσει εγγυήσεις, δηλαδή να μπορεί να ελέγξει τις περιοχές που ελέγχονται από Κούρδους στρατιωτικά και πολιτικά. Αλλά αυτό είναι σε δεύτερο ή τρίτο στάδιο. Δεν είμαστε ακόμη εκεί.

Τι σημασία έχει η πτώση του Αφρίν για την έκβαση των στρατιωτικών επιχειρήσεων και τις ισορροπίες εντός της Συρίας; 

Αυτή τη στιγμή στη Συρία υπάρχουν δυο βασικές ζώνες επιρροής. Η μία είναι η ζώνη υπό αμερικανική επιρροή, ουσιαστικά οι κουρδικές περιοχές και η άλλη είναι η μεγάλη ζώνη που είναι υπό την κεντρική κυβέρνηση του Άσαντ με την βοήθεια και την ρωσική παρουσία. Και υπάρχουν και δυο θύλακες όπου ακόμη υπάρχουν συγκρούσεις μεταξύ του καθεστώτος και των τζιχαντιστών: ο ένας είναι η ανατολική Γούτα και ο άλλος σε κάποιες περιοχές στο νότο της Δαμασκού. Υπήρχε και ο θύλακας στην περιοχή βόρεια του Χαλεπίου, όπου κι εκεί οι συγκρούσεις έχουν σταματήσει πια. Άρα επικεντρωνόμαστε σε ένα πολύ μικρό μέτωπο σε σχέση με αυτό που είχαμε ζήσει τα προηγούμενα χρόνια που είναι το μέτωπο της Γούτα, όσο τραγικό κι αν είναι. Και βέβαια οι συγκρούσεις μεταξύ Κούρδων και Τούρκων στο Αφρίν. Αυτά είναι τα μέτωπα. Συνολικά πόλεμος αυτή τη στιγμή στην Συρία δεν υπάρχει. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα υπάρξει στο μέλλον ή δεν θα δούμε διαφοροποιήσεις σε σχέση με τώρα.

Γιατί αυτή τη στιγμή οι ζώνες επιρροής είναι πολύ ρευστές και δεν ξέρουμε τι θα κάνουν οι παίκτες. Θα παραμείνουν οι Αμερικανοί; Θα παραμείνουν οι Ρώσοι και πόσο θα μείνουν; Θα μείνουν οι Τούρκοι και πόσο θα μείνουν; Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε σε μια σχετική στασιμότητα και ως προς αυτή, η κατάληψη του Αφρίν από τους Τούρκους δεν παίζει μεγάλο ρόλο. Αν οι Τούρκοι προχωρήσουν δυναμικά προς τα ανατολικά, πιθανότατα θα βρεθούν αντιμέτωποι με τις αμερικανικές δυνάμεις. Υπάρχουν γύρω στις 2.500 ειδικές δυνάμεις των Αμερικανών μαζί με τις κουρδικές δυνάμεις. Εκεί νομίζω ότι θα βρεθεί κάποιος συμβιβασμός. Ήδη λέγεται ότι υπάρχει μια συμφωνία μεταξύ των Αμερικανών και των Τούρκων για μια στενή ζώνη αναχώματος στα σύνορα Συρίας – Τουρκίας, εκεί που βρίσκονται οι Κούρδοι. Δεν το έχουμε δει αυτό. Η πρόβλεψη που κάνω εγώ είναι ότι τελικά Αμερικανοί και Τούρκοι θα τα βρουν και πιθανότατα να τα βρουν και εις βάρος των Κούρδων. Αυτό βέβαια έχει ένα ρίσκο για τους Αμερικανούς. Πρέπει να τα βρουν με τους Τούρκους αλλά σε βαθμό που δεν θα εξαφανίσουν τους Κούρδους γιατί είναι η μόνη αξιόμαχη συμμαχική δύναμη των Αμερικανών αυτή τη στιγμή στη Συρία.

Οι Κούρδοι έχουν επιλογές και περιθώρια αντίδρασης ή όχι; 

Οι Κούρδοι έχουν τη στήριξη των Αμερικανών. Όμως επειδή δεν έχουν αεροπορική στήριξη και δεν έχουν άρματα μάχης ή βαρύ πυροβολικό είναι ευάλωτοι σε οποιαδήποτε μεγαλύτερη δύναμη, είτε αυτή είναι η Τουρκία, είτε ακόμη και ο στρατός του Άσαντ. Άρα λοιπόν, θα έλεγε κανείς ότι θα πρέπει να αναζητήσουν κι άλλους συμμάχους. Και το πρόβλημα των Κούρδων είναι ότι δεν έχουν κανένα περιφερειακό σύμμαχο. Δεν έχουν σύμμαχο την Τουρκία, δεν έχουν σύμμαχο το Ιράν – που δεν θέλει κουρδικό κράτος – δεν έχουν σύμμαχο την κυβέρνηση της Βαγδάτης στο Ιράκ, δεν έχουν σύμμαχο τον Άσαντ, δεν έχουν κανένα σύμμαχο στην περιοχή. Και για να επιζήσει κάποιος στην περιοχή αυτή χρειάζεται κάποιον σύμμαχο. Οι Αμερικανοί αργά ή γρήγορα θα φύγουν. Πιθανώς ο Άσαντ να μπορούσε να είναι ένας σύμμαχος για τους Κούρδους αλλά αυτό θα χρειαζόταν τεράστια διαπραγμάτευση καθώς δεν του έχουν εμπιστοσύνη. Επίσης το Ισραήλ που κάποιοι λένε ότι θα μπορούσε να είναι ένας σύμμαχος των Κούρδων, δεν πρόκειται να τους στηρίξει πέρα από ένα σημείο. Μπορεί να τους δώσει κάποια όπλα αλλά δεν θα εμπλακεί στρατιωτικά. Αυτό είναι το μεγάλο, στρατηγικό πρόβλημα των Κούρδων. Ότι δεν έχουν κανένα περιφερειακό σύμμαχο.

Πώς βλέπετε τη δήλωση του Ερντογάν περί Γ’ Παγκοσμίου Πολέμου που θα μπορούσε να ξεκινήσει από τη Συρία; 

Είναι μία από τις υπερβολικές δηλώσεις του Ερντογάν. Προφανώς σπεκουλάρει, «χτίζει» πάνω στο ενδεχόμενο σύγκρουσης ρωσικών και αμερικανικών δυνάμεων. Είχαμε κάποιες τέτοιες αψιμαχίες μεταξύ αμερικανικών ειδικών δυνάμεων και Ρώσων μισθοφόρων αλλά δε νομίζω ότι κάτι τέτοιο μπορεί να οδηγήσει σε Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αν οδηγούμασταν σε Παγκόσμιο Πόλεμο για τέτοια ζητήματα ο πλανήτης θα είχε κονιορτοποιηθεί. Δεν είναι εξάλλου το διακύβευμα τέτοιο ώστε να οδηγήσει σε έναν Γ’ Παγκόσμιο.

Η Τουρκία αυτή τη στιγμή, μπορεί να φαίνεται ότι κερδίζει σε μια σειρά μέτωπα, είτε είναι το Αφρίν, είτε είναι η διαπραγμάτευση με τους ευρωπαίους όσον αφορά το μεταναστευτικό, είτε η πίεση που ασκεί στην Ελλάδα και την Κύπρο αλλά την ίδια στιγμή νομίζω ότι υπονομεύει για πρώτη φορά πάρα πολύ σοβαρά τη σχέση της με τους δυτικούς συμμάχους της. Κι αυτό είναι ζήτημα που δεν είναι και τόσο απλό. Ορισμένες φορές λέμε ότι η Τουρκία έχει τόσα γεωστρατηγικά πλεονεκτήματα που όλοι τη θέλουν για σύμμαχο και επομένως δεν θα πάθει τίποτα. Δεν είναι όμως ακριβώς έτσι. Ναι μεν τώρα, επειδή δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς οι μεγάλες δυνάμεις συμβιβάζονται με τον Ερντογάν αλλά αυτό που έπαθαν από τον Τούρκο πρόεδρο θα τους γίνει μάθημα.

Και η Τουρκία από δω και πέρα, είτε υπό τον Ερντογάν, είτε υπό οποιονδήποτε ηγέτη δεν θα αντιμετωπίζεται με τον ίδιο τρόπο. Όλες οι μεγάλες δυνάμεις θα επεξεργαστούν ένα plan B για την Τουρκία, το οποίο δεν υπήρχε μέχρι τώρα. Ένα σχέδιο δηλαδή για το τι θα κάνουν σε περίπτωση που η Τουρκία δεν συμμορφώνεται με τις συμμαχικές οδηγίες. Από δω και πέρα τα επιτελεία των μεγάλων δυνάμεων θα εκπονήσουν ένα Plan B κι αυτό δεν είναι καλό για την Τουρκία.

Via : tvxs.gr