του Νίκου Γραικούση
Πολιτικό κίνημα είναι η οργανωμένη προσπάθεια από ένα σύνολο ανθρώπων για να περιγράψουν ένα διαφορετικό μοντέλο κοινωνικής, πολιτικής και οικονομικής οργάνωσης.
Πολιτική δράση είναι η οργανωμένη προσπάθεια από ένα σύνολο ανθρώπων για να αλλάξουν στην πράξη τα σημερινά κοινωνικά και οικονομικά δεδομένα, με την προοπτική ενός καλύτερου ή αν θέλετε διαφορετικού αύριο.
Η πολιτική δράση ακολουθεί πάντα το πολιτικό κίνημα και δικαιώνει την ύπαρξή του. Σε διαφορετική περίπτωση δεν μιλάμε για πολιτικό κίνημα αλλά για λέσχη πολιτικού στοχασμού.
Οι φορείς της πολιτικής δράσης στο σημερινό πολιτικό και κοινωνικό σύστημα, είναι τα κόμματα, το συνδικαλιστικό κίνημα και ένα μεγάλο μέρος από τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.
Στο παρόν άρθρο θα ασχοληθούμε με τη μορφή της οργάνωσης της πολιτικής δράσης από πολιτικές κινήσεις που είναι ήδη κόμματα ή θέλουν να μετεξελιχτούν σε κόμμα.
Δηλαδή μια πρόταση για μια νέα πολιτική και οργανωτική μορφή κινήσεων και κομμάτων.
Όλα τα σημερινά πολιτικά κόμματα έχουν δύο κοινά χαρακτηριστικά:
Έχουν μέλη και πυραμοειδή οργάνωση.
Η ύπαρξη μελών ενώ έχει το θετικό στοιχείο της ατομικής ‘’ύπαρξης’’ στη συλλογικότητα, εν τούτοις το ίδιο θετικό στοιχείο μετασχηματίζει το κόμμα σε κλειστό κλαμπ μελών-ιδιοκτητών με αιτήσεις εγγραφής, κομματικές ταυτότητες και διαδικασίες διαγραφής, τρόποι συμπεριφοράς δηλαδή που ομαδοποιούν το σύνολο και το αποξενώνουν από την κοινωνία.
Η δε πυραμοειδή οργάνωση έρχεται στη συνέχεια να εξαφανίσει εντελώς την ‘’ατομικότητα’’ μέσα από τις διαδικασίες αντιπροσώπευσης και την τεράστια και αγεφύρωτη απόσταση που χωρίζει τα απλά μέλη από τα όργανα των αποφάσεων.
Μια πολιτική συλλογικότητα που βασίζεται σε μέλη και ιεραρχία δεν μπορεί να κάνει τίποτα διαφορετικό από αυτό που κάνουν σήμερα τα κόμματα και οι ομοειδής τους πολιτικές κινήσεις, σε όποια περιοχή της πολιτικής ευθείας και αν βρίσκονται.
Είναι ο ορισμός της ελιτίστικης άσκησης πολιτικής, όπου οι ‘’φωτισμένες ηγεσίες’’ καθοδηγούν, ελέγχουν, διαπαιδαγωγούν, διαμορφώνουν και εν τέλει χειραγωγούν και διαπλέκονται.
Μιας νέας αντίληψης οργανωτική πολιτική δομή οφείλει να αντικαταστήσει τα ‘’μέλη’’ με ‘’κοινότητες ατόμων’’* και την ‘’ιεραρχία’’ με την ‘’κληρωτίδα’’.
Ειδικότερα:
Αν κάποια πολιτική κίνηση ή κόμμα της νέας εποχής, θέλει να εκφράσει κάτι διαφορετικό και να αναπτύξει μια νέα αφήγηση για την πολιτική και την κοινωνία, δεν πρέπει να απευθυνθεί σε άτομα – πολίτες δημιουργώντας λίστες μελών ανά περιοχή ή επαγγελματική απασχόληση.
Οφείλει να απευθυνθεί στην κοινωνία μέσα από το κάλεσμα τοπικών ή θεματικών ‘’κοινοτήτων’’ οι οποίες διακατέχονται από κοινή πολιτική ιδεολογία και κοινή αντίληψη για τη δράσης που απαιτείται ώστε να επιδιωχθεί η ζητούμενη κοινωνική και πολιτική αλλαγή.
Η επιτυχή συνεργασία και όσμωση μεταξύ πολιτικής κίνησης και ‘’κοινοτήτων’’ είναι το νέο δεδομένο που εισάγω για μια άλλη δομή μεταξύ κόμματος και κοινωνίας έναντι της πατροπαράδοτης και παραδοσιακής μορφής που αποτελείται από μέλη, νεολαίες, κλαδικές και λοιπές αποδεδειγμένα εκφυλιστικές οργανωτικές δομές.
Όπως είπαμε πιο πάνω ένας νέας αντίληψης πολιτικός φορέας (κίνημα – κίνηση- κόμμα κλπ) οφείλει να συνοδεύει την ύπαρξη του με κοινωνική αποδοχή και δράση σύμφωνη με το σκοπό της ύπαρξής του.
Κοινωνική δράση είναι η ανάπτυξη πρωτοβουλιών από τα κάτω, με μετρήσιμο αποτέλεσμα στην κατεύθυνση της αλλαγής του σημερινού status quo.
Κανένα κόμμα – κίνηση – κίνημα, οργανωμένο από τα επάνω προς τα κάτω, δεν μπορεί από μόνο του να αναπτύξει τέτοιου είδους κοινωνική δράση. Αυτό είναι πάνω από τις δυνάμεις οποιουδήποτε κόμματος ή πολιτικού σχηματισμού.
Εδώ, στο σημείο αυτό μπαίνουν οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και γιατί όχι και το συνδικαλιστικό κίνημα διατηρώντας πάντα την ανεξαρτησία του.
Η ίδια η κοινωνία με τις οργανωμένη μορφή που έχει μέσα από τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, που παλεύουν για ένα Νέο Πρότυπο Ζωής, αντίληψης και συμπεριφοράς, οφείλουν να οργανωθούν και με πολιτικό τρόπο, κάτω από ένα ενιαίο σχήμα, μέσω μιας πολιτικής κίνησης που θα εκφράζει τις Αρχές, τις Αξίες, τον Τρόπο και τη Δράση για τον κοινωνικό μετασχηματισμό.
Σε πρώτο στάδιο δεν έχει σημασία αν η πολιτική κίνηση θα εξελιχθεί σε κόμμα. Αυτό θα εξαρτηθεί από το αν και εφόσον, κίνηση και κοινότητες αποφασίσουν το ενδεχόμενο να δράσουν και εκ των έσω του συστήματος.
Από την άλλη, η πολιτική κίνηση θα συμπεριλάβει στο ενεργητικό κεφάλαιο της, τις οργανώσεις αυτές χωρίς να αποτελούν ‘’ιδιοκτησία’’ της αλλά οργανικό μέρος της όλης προσπάθειας.
Οι δε ‘’κοινότητες’’ διατηρώντας την ελευθερία, την αυτονομία και την αυτοτέλεια της δράσης τους, αποτελούν ταυτόχρονα κύτταρο δομής σε μια ενιαία ιδεολογική και πολιτική ‘’υπερσυλλογική’’ οντότητα που δρα για συγκεκριμένο σκοπό.
Τα άτομα απελευθερωμένα από το βάρος της άμεσης ταύτισης τους με ένα πολιτικό – κομματικό φορέα, δρουν απερίσπαστα στο κοινωνικό τους έργο και μόνο αν επιθυμούν την ενασχόληση με τα κοινά του ευρύτερου πολιτικού φορέα συμμετέχουν σε αυτόν.
Πολιτική κίνηση και κοινότητες αποτελούν με τον τρόπο αυτό τις δύο όψεις ενός νομίσματος.
Ποια θα είναι η συνεκτική ουσία που θα συνδέει οργανικά, με λειτουργικό και αποτελεσματικό τρόπο κίνηση και κοινότητες;
Η ύπαρξη δυο ‘’θεσμών’’ δίνουν τη λύση.
Ο ένας είναι η ακριβή και συνάμα λιτή περιγραφή των Αρχών, των Αξιών, του Σκοπού και του Τρόπου της Δράσης.
Κάτω από την ομπρέλα ενός τέτοιου ‘’συνταγματικού μανιφέστου’’ μπορούν να βρεθούν πλείστες οργανώσεις και το σύνολο των ατόμων που επιθυμούν δράση.
Ο παραπάνω ‘’συνταγματικός χάρτης’’ πρέπει να συνοδεύεται και με επί μέρους μέτρα εφαρμοσμένης πολιτικής για κάθε πτυχή της οικονομικής και πολιτικής ατζέντας, πλήρως αιτιολογημένα και αποδεδειγμένα, τα οποία θα είναι ικανά να στρέψουν όλο το ρου της πολιτικής στην επιθυμητή κατεύθυνση και την κοινωνία μακριά από το επικρατούν σημερινό δόγμα ότι τα κέρδη είναι πάνω από τους ανθρώπους και ότι είναι ‘’νόμιμη’’ και ‘’ηθικά’’ αποδεκτή η εκμετάλλευσης του ανθρώπου από άνθρωπο.
Ο δεύτερος θεσμός είναι η ελεύθερη και απρόσκοπτη πρόσβαση του καθενός που συμμετέχει στις κοινότητες, στα όργανα της κίνησης, χωρίς μεσάζοντες και διαδικασίες παρά μόνο μιας: Της κληρωτίδας.
Όποιος νιώθει την ανάγκη και την υποχρέωση για συμμετοχή και διαθέτει τον απαιτούμενο χρόνο και τη φαιά ουσία για να φέρει σε πέρας τις υποχρεώσεις που γεννά η συμμετοχή στα όργανα μιας πολιτικής κίνησης, έχει τη δυνατότητα να θέσει τον εαυτό του εντός της κληρωτίδας η οποία θα αναδεικνύει τα πρόσωπα στα όργανα.
Σε μια δημοκρατία η οποία επιδιώκει την όσο το δυνατό άμεση λειτουργία της, οι αποφάσεις παίρνονται με τον κανόνα της πλειοψηφίας, η δε εκλογή των προσώπων σε θέσεις ευθύνης με την κληρωτίδα.
Η δικλείδα ασφαλείας στην περίπτωση της ανάδειξης των προσώπων με κλήρωση είναι η τακτική αντικατάστασή τους και η δημόσια λογοδοσία για τα πεπραγμένα τους.
Η πλήρης ιδεολογική και τεχνική ανάλυση της παραπάνω πρότασης δεν χωρεί σε ένα άρθρο.
Σκοπός μου είναι η εισαγωγή της ιδέας προς ζύμωση και ανάπτυξη, από πολιτικούς και κοινωνικούς χώρους που αντέχουν σε καινοτόμες υπερβάσεις και υιοθετούν ριζοσπαστικές λύσεις στην προσπάθεια φυγής προς τα εμπρός.
*Το σύνολο των ανθρώπων που αναλαμβάνουν δράση, την ονομάζω ‘’κοινότητα’’ γιατί μόνο αν αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους ως μια ιδιαίτερη μερίδα του πληθυσμού, που έχουν πάρει στις πλάτες τους την όποια αλλαγή, μπορεί να έχει νόημα το όλο εγχείρημα. Η κοινότητα αυτή ξεφεύγει από τα εννοιολογικά όρια μιας απλής συλλογικότητας και δημιουργεί από μόνη της ένα κύτταρο σε ένα νέο οργανισμό, σε μια νέα κοινωνία.
*Ο Νίκος Γραικούσης είναι μέλος του Δικτύου Ανανεωτικής Αριστεράς
