Το χρέος των εθνών και το έθνος του νομισματοκομείου

του Μιχάλη Τρεμόπουλου

«Ένα ανεξάρτητο κράτος έχει το δικαίωμα να χαράσσει τη μακροοικονομική του πολιτική, συμπεριλαμβανομένης και της αναδιάρθρωσης του χρέους της», χωρίς να παρεμποδίζεται από «καταχρηστικά μέτρα», διακηρύσσει το σημαντικότατο ψήφισμα παγκόσμιων «βασικών αρχών» της ΓΣ του ΟΗΕ, που δεν ψήφισε η Ελλάδα.

Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό πρώτο βήμα στις διαπραγματεύσεις για τη δημιουργία ενός νέου νομικού πλαισίου, πολυμερούς και δεσμευτικού για τη ρύθμιση των διαδικασιών αναδιάρθρωσης του χρέους, με τρόπο που να είναι συμβατός με τις δεσμεύσεις και τα πρότυπα για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ένα σημαντικό βήμα στην κατεύθυνση της οικονομικής σταθερότητας, της κοινωνικής ειρήνης και της ευημερίας.

Παρόλη την αντίθετη γραμμή της ΕΕ και των ΗΠΑ, το ψήφισμα πέρασε με 136 θετικές ψήφους και 6 αρνητικές ενώ 41 χώρες απείχαν. Συγκεκριμένα απείχαν οι περισσότερες χώρες της ΕΕ, που ισχυρίζεται ότι το «κούρεμα» χρέους αντιβαίνει στους κανόνες της Ε.Ε., ενώ η Γερμανία και η Βρετανία -μαζί με τις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Ιαπωνία και το Ισραήλ- καταψήφισαν.

Αντί η Ελλάδα να ηγηθεί σταυροφορίας ώστε το ψήφισμα να συγκεντρώσει την πλειοψηφία των χωρών στον ΟΗΕ και να διαμορφώσει νέες συμμαχίες με την Ομάδα των 77 αναπτυσσόμενων χωρών και την Κίνα, που το προωθούσαν, επέλεξε να παίξει πάλι τον ρόλο του «καλού παιδιού» και να απέχει.

Γι’ αυτό παίχτηκε το γνωστό μπαλάκι των ευθυνών: το Υπουργείο Οικονομικών να δηλώνει πως «δεν είναι καθ’ ύλην αρμόδιο για τη στάση της Μόνιμης Αντιπροσωπείας της Ελλάδος στις ψηφοφορίες του ΟΗΕ», οι διπλωμάτες να λένε ότι δεν είχε ετοιμάσει τίποτε σχετικό η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ ενώ ο πρώην ΥΠΕΞ Ν. Κοτζιάς να ρίχνει την ευθύνη στην υπηρεσιακή κυβέρνηση και τον Ν. Μολυβιάτη, κι αυτός να «διαρρέει» ότι το ελληνικό χρέος είναι διαφορετικό ως προς τη φύση του και «δεν έχει σχέση με τα χρέη» που αναφέρονται το ψήφισμα, το οποίο αφορούσε «κυρίως αναπτυσσόμενες χώρες». Σε κάθε περίπτωση, η κοινή θέση της ΕΕ διαμορφώθηκε στις 7.9.2015 (http://goo.gl/FmchKO) και υπήρχαν σαφώς περιθώρια παρέμβασης αλλά όχι πολιτική βούληση.

Ψήφισμα μεγάλης βαρύτητας

Το ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ (doc.A/69/L.84, https://goo.gl/UanCjD), παρουσιάζεται ως μη δεσμευτικό νομικά, σε αντίθεση με τις εξουσίες του Συμβουλίου Ασφαλείας. Ωστόσο, εμπειρογνώμονες του ΟΗΕ υποστηρίζουν (http://goo.gl/lVnmVZ) ότι «το σύνολο των αρχών σχετικά με την αναδιάρθρωση του χρέους που πέρασαν από τη ΓΣ του ΟΗΕ αντανακλά σε μεγάλο βαθμό το εθιμικό δίκαιο και τις γενικές αρχές του διεθνούς δικαίου και, ως εκ τούτου, είναι νομικά δεσμευτικές». Σε κάθε περίπτωση, έχει μεγάλη πολιτική βαρύτητα και θα ασκήσει πιέσεις στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Βάσει του ψηφίσματος, πιστωτές και οφειλέτες οφείλουν να συμπεριφέρονται με «καλή πίστη και με πνεύμα συνεργασίας προκειμένου να καταλήξουν σε κοινά αποδεκτές λύσεις αναδιάρθρωσης δημόσιου χρέους». Ακόμη, «ένα κυρίαρχο κράτος έχει το δικαίωμα να σχεδιάζει τη δική του μακροοικονομική πολιτική, η οποία συμπεριλαμβάνει και θέματα αναδιάρθρωσης χρέους, και η οποία δεν θα πρέπει να αποθαρρύνεται ή να δυσχεραίνεται από οποιοδήποτε καταχρηστικό μέτρο».

Το ψήφισμα επισημαίνει, επίσης, ότι κάθε κυρίαρχο κράτος δεν επηρεάζεται από δικαστικές αποφάσεις ξένων κρατών, οι οποίες σχετίζονται με θέματα δημόσιου χρέους, προσθέτοντας μάλιστα ότι οποιεσδήποτε εξαιρέσεις οφείλουν να είναι εξαιρετικά περιορισμένες.

Παράλληλα, επισημαίνει ότι η εκάστοτε αναδιάρθρωση χρέους θα πρέπει να οδηγεί σε σταθεροποίηση της κατάστασης του δημόσιου χρέους, δίχως να πλήττει τα δικαιώματα των δανειστών αλλά παράλληλα να ενδυναμώνει την ανάπτυξη.

Παρόλα αυτά, χώρες οι οποίες καταψήφισαν το ψήφισμα, υποστήριξαν ότι τέτοιου είδους συμφωνίες προκαλούν αβεβαιότητα στην παγκόσμια αγορά. Οι ΗΠΑ ισχυρίστηκαν ότι η ψήφιση ενός μηχανισμού αναδιάρθρωσης των κρατικών χρεών θα προκαλούσε «οικονομική ανασφάλεια που θα μπορούσε να επηρεάσει τις ανεπτυγμένες χώρες», προσθέτοντας ότι υφίσταται ήδη άλλωστε μηχανισμός υποστήριξης των κρατών που αντιμετωπίζουν προβλήματα: το ΔΝΤ. Τη συμμετοχή του ΔΝΤ για τα καθ’ ημάς αποζητά και η ΕΕ, προσφέροντας εγγυήσεις.

Το ΔΝΤ, βέβαια, υποστηρίζει το δραστικό «κούρεμα» του ελληνικού χρέους: «Η Ευρώπη οφείλει να ανακουφίσει την Ελλάδα, μειώνοντας κατά το ήμισυ το ελληνικό χρέος έναντι μεταρρυθμίσεων με στόχο ένα βιώσιμο χρέος κάτω από 110% του ΑΕΠ», είχε πει δυο μέρες μετά τις εκλογές του Γενάρη ο Ρέζα Μογκαντάμ, πρώην επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Τμήματος του ΔΝΤ, στενός συνεργάτης της Κριστίν Λαγκάρντ και προϊστάμενος του Πολ Τόμσεν (http://goo.gl/8j2GBf). Όμως το ΔΝΤ, που θέτει επώδυνες «μεταρρυθμίσεις» ως προαπαιτούμενο για τη συμμετοχή του στο τρίτο πακέτο «διάσωσης» της Ελλάδας, από όπου πέρασε, άφησε πίσω του ένα τοπίο ερήμου. Γι’ αυτό και η Παγκόσμια Χάρτα των Πράσινων (http://goo.gl/0DNlZ3) έχει ζητήσει την κατάργησή του.

Από την άλλη, οι δανειστές μας ισχυρίζονται πως το «κούρεμα» χρέους αντιβαίνει στους κανόνες της Ε.Ε. Στο κείμενο της συμφωνίας της χώρας μας με τους πιστωτές της, στη Σύνοδο Κορυφής της 12ης Ιουλίου, αναφέρεται σαφώς ότι «δεδομένης της προαναφερθείσας κατάστασης, στο πλαίσιο ενός πιθανού μελλοντικού προγράμματος του ESM και σύμφωνα με το πνεύμα της δήλωσης του Eurogroup του Νοέμβριου του 2012, το Eurogroup δηλώνει έτοιμο να εξετάσει, εάν είναι απαραίτητο, πιθανά νέα μέτρα (πιθανή μεγαλύτερη περίοδο χάριτος και αποπληρωμής) με στόχο να εξασφαλίσει ότι η μεικτές χρηματοδοτικές ανάγκες παραμένουν σε βιώσιμα επίπεδα. Αυτά τα μέτρα θα υπόκεινται στον όρο της πλήρους εφαρμογής των μέτρων που θα συμφωνηθούν σε ένα νέο πιθανό πρόγραμμα και θα εξεταστούν μετά τη θετική ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης. Η Σύνοδος Κορυφής τονίζει ότι ονομαστικό κούρεμα του χρέους δεν μπορεί να γίνει. Οι ελληνικές αρχές επαναλαμβάνουν την κατηγορηματική δέσμευσή τους να τιμήσουν τις οικονομικές τους υποχρεώσεις προς όλους τους πιστωτές τους πλήρως και εγκαίρως».

Γιατί, λοιπόν, η Ελλάδα έκανε αποχή στη ΓΣ του ΟΗΕ για το χρέος, συντασσόμενη με τη θέση της ΕΕ, αρκούμενη σε θολές ελπίδες για «αναδόμηση του χρέους» και ξεχνώντας ότι το ελληνικό χρέος αναδιαρθρώθηκε και το 2010 και το 2011 και δύο φορές το 2012;

Μείωση του χρέους και πράσινη προοπτική

Δυστυχώς οι κυβερνήσεις θέλουν να ξεχνούν τον Κανονισμό που υιοθετήθηκε τον Μάη του 2013 από την ΕΕ για χώρες σαν την Ελλάδα: «Τα κράτη μέλη που υπόκεινται σε πρόγραμμα μακροοικονομικής προσαρμογής διεξάγουν πλήρη έλεγχο των δημόσιων οικονομικών τους προκειμένου να εκτιμήσουν, μεταξύ άλλων, τους λόγους που οδήγησαν σε υπερβολικά υψηλά επίπεδα χρέους και να εντοπίσουν οποιαδήποτε πιθανή παρατυπία» (άρθ. 7, σημ. 9 του Κανονισμού ΕΕ Νο 472/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 21ης Μαΐου 2013, http://goo.gl/8XhSJC).

Παρόλα αυτά, η επιτροπή της Βουλής για τον λογιστικό έλεγχο του ελληνικού χρέους στα προκαταρκτικά συμπεράσματα, που παρουσιάστηκαν στις 17 Ιουνίου, κατέληξε ότι τα χρέη που συνήφθησαν με το ΔΝΤ, την ΕΚΤ και το EFSF από το 2010 και μετά, πρέπει να θεωρηθούν παράνομα. Με δεδομένο ότι οι ευρωπαϊκές ιδιωτικές τράπεζες αύξησαν τις πιστώσεις τους στην Ελλάδα μεταξύ 2005 και 2009 από 60 δισ. στα 140 δισ. ευρώ, αδιαφορώντας για τη δυνατότητα της Ελλάδας να τα αποπληρώσει, δεν ήταν η Ελλάδα που σώθηκε αλλά οι μεγάλες ευρωπαϊκές ιδιωτικές τράπεζες, που πέρασαν το χρέος τους στα κράτη της ΕΕ και τώρα μας ξαναδανείζουν για να τα πληρώσουμε με πιο δυσβάσταχτους όρους και μέτρα για τους πολίτες.

Αυτά κατήγγειλε και η Βρετανίδα ηγέτις των Πράσινων, βουλευτής Caroline Lucas: «Η παλαιότερη δημοκρατία στον κόσμο, έχει υποστεί ένα πραξικόπημα. Μέσα σε μόλις λίγες ημέρες η Βουλή των Ελλήνων είναι αναγκασμένη να περάσει μέσω νομοθεσίας έκτακτης ανάγκης τη μείωση των συντάξεων, την αύξηση των φόρων και τις ιδιωτικοποιήσεις χωρίς καθόλου χρόνο για ουσιαστική συζήτηση. Οι δυνάμεις του σκότους – το ΔΝΤ, η Ευρωζώνη και η ΕΚΤ – υποβάλλουν μια ήδη βαθιά εξαθλιωμένη χώρα σε περαιτέρω άσκοπη σκληρότητα. Η εθνική κυριαρχία έχει, στην πραγματικότητα, έχει ανασταλεί. Μια αξιόπιστη λύση για τα δεινά της Ελλάδας υπάρχει: οι ευρωπαϊκές χώρες θα πρέπει να συναντηθούν για να συζητήσουν τρόπους ώστε να ακυρώσουν τουλάχιστον ένα μέρος του χρέους. Αυτό έχει γίνει παλιότερα -όταν τα χρέη της Γερμανίας ακυρώθηκαν μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο- και θα πρέπει να γίνει και πάλι» (http://www.carolinelucas.com/latest/thisisacoup).

Αντ’ αυτών, στα τέλη Απριλίου -όπως λέει ο Γ. Βαρουφάκης (13.9 http://goo.gl/LzsAaJ)- η κυβέρνηση «πρόσφερε» μεσοπρόθεσμο στόχο πρωτογενούς πλεονάσματος 3,5% του ΑΕΠ «για να πάρουμε την αναδιάρθρωση του χρέους», παρόλο που ο ίδιος υποστήριζε ότι: «Αν αποδεχθείς τόσο υψηλά πλεονάσματα, είναι σαν να αποδέχεσαι ότι το χρέος σου είναι βιώσιμο, οπότε γιατί να σου δώσουν αναδιάρθρωση χρέους; Κι αν έχεις υποχωρήσει ως προς τη λιτότητα και το χρέος, γιατί να σου δώσουν οτιδήποτε;».

Οι δανειστές μας, πάντως, στο Eurogroup της Παρασκευής δεν έκαναν καμιά αναφορά στο χρέος ενώ διέψευσαν κάθε προεκλογική υπόσχεση για επαναδιαπραγμάτευση του μνημονίου με μια νέα κυβέρνηση και είπαν ότι η εκταμίευση των 3 δισ. θα γίνει τον Νοέμβριο μόνο αν και η Ελλάδα υιοθετήσει μια σειρά από προαπαιτούμενα και περάσει την πρώτη αξιολόγηση (http://goo.gl/87LTcr), αλλιώς επικρέμεται το Grexit και η κατάρρευση.

Βεβαίως, τα κόμματα που ψήφισαν το τρίτο Μνημόνιο ελπίζουν ότι το ζήτημα της αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους θα ανοίξει μετά τις εκλογές και θα γίνει μια επιμήκυνση της λήξης των ελληνικών ομολόγων, με ταυτόχρονη μείωση των επιτοκίων, ώστε να μειωθεί το ετήσιο κόστος αποπληρωμής του. Αυτό θα γίνει χωρίς πολιτικά προαπαιτούμενα από τους δανειστές; Από τη μέχρι τώρα εμπειρία, δεν προκύπτει ότι υπήρχε σχέδιο να φτάσει η Ελλάδα με την πλάτη στον τοίχο, ο ΣΥΡΙΖΑ να απαλλαχτεί από τα «βαρίδια» και να εγγυηθεί με τη συμμετοχή του την ομαλή εφαρμογή του τρίτου μνημονίου;

Φαίνεται πως όλοι οι «θεσμοί» συναντιούνται στον στόχο να υπάρξει σταθερή κυβέρνηση στην Ελλάδα, κάτι που σημαίνει ότι ανεξάρτητα από την εκλογική πρωτιά, η νέα κυβέρνηση θα έχει σύμπραξη τουλάχιστον των δύο μεγάλων κομμάτων. Το βασικό πλαίσιο του προγράμματος της νέας κυβέρνησης έχει ήδη διαμορφωθεί από τους δανειστές. Και δεν βλέπουμε να συνοδεύεται από μια γενναία ελάφρυνση του χρέους και ένα πακέτο βιώσιμης ανάπτυξης, όπως επανειλημμένα έχουμε θέσει (http://goo.gl/n56U3R). Είναι σαφές, όμως, ότι ένα επώδυνο πρόγραμμα μέτρων, χωρίς μείωση του χρέους και πράσινη προοπτική, είναι καταδικασμένο σε αποτυχία, που θα σφραγίσει τη διαδρομή και τον ρόλο της «πρώτης φορά αριστερά» κυβέρνησης.

Αλήθεια, πόσο διαφορετική θα ήταν η εξέλιξη αν η κυβέρνηση είχε κινηθεί στην κατεύθυνση των προτάσεών μας (http://goo.gl/wywqGz) για διεκδίκηση πανευρωπαϊκής λύσης για το χρέος, στήριξη της Επιτροπής της Βουλής, πλήρη διαγραφή των υποχρεώσεων που αποτελούν «απεχθές χρέος», επανεκτίμηση της βιωσιμότητας και δραστική μείωση του εξωτερικού δημόσιου χρέους καθώς και επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής του υπόλοιπου; Ίσως στην εντατική του «νομισματοκομείου» να μην το μάθουμε ποτέ.

* Ο Μιχάλης Τρεμόπουλος είναι πρώην ευρωβουλευτής των Οικολόγων Πράσινων, περιφερειακός σύμβουλος Κ. Μακεδονίας.

Via : http://tvxs.gr