του Στάθη Λουκά *
Από τον περασμένο φθινόπωρο ακούω – και μάλιστα με μεγαλύτερη ένταση τις τελευταίες ημέρες – σε μεγεθυντικούς τόνους, το παραλήρημα για τις θαυματουργικές ιδιότητες της «κεντροαριστεράς». Τα ερωτηματικά που μου έρχονται στις βιοηλεκτρονικές σελίδες της σκέψης μου είναι αρκετά. Θα παραθέσω μερικά. Πρώτον: Ο όρος κεντροαριστερά υπονοεί την συνάντηση πολιτικών δυνάμεων του κέντρου και της αριστεράς. Και προέκυψε σε μεγάλο βαθμό από την ιταλική εμπειρία για να «καλύψει» την συνάντηση δύο διαφορετικών πολιτικών παραδόσεων, που είχαν σημαντική όσμωση με την δημιουργία της μεταφασιστικής Ιταλίας. Το ιταλικό κόμμα D.C (Χριστ. Δημοκρ.) ήταν βασικά ένα κεντρώο κόμμα. Η Ηγετική του ομάδα έλαβε μέρος στην αντίσταση ενάντια στο Φασισμό καθώς και σημαντικό μέρος της κοινωνικής της βάσης (στο κέντρο και στο βορά). Διαμόρφωσαν μαζί με τους κομμουνιστικές και του σοσιαλιστές το Ιταλικό Σύνταγμα. Το δε πρώτο άρθρο του «Η Ιταλία είναι μια Δημοκρατία που έχει δομηθεί επάνω στην Εργασία», ήταν πρόταση δυο ηγετικών της στελεχών Fanfani και Dossetti (συνάντηση Dossetti με Τogliatti) . Αυτοί οι δύο μαζί με τον La Pira – επί πολλά χρόνια Δήμαρχο της Φλωρεντίας- είχαν δημιουργήσει το καθολικό κίνημα «Civitas humana» . Και αυτό για να συνεχίσουν τη την δουλειά στον καθολικό κόσμο προς μια μεταρρύθμιση της πολιτικής που να εμπνέεται από τις αρχές της ισότητας και της συμμετοχής. Kαι δεν είναι τυχαίο, ότι όρος «Προοδευτικών» στην Σοσιαλιστική Παράταξη, μπήκε για διευκολυνθεί η συμμετοχή του P.D (Δημοκρατικού Κόμματος), που είναι η συνάντηση των δύο πολιτικών παραδόσεων. Στην πρόταση για την «ελληνική κεντροαριστερά» καλό θα είναι για να διευκολυνθεί η διαδικασία να διευκρινισθεί ποιο είναι το κέντρο και πια η αριστερά μια και το ΠΑΣΟΚ θεωρεί τον εαυτόν του «σοσιαλιστικό κόμμα». Δεύτερον: Δεν έχω ακούσει μια περίσκεψη για την φάση που άρχισε με την κρίση 2007-2008. Η οποία εξελίχθηκε κάτω από την ταμπέλα της ηγεμονίας, όχι μόνον οικονομικής αλλά και πολιτισμικής, του νεοφιλελευθερισμού και του άκρατου ατομικισμού. Αυτή η φάση άρχισε και προωθήθηκε με την πρωτοβουλία των λεγόμενων μεταρρυθμίσεων της Θάτσερ και του Ρήγκαν που χαρακτηρίστηκε από τις ιδιωτικοποιήσεις και τις απορρυθμίσεις. Βασίστηκε δε στην ανατροπή του αξιώματος του Κεϋνες: ότι η χρηματιστηριακή οικονομία έπρεπε να ρυθμίζεται και να ελέγχεται σε εθνικό επίπεδο, ενώ η άλλη οικονομία έπρεπε να παγκοσμιοποιηθεί. Η κυριαρχία της χρηματιστηριακής οικονομίας τα τελευταία 30 χρόνια είχε σαν συνέπεια: την αποδυνάμωση του Κράτους-Έθνους, τον περιορισμό των δημοκρατικών διαδικασιών και του ρόλου των εθνικών κοινοβουλίων, την αποδυνάμωση και απολίθωση των συνδικάτων με την περιθωριοποίηση τους και την εξώθηση στον συντεχνιασμό, την πολιτική συναλλαγή και διαφθορά του πολιτικού κόσμου,, μια τεράστια αναδιανομή εισοδήματος από τα μεσαία –κύρια- και κατώτερα κοινωνικά στρώματα προς όφελος της κοινωνικής πυραμίδας και του πλούτου, μια ατέλειωτη συνέχεια χρηματιστηριακών κρίσεων και μνημονίων κλπ. Δεν άκουσα κάτι που να λέγει ότι η θέση που πρέπει να κρατηθεί στο επίπεδο της πολιτικής κουλτούρας και του πολιτικού αγώνα πρέπει να είναι ξεκάθαρη ριζική και ασυμβίβαστη: στην πραγματικότητα πρέπει να προβληθεί η θεώρηση ενός διαφορετικού κόσμου με διαφορετικές αξίες. Και κάτω από αυτή τη σκοπιά η κριτική στον Μπλεϊρισμό, σαν αποδοχή της ύπαρξης της αριστεράς στα πλαίσια του νεοφιλελευθερισμού και πολύ περισσότερο σαν πολιτισμική υποταγή σε αυτόν, είναι σωστή και πρέπει να γίνεται. Και πρέπει να συνοδεύεται από την πλήρη απόρριψη του Χωρίς να διατρέχεται ο κίνδυνος για μια πολιτισμική οπισθοδρόμηση σε ένα παρελθόν που δεν μπορεί να υπάρξει. Τρίτον: Δεν έχω ακούσει καμιά τοποθέτηση που να πλησιάζει σε περιεχόμενο την συνέντευξη του Αlain Touraine (στην Unità) « Η αριστερά ή αλλάζει ή θα σμπαραλιαστεί», μετά την ήττα των Γάλλων Σοσιαλιστών. Σύμφωνα με τον Αlain Touraine: η αριστερά θα ξαναγυρίσει σε νίκες μόνον αν μπορέσει να τοποθετήσει το πρόβλημα ενός σύγχρονου νεωτερισμού (modernità), ενός νέου σχεδίου ανάπτυξης που να είναι ικανό να αναμετρηθεί με την παγκοσμιοποίηση, την αλλαγή του παραγωγικού προτύπου και την οικολογική κρίση. Ενώ η Αριστερά θα εξακολουθεί να ηττάται αν παραμένει αγκυροβολημένη σε αντιλήψεις της εικοσαετίας πριν την κρίση (κάτι που χαρακτηρίζει ορισμένους που μονοπωλούν «την ανανέωση»). Σε παρόμοιο μήκος κύματος κινείται και ο Massimo D’Alema με το τελευταίο του πόνημα «Non solo euro , Όχι μόνον το ευρώ» (Rubbettino). « Η Ευρώπη έχει ανάγκη από μια ριζική και τολμηρή αλλαγή»
Τέταρτον: Δεν έχω ακούσει καμιά πρόταση για την αντιμετώπιση της σε εξέλιξη τεράστιας κοινωνικής κρίσης. Και η όποια προσπάθεια απάντησης δεν μπορεί παρά ξεκινήσει από ότι σχετίζεται με το μοντέλο ανάπτυξης της χώρας. Τοποθετώντας στο τραπέζι της πραγματικότητας μια καινούργια μεγάλη ιδέα για την ποιοτική ανάπτυξη της χώρας. Η σκληρή αλήθεια είναι ότι αυτό μοντέλο ανάπτυξης, που επικρατεί ακόμα τώρα – και με μια χειρότερη εκδοχή στον ορίζοντα – δεν μπορεί να λειτουργήσει. Δεν μπορεί να ενισχυθεί η ζήτηση με το φάσμα και την ποιότητα της κατανάλωσης που επικρατούσε μέχρι την κρίση και ακόμα επικρατεί στους βασικούς της άξονες. Αυτό δεν θα συμβάλλει στην δόμηση ενός «πολιτισμού» της εργασίας και στην δημιουργία πραγματικής απασχόλησης. Ένα πραγματικό ξεκίνημα της οικονομίας απαιτεί την ανάπτυξη νέων καταναλώσεων και παραγωγών και κατά συνέπεια μια μεγάλη μεταρρύθμιση κοινωνικής και ανθρώπινης ανάπτυξης. Πέφτει στην αριστερά ο κλήρος να εντοπίσει μια καινούργια σχέση μεταξύ της αύξησης και της αξιοποίησης της ανθρώπινης εργασίας στα πλαίσια των νέων αναγκών για ελευθερία και προστασία του ανθρώπινου και φυσικού περιβάλλοντος. Κάτι παρόμοιο όμως προϋποθέτει τον επανακαθορισμό του πραγματικού ρόλου του Κράτους-Έθνους, δηλ. να μπουν σε καινούργιες βάσεις ο μεταξύ μας σχέσεις σαν ‘Έλληνες. Αλά κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει από πάνω χωρίς την κινητοποίηση και συμμετοχή μεγάλων κοινωνικών ομάδων, χωρίς την αλλαγή των κοινωνικών συμπεριφορών και της κουλτούρας των Ελλήνων. Και πολύ περισσότερο δεν μπορεί να γίνει χωρίς να ονομάζουμε τα πράγματα και τις καταστάσεις με το πραγματικό τους όνομα δηλ. ποιά συμφέροντα και ποιες πραγματικές δυνάμεις είναι στο παιχνίδι και χωρίς να κάνουμε καμιά προσπάθεια να κινητοποιήσουμε άλλα συμφέροντα και άλλες κοινωνικές δυνάμεις. Ενδεικτικά τα παραδείγματα των Σκουριών, του Πειραιά, του εξανδραποδισμού του ενεργειακού συστήματος της Χώρας, που σχετίζονται με την- σε εξέλιξη – αναδιάρθρωση του ελληνικού καπιταλισμού που προέκυψε μετά τον Β! Παγκόσιο πόλεμο Και βέβαια δεν μπορεί να γίνει χωρίς αλλαγές στην Ε.Ε και στα επί μέρους εθνικά κράτη που να ανατρέπουν τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές. Και αυτό σε συμπόρευση με τον τίτλο- ενός από τα κεφάλαια του βιβλίου του Martin Schultz (Il Gigante incantenato. Ιταλική μετάφραση) «Να δαμασθεί ο ληστρικός Διεθνής καπιταλισμός».
-4. Και μια και μιλάμε για ανάπτυξη δεν έχω ακούσει το παραμικρό για το τεράστιο θέμα των δημόσιων συλλογικών ή κοινωνικών αγαθών . Συμφωνούν ή όχι ότι πρέπει να μπει – με την αναγκαία δύναμη – στη δημόσια συζήτηση το ότι υπάρχουν πράγματα-αγαθά που το χρήμα δεν πρέπει να εκπορθήσει. «Είναι εκείνα τα αγαθά που είναι λειτουργικά για την άσκηση των βασικών δικαιωμάτων και την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας του ανθρώπου. Τα οποία πρέπει να διασωθούν, απελευθερώνοντάς τα από την καταστρεπτική λογική της άμεσης και βραχυπρόθεσμης εκμετάλλευσης, προβάλλοντας την προστασία τους στον πιο μακρινό κόσμο, που θα κατοικείται από τις μελλοντικές γενιές». Αν τα Δημόσια συλλογικά ή κοινοτικά αγαθά τοποθετηθούν κάτω από τον έλεγχο της επιδίωξης του κέρδους, αυξάνει η απόσταση μεταξύ εκείνων που σ’αυτά έχουν πρόσβαση και εκείνων που σταδιακά και προοδευτικά θα τα αποστερούνται. Αυξάνονται, κατά συνέπεια, οι ανισότητες, και οι δηλώσεις περί ίσων ευκαιριών και αξιοκρατίας καταντάνε κενές περιεχομένου. Αποτελούν λοιπόν τα Δημόσια συλλογικά ή κοινοτικά αγαθά ένα διακριτό σύνορο μεταξύ Αριστεράς και Δεξιάς. Είναι πολύ δύσκολο να υπάρξουν ίσες ευκαιρίες χωρίς μια Ευρώπη που θα πορεύεται, χωρίς να φωτίζεται από τον πολικό αστέρα της ισότητας και καταπολέμησης των ανισοτήτων, και μάλιστα όταν διανύουμε μια ιστορική εποχή παγκοσμιοποίησης και έντονης οικολογικής κρίσης, όπως υπογραμμίζει και η τελευταία έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την κλιματική αλλαγή (Ipcc) του Ο.Η.Ε. Οικολογική κρίση που επαυξάνει χωρίς άλλο τις ανισότητες. -5. Μέχρι τη στιγμή η συζήτηση για την «κεντροαριστερά» είναι χωρίς περιεχόμενο και προσανατολισμό και γι’ αυτό καταντάει μια συζήτηση γύρω από ένα γεωμετρικό τόπο, αμφίσημων αποκλίσεων.
*Ο Στάθης Λουκάς είναι μέλος της Κ.Ε της ΔΗΜΑΡ
