Ο Γιώργος Κατακουζηνός (με το λευκό παντελόνι) σε γυρίσματα για τις »Απουσίες»
«Έφυγε» ο Γιώργος Κατακουζηνός, ο δημιουργός της ταινίας «Αγγελος»
της ΕΥΑΝΝΑΣ ΒΕΝΑΡΔΟΥ
Την εποχή που ο Γιώργος Κατακουζηνός γύρισε τον «Αγγελο» (1982), το (νέο) ελληνικό σινεμά δεν ήταν μαθημένο ούτε σε μεγάλες εμπορικές επιτυχίες ούτε σε θέματα-ταμπού, όπως ήταν τότε η ομοφυλοφιλία.
Μη βλέπετε που σήμερα τέτοια θέματα είναι πια στην καθημερινή ατζέντα των κινηματογραφιστών… Ε, ο Κατακουζηνός κατάφερε και τα δύο: ο «Αγγελός» του έγινε μία από τις μεγαλύτερες εισπρακτικές επιτυχίες του ελληνικού σινεμά, έχοντας ως θέμα το ερωτικό έγκλημα που διέπραξε ένας Ελληνας ομοφυλόφιλος.
Χθες, στις 7.30 το πρωί, ο 70χρονος σκηνοθέτης άφησε την τελευταία του πνοή σε νοσοκομείο, ύστερα από μακροχρόνια ασθένεια. Η κηδεία του θα γίνει σήμερα στις 11.30 π.μ. στο Α’ Νεκροταφείο (στον Ιερό Ναό του Αγίου Λαζάρου).
Με Βαρντά – Γαβρά
Ο Γιώργος Κατακουζηνός γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια την 1/1/1943. Παρακολούθησε μαθήματα σκηνοθεσίας στην Αθήνα και στο Παρίσι, όπου εργάστηκε σε πολλές διεθνείς παραγωγές. Συνεργάστηκε με τους σκηνοθέτες Agnes Varda, Κώστα Γαβρά, Pierre Koralnik. Εργάστηκε ως βοηθός σκηνοθέτη σε αρκετές ταινίες («Διωγμός», «Τα 201 καναρίνια», «Το μπλόκο» κ.ά.) ενώ γύρισε ντοκιμαντέρ και ταινίες μικρού μήκους για την ελληνική και τη γαλλική τηλεόραση.
Τον «Αγγελο», με πρωταγωνιστή τον Μιχάλη Μανιάτη, τον εμπνεύστηκε από ένα πραγματικό γεγονός που είχε συγκλονίσει την ελληνική κοινωνία: στις 7 Απριλίου του 1976, ο 19χρονος ναύτης Χρήστος Ρούσσος συνελήφθη και καταδικάστηκε σε ισόβια για τη δολοφονία του 22χρονου εραστή του Ανέστη Παπαδόπουλου.
Η ταινία του Κατακουζηνού δεν έγινε εύκολα. Οι Αρχές φοβούνταν ότι το σενάριο θα προκαλούσε αντιδράσεις λόγω θέματος. Τελικά, η πενταμελής επιτροπή του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου ενέκρινε τη χρηματοδότηση, με ψήφους 4-1 (μειοψήφισε η Φάνη Πάλλη-Πετραλιά). Το παράδοξο είναι πως όταν το φιλμ τελικά προβλήθηκε, ο Χ. Ρούσσος υπέβαλε μήνυση ισχυριζόμενος ανακρίβειες στο σενάριο. Και όμως, η ταινία αυτή τον βοήθησε όσο κανείς: ανέβασε τη δημοτικότητά του και συνετέλεσε στη μείωση της ποινής του (το 1990, ο πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής τού απένειμε χάρη).
Το 1987 ο Κατακουζηνός γύρισε το δεύτερο φιλμ του, τις «Απουσίες»: ταινία εποχής, που για κάποιους υπήρξε και η σημαντικότερή του. Πρόκειται για την ιστορία τριών γυναικών που ζουν μόνες στο κτήμα του πατέρα τους, και ένας άνδρας λειτουργεί καταλυτικά στη σχέση τους. Η ταινία πήρε το βραβείο της Διεθνούς Εκθεσης Κριτικών (FIPRESCI).
Ο σκηνοθέτης γύρισε άλλη μια ταινία βασισμένη σε πραγματικά περιστατικά που συντάραξαν το πανελλήνιο: η «Ζωή (Μια ωραία πεταλούδα)» (1994), που παρέπεμπε στην υπόθεση δολοφονίας της Ζωής Γαρμάνη από το σύζυγό της Παναγιώτη Φραντζή. Ο Φραντζής τεμάχισε τη σορό της, η οποία ανακαλύφθηκε στα σκουπίδια στις 24 Απριλίου του 1987…
Πριν από μερικά χρόνια, ο Γιώργος Κατακουζηνός μάς είχε μιλήσει για τη σχέση σινεμά και πραγματικότητας:
«Υπόλογος είσαι μόνο αν δηλώσεις πως κάνεις μια ταινία πάνω στην ιστορία συγκεκριμένων ανθρώπων. Τότε φυσικά υπόκεισαι σε κρίσεις και επικρίσεις», υποστήριζε. «Ομως ο «Αγγελος» δεν ήταν μια ταινία για τον Ρούσσο. Ο Ρούσσος διέπραξε ένα έγκλημα ζήλιας εκ προμελέτης. Ενώ εγώ μίλησα για έναν άνθρωπο συμπαθέστατο, με άλλα κίνητρα. Εμπνεύστηκα από ένα φόνο (και τέτοια εγκλήματα γίνονται συνέχεια) για να ευαισθητοποιήσω μια Ελλάδα άκρως συντηρητική στο θέμα της ομοφυλοφιλίας. Αλλο αν μετά ο Ρούσσος (ενώ αρχικά πήγε να μου κάνει ασφαλιστικά μέτρα και δικαιώθηκα) εκμεταλλεύτηκε την επιτυχία της ταινίας για να μειώσει την ποινή του. Μέχρι και πορείες έγιναν υπέρ του με αφορμή την ταινία. Ετσι οικειοποιήθηκε τ’ όνομα «Αγγελος»…».
Αλλά και στην περίπτωση της «Ζωής», όπως μας είπε, ο τεμαχισμός της Γαρμάνη είναι ένα μόνο από τα δεκάδες ανάλογα περιστατικά. «Ο αδελφός της κοπέλας μού τηλεφώνησε και του εξήγησα πως δεν προσπάθησα να εκμεταλλευτώ την επικαιρότητα. Εξάλλου, τα γεγονότα έγιναν χρόνια πριν».
Οι ταυτίσεις
Το κοινό, όμως, παρά τις όποιες αλλαγές, φυσικό είναι να κάνει τις δικές του ταυτίσεις με οικεία πρόσωπα και πράγματα…
«Ναι, αυτό όμως δεν σημαίνει πως ο δημιουργός έχει ευθύνη και ηθική υποχρέωση να αυτοπεριοριστεί. Εκτός βέβαια κι αν μιλάμε για κιτρινισμό ή καθαρή προπαγάνδα. Ομως δεν είναι οι συγγενείς το πρόβλημα. Ο πόνος τους είναι κατανοητός. Το πρόβλημα είναι κάποιοι δικηγόροι-αρπακτικά που ψάχνουν πελατεία στα κανάλια και νομίζουν πως θα βγάλουν εκατομμύρια από τους… πάμπλουτους Ελληνες σκηνοθέτες!».
Τελικά, δεν κατάφερε να ολοκληρώσει τη μεγαλόπνοη ταινία που ήδη από τότε προετοίμαζε -κι ας είχε πάρει την έγκριση του ΕΚΚ (επί Διαγόρα Χρονόπουλου). Και εκείνη θα ήταν εμπνευσμένη από πραγματικά περιστατικά: «Το «The night before»», μας εξηγούσε, «θα εκτυλίσσεται τη νύχτα πριν από την 11η Σεπτεμβρίου σ’ ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης λαθρομεταναστών στα σύνορα μεταξύ Αγγλίας-Γαλλίας». Ανάμεσα στους ήρωές του θα ήταν και η σύντροφος του Τσε Γκεβάρα…
Οπως μας είπε η δική του σύντροφος Ιρις Ζαχμανίδη, το τελευταίο διάστημα ο Γιώργος Κατακουζηνός συνεργαζόταν με τον Κώστα Τσόκλη (ήταν σύμβουλός του στην εγκατάσταση που πραγματοποίησε στη Σπιναλόγκα). Είχε ήδη ξεκινήσει γυρίσματα για μια φιλόδοξη κινηματογραφική βιογραφία του γνωστού εικαστικού (κάτι μεταξύ φίξιον και ντοκιμαντέρ). Δυστυχώς, δεν έμελλε να την ολοκληρώσει ούτε αυτή…
Via : www.enet.gr
