του Νίκου Α.Κωνσταντόπουλου
1. Τα σαράντα οχτώ χρόνια, που πέρασαν, από την 21 Απρ. 1967, είναι σημαντικό και αναγκαίο χρονικό διάστημα, για ασφαλή ιστορική έρευνα και ουσιαστική πολιτική αποτίμηση των αιτίων, των πεπραγμένων και των συνεπειών της εφτάχρονης στρατιωτικής δικτατορίας. Τα όσα τραγικά για τη Δημοκρατία, τον Ελληνισμό, την κοινωνία και τον πολιτισμό διαδραματίστηκαν τότε πολλές φορές δεν αναδεικνύονται στις πραγματικές διαστάσεις που έχουν για τη νεότερη ελληνική ιστορία.
Έχει επισημανθεί ότι εκ των υστέρων επικοινωνιακές αφηγήσεις, προσωπικές, κομματικές και δημοσιογραφικές αναφορές, επικαιρικού κι αποσπασματικού χαρακτήρα αλλοτριώνουν την αλήθεια για τα πραγματικά ιστορικά γεγονότα. Δεν είναι λίγες οι προσωπικές ή συλλογικές αφηγήσεις που επινοήθηκαν ως μυθοπλασίες κι αναπαραστάσεις, για να εξοικονομηθούν «ρόλοι», «ιδιότητες», «επιδιώξεις», «προβολή», «αντιστασιακοί κόθορνοι και μανδύες».
Έτσι, οι επετειακές εκδηλώσεις για την επιβολή της δικτατορίας του 1967 έχουν νόημα όταν συμβάλλουν στην ιστορική αυτογνωσία, ευαισθητοποιούν την ιστορική μνήμη ως στοιχείο πολιτικής δημοκρατικής συνοχής κι εγρήγορσης, διαπλάθουν συλλογική συνείδηση, που εσωτερικεύει δημιουργικά τα ιστορικά παθήματα και μαθήματα, ως σημερινά αιτήματα και προτάγματα ζωής.
2. Είναι προφανώς επιβεβλημένο να αποκαθίστανται όσες εννοιολογικές, πραγματολογικές και σημασιολογικές παραφθορές έχουν συντελεστεί στη διάρκεια της μεταπολίτευσης, με τη χρήση συνηθισμένων και ουδέτερων όρων, σκόπιμων και διαβλητών συνθημάτων, πολιτικής υποκρισίας και θεσμικής δειλίας, χρησιμοθηρικής και επικοινωνιακής εκμετάλλευσης αντιστασιακών και αντιδικτατορικών αιτημάτων προοδευτικού εκσυγχρονισμού.
Η εφτάχρονη δικτατορία της 21ης Απριλίου δεν είναι στιγμιαίο έγκλημα, όπως χαρακτηρίστηκε, με θεσμική υποκρισία και πολιτική σκοπιμότητα, από τη μεταπολιτευτική Δημοκρατία. Δεν υπήρξε πάνδημη αντίσταση ούτε ρητή εναντίωση του προδικτατορικού κομματικού συστήματος στην αντισυνταγματική εκτροπή. Η δικτατορία δεν ανατράπηκε από μαζικό ή δυναμικό αντιστασιακό κίνημα, αλλά παραμερίστηκε από όσους την επέβαλαν και τη στήριξαν.
Η ορκωμοσία της κυβέρνησης εθνικής ενότητας του Κωνσταντίνου Καραμανλή στον στρατηγό Γκιζίκη, «Πρόεδρο Δημοκρατίας» της δικτατορίας, αποτελεί απεικόνιση των δραματικών πολιτικών αντιφάσεων και παραλογισμών εκείνης της δραματικής περιόδου, μεταξύ των οποίων και η αρχειοθέτηση του φακέλου της Κύπρου, με απόφαση της Βουλής. Το δημοκρατικό δικαίωμα του ελληνικού λαού, ως αναπαλλοτρίωτο ανθρώπινο δικαίωμα, όπως λέει ο Φίλιππος Ηλιού, να γνωρίζει την ιστορία του, δεν υπηρετήθηκε, αλλά περιορίστηκε ή συσκοτίστηκε από τη μια πλευρά, κι από την άλλη φαλκιδεύτηκε με πρακτικές πολιτικής ημιμάθειας και υστερόβουλης προσαρμογής.
Όταν, λοιπόν, προκύπτουν ιστορικές μεταβάσεις, πτώσεις, ανατροπές και εκπτώσεις, στον συλλογικό δημοκρατικό βίο της Ελλάδας, όπως η αντισυνταγματική εκτροπή ή η επιβολή καθεστώτος επιτήρησης, που ακρωτηριάζουν τα κυριαρχικά δικαιώματα και τη δημοκρατική αυτονομία διακυβέρνησης, τότε η δημοκρατική αξίωση για έρευνα αλήθειας και πολιτικά τεκμηριωμένη γνώση, διαφάνειας κι ευθύνης, αποτελεί έμπρακτη άσκηση του δικαιώματος γνώσης της Ιστορίας μας.
3. Κάθε επετειακή εκδήλωση αποκτά πραγματική σημασία και συμβολή, ως προς την διαμόρφωση της δημοκρατικής πολιτικής ταυτότητάς μας, όταν δεν ρευστοποιείται σε τετριμμένες περιγραφικές αναγνώσεις ούτε περιορίζεται σε στατικές κι αποσπασματικές απεικονίσεις. Οι δραματικές πολιτικές κορυφώσεις, όταν συντελούνται δραστικές μεταπτώσεις και αλλάζει το «ιστορικό παράδειγμα», απελευθερώνουν σύνθετη ιστορική δυναμική διάρκειας, που επηρεάζει πολιτικό και κοινωνικό πεδίο, θεσμικές και πολιτισμικές διεργασίες, καθημερινότητες και προοπτικές ζωής.
Η επιβολή της δικτατορίας και η εφτάχρονη διάρκειά της, η επαναφορά της πολιτικής δημοκρατίας, η μεταπολιτευτική, αντιφατική κι αλλοτριωμένη Ελλάδα, η Ελλάδα της επιτήρησης και της μειωμένης δημοκρατικής αυτονομίας, συνυπάρχουν στο σημερινό δύσμορφο πεδίο, για το παρόν και το μέλλον, που απαιτεί αποφασιστικό αναστοχασμό, ως προς τον οδυνηρό τρόπο, με τον οποίο συντελέστηκε η πολλαπλή χρεοκοπία, αλλά και τη λυτρωτική αναζήτηση της συνολικής ριζοσπαστικής αναδιάρθρωσης.
4. Η επιβολή της δικτατορίας την 21η Απριλίου 1967 δεν ήταν ένα ανεξιχνίαστο κι απρόσμενο συμβάν. Απεναντίας ήταν προβλέψιμο και για πολλούς επιθυμητό, αφού πολλά πολιτικά και οικονομικά κέντρα συζητούσαν για την πλήρη ή μερική αναστολή του Συντάγματος κι επιθυμούσαν την αξιοποίηση της εκτροπής για λογαριασμό τους. Η προσωπική και κομματική ιδιοτέλεια οδηγούσε σε πολιτική τύφλωση και μεγάλωνε την απόσταση της νέας, μεταπολεμικής και μετεμφυλιακής ελληνικής κοινωνίας, από την προπολεμική πολιτική και κομματική ηγεσία της.
Αυτό το μετεμφυλιακό θεσμικό – πολιτικό πλαίσιο μιας καχεκτικής δημοκρατίας, όπως εύστοχα αποκλήθηκε, είχε χάσει την ηθική και κοινωνική του καταξίωση, πολύ πριν από την 21η Απριλίου 1967, όπως φάνηκε στις μεγάλες και μαζικές κινητοποιήσεις για εκδημοκρατισμό και προοδευτικό συνταγματικό κοινοβουλευτισμό, μετά το εκλογικό πραξικόπημα βίας και νοθείας του 1961 και το ανακτορικό κοινοβουλευτικό πραξικόπημα της αποστασίας του 1965.
Το γεγονός ότι αυτό το μαζικό αγωνιστικό κίνημα, πριν από το 1967, δεν τροφοδότησε ευρύτερες αντιστασιακές αντιδράσεις, μετά το 1967, οφείλεται στην τρομοκρατία του στρατιωτικού νόμου κατάστασης ανάγκης, αλλά και στην αδυναμία του τότε πολιτικού πλαισίου να αντιμετωπίσει την εκτροπή. Έκφραση αυτής της διστακτικότητας ήταν άλλωστε και η προθυμία αποδοχής των τακτικισμών της χούντας, με την κυβέρνηση Μαρκεζίνη, και η αρχική αμηχανία έναντι των γεγονότων του Πολυτεχνείου. Δυστυχώς και στις δύο αυτές περιπτώσεις υπήρξε λαθεμένη στάση και δυνάμεων της Αριστεράς.
5. Η εφτάχρονη δικτατορία, που άρχισε στις 21 Απριλίου 1967, αποτελεί απώλεια ιστορικού χρόνου, μεγαλύτερου από την ημερολογιακή διάρκειά της, με συνέπειες πολλαπλάσιες, πρόσθετες και σύνθετες, πέραν των εξιστορούμενων γεγονότων. Η ελληνική συλλογική συνείδηση βρίσκεται φορτωμένη πολιτικές και θεσμικές υστερήσεις, ιδεολογικές και πνευματικές σκιαμαχίες περί «ελληνικότητας και νεωτερικότητας», «ευρωπαϊσμού και αναχρονισμού». Γι’ αυτό και είναι χρήσιμο και λυτρωτικό να συνειδητοποιηθεί η Δικτατορία της 21ης Απριλίου, όπως σωστά έχει προταθεί για τον εμφύλιο, με επιστημονικούς όρους, ως τραύμα συλλογικό, ιστορικό και πολιτισμικό, που παραμένει ανοιχτό.
Via : www.avgi.gr
