Ο Τάκης Ζενέτος ήταν μέγας οραματιστής, ένας Έλληνας αρχιτέκτονας που ανήκει χωρίς κανένα ίχνος αμφισβήτησης στον στενό κύκλο των διεθνών πρωτοπόρων του μοντερνισμού των αρχών της δεκαετίας του ’60. Με την ουτοπική πρόταση της «Ηλεκτρονικής πολεοδομίας» που διατυπώνει το 1962, αλλά που έχει ήδη συλλάβει από τα προηγούμενα χρόνια, κινείται στο ίδιο πλαίσιο και υιοθετεί τα ίδια κίνητρα με ξένους συναδέλφους του, όπως τους Ιάπωνες μεταβολιστές, τον N.Miljutin (της γραμμικής πόλης), τον Le Corbusier, τον F. L. Wright ή τον K. Tange. Επεξεργάζεται κατά φάσεις ένα σχέδιο δημιουργίας ευέλικτων μεγαπόλεων-οικιστικών συγκροτημάτων που φτάνουν ώς τα όρια της βιώσιμης ατμόσφαιρας και οργανώνονται σε επάλληλα επίπεδα, αναρτημένα από καλώδια πάνω από τις υπάρχουσες «ιστορικές» πόλεις και το φυσικό περιβάλλον. Αυτές οι μεγαπόλεις, ένα είδος τεράστιου ιστού αράχνης, χαρακτηρίζονται από μία μεταβλητή ευελιξία και αναπτύσσονται σταδιακά στο χρόνο. Η ηλεκτρονική τεχνολογία εξασφαλίζει την επικοινωνία και το δίκτυο πολλαπλών συνδέσεων, αλλά και την διεκπεραίωση όλων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων όπως: εργασία, εκπαίδευση, μεταφορές. Η πιο ριζοσπαστική παράμετρος στην ιδέα του Ζενέτου είναι η αποκαλυπτική έμφαση στο στοιχείο της ηλεκτρονικής, η προφητική αναφορά σε μια φιλική τεχνολογία που επρόκειτο από τότε να αλλάξει ριζικά την πορεία του πλανήτη. Ο Τάκης Ζενέτος υπήρξε πρωτεϊκός εκπρόσωπος μιας παγκόσμιας digital generation, προφήτης μιας ψηφιακής on line αρχιτεκτονικής που όπως και άλλες δημιουργικές εκφράσεις της εποχής (π.χ. η ηλεκτρονική μουσική των Berio, Kagel, Stockhausen, Pousseur) εμπεριέχει μια δυναμική ιδεών που δεν μπόρεσαν να εκφραστούν με πληρότητα ούτε στον μισό αιώνα που μεσολάβησε από τότε, και περιμένουν ακόμα το μέλλον. Εκτός από την «Ηλεκτρονική πολεοδομία» και το χωροταξικό σχέδιο του Λεκανοπεδίου Αθηνών, άφησε πίσω του δεκάδες βιομηχανικά κτίρια, το Θέατρο του Λυκαβηττού και σημαντικές πολυκατοικίες και μονοκατοικίες. Το 1969, μέσα στη χούντα, άρχισε να κατασκευάζει ένα από τα πιο χαρακτηριστικά –και εντυπωσιακά παρόλο που έχουν περάσει 43 χρόνια- δημιουργήματά του: το Στρογγυλό, το φουτουριστικό σχολείο του Αγίου Δημητρίου στο Μπραχάμι, που σήμερα στεγάζει το 1ο Γυμνάσιο και Λύκειο της περιοχής. Ο Τάκης Ζενέτος «έβλεπε» το μέλλον στην κοινωνία της πληροφορικής και στις ψηφιακές τεχνολογίες, σχεδιάζοντας, όπως έλεγε ο ίδιος, «ένα χώρο ενιαίο που να μπορεί να εξελίσσεται συνεχώς και έπειτα από χρόνια να μπορεί να πάρει μια νέα μορφή». Αφού μελέτησε για έξι μήνες την εκπαίδευση στον κόσμο και την διεθνή βιβλιογραφία για να κατατοπιστεί για τις νέες τάσεις, κατέληξε στην κατάργηση της γραμμικής διάταξης που διασπά τον χώρο. «Για να πετύχω τον στόχο μου έκανα τον διάδρομο με τις τάξεις σε σχήμα κύκλου και έτσι μπορώ, αφαιρώντας τα χωρίσματα, να έχω έναν ενιαίο χώρο», έγραφε το 1977. Οραματίστηκε ένα σχολείο με κέντρο του ένα ηλεκτρονικό στρατηγείο. Παρόλο που η τηλεόραση μόλις έχει αρχίσει να κάνει –δειλά- τα πρώτα της βήματα, βλέπει την αξία της σαν μέσο μετάδοσης γνώσης και σχεδιάζει αίθουσες με υποδομές εκπαιδευτικής τηλεόρασης σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο, αλλά και κλειστά κυκλώματα τηλεόρασης με ενσύρματες εξόδους για αναμετάδοση εκπαιδευτικών προγραμμάτων, ακόμη και από το σπίτι. Σχεδιάζει ακόμη μεγάλες αίθουσες με μεγεθυντικό προβολέα τηλεοπτικής μετάδοσης τύπου Cybernox Telebeam (πολύ hi-tek εκείνη την εποχή) για προβολές που θα βλέπει ταυτόχρονα όλο το σχολείο, καθώς επίσης και μονάδες συνδεδεμένες με ηλεκτρονικές βιβλιοθήκες και άλλες οπτικοακουστικές πηγές πληροφοριών. Η σύλληψή του καταργεί την δασκαλοκεντρική δομή της εκπαίδευσης και το μοντέλο της τάξης, αφού εφαρμόζει συνεργατικότερες μορφές, με τους μαθητές να διαχέονται σε ολόκληρο το κτίριο. Γι’ αυτό το λόγο το κτίριο είναι κυκλικό και οι αυλές είναι εσωτερικές. Οι περσίδες που εξέχουν στις οροφές και δίνουν στο κτίριο της διαστημική όψη, επιτρέπουν τον σωστό φωτισμό στις αίθουσες, ανάλογα με τις κινήσεις του ήλιου. Φυσικά, ελάχιστοι κατάλαβαν τι είχε φτιάξει και το όραμά του ποτέ δεν ολοκληρώθηκε.
Ο Τάκης Ζενέτος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1926. Στα χρόνια της κατοχής οργανώνεται στην ΕΠΟΝ και το 1945 φεύγει με υποτροφία για το Παρίσι, όπου γρήγορα ανακαλύπτεται το εξαίρετο ταμπεραμέντο και ταλέντο του. Το 1956 αφήνει μια έτοιμη καριέρα και επιστρέφει στην Ελλάδα. Όμως, καθώς πρεσβεύει μια αρχιτεκτονική για τον άνθρωπο, τον κάτοικο, τον εργαζόμενο και τον περαστικό και όχι για το κέρδος, έρχεται σε σύγκρουση με πολυποίκιλα συμφέροντα που τον απομονώνουν σταδιακά. Εμπνέει λόγω της καινοτόμου φύσης και της προσωπικότητάς του, όμως παράλληλα συσσωρεύεται η πίκρα για το ανώφελο των αγώνων για τον τόπο που καταστρεφόταν. Τελευταίο πλήγμα ήταν η δολοφονία του ανιψιού του Διομήδη Κομνηνού το 1974. Από τότε κλείνεται περισσότερο στον εαυτό του και ακολουθεί μια μοναχική πορεία μέχρι το 1978, οπότε αυτοκτονεί πέφτοντας στο κενό.
Φωτο: Νίκος Κατσαρός.
[Στοιχεία από το βιβλίο «Τάκης Χ. Ζενέτος, Ψηφιακά Οράματα και Αρχιτεκτονική, Εκδόσεις Libro και το άρθρο της Μαρίας Κατσουνάκη «Στρογγυλό», το κλειδί για το σχολείο του μέλλοντος στην Καθημερινή].
Via : http://grekamag.gr
