του Οδυσσέα Ιωάννου
Εντάξει, έχουμε ροπή στις ακρότητες και στη μανιχαϊστική ανάγνωση του κόσμου, των ανθρώπων και των προθέσεων. Πάντα ασκούσε μια γοητεία η επιλογή στρατοπέδου και το τουφέκισμα από τα φυλάκιά του. Από μικροί μαθαίνουμε -συχνά με βίαιο τρόπο- πως πρέπει να ανήκουμε κάπου, σε μια συλλογικότητα, η οποία θα φυλάει τα νώτα μας. Όποιος υποστηρίξει πως δεν έπεσε ποτέ σε αυτήν την αγκαλιά και δεν ζήτησε τα χαϊδολογήματά της, θα είναι ψεύτης. Το “μόνος σου” δεν αντέχεται και συχνά έχει πολύ υψηλό κόστος κατανάλωσης.
Στα διαλείμματα γινόμαστε μοναχόλυκοι, υπερασπιστές μιας αλήθειας που κινδυνεύει, σκληρά καρύδια για τα στομάχια των φιλήσυχων και των φοβικών, αλλά δεν είναι αυτός ο μόνιμος δρόμος των περισσοτέρων από εμάς, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων που τον ακολούθησαν σταθερά και δίχως καμία αμπάριζα να επιστρέψουν αν τρώγαν τα μούτρα τους.
Τα σκέφτομαι αυτά διαβάζοντας για πολλοστή φορά διαμάχες ανάμεσα στους κουλτουριάρηδες (στους “ποιητές”) και στους ρεαλιστές που πατάνε στη γη και δεν μιλάνε με ανέξοδους συναισθηματισμούς για τα σοβαρά ζητήματα της πολιτικής και της οικονομίας. Αν και έχω χρεωθεί -ορθώς- στους συναισθηματικούς και τους παρορμητικούς, το επιχείρημα των δεύτερων πως αυτός είναι ο καλύτερος κόσμος που έχουμε καταφέρει να φτιάξουμε με βρίσκει απολύτως σύμφωνο. Πώς να αμφισβητήσεις το αποτέλεσμα, την πραγματικότητα! Όμως το συνεχίζουν. “Εμείς χτίζουμε και βρίσκουμε εφικτές λύσεις κι εσείς στα σύννεφα να γκρινιάζετε και να κάνετε κριτική”. Εδώ μάλλον έχουν μπερδευτεί. Και έχουν μπερδευτεί γιατί δεν προκύπτει από πουθενά η σιγουριά τους πως μόνο εκείνοι είναι υπεύθυνοι για την οργάνωση των κοινωνιών και για τις “εφαρμοσμένες” ιδέες. Ο κόσμος είναι μία πολύ σύνθετη κατασκευή. Και η συμβολή του καθενός διαχέεται μέσα στη συμβολή του άλλου. Ακόμη και σε ένα τούβλο που προστίθεται στην κατασκευή ενός κτηρίου, ίσως υπάρχει ένα τραγούδι, ένα ποίημα, μια μεθυσμένη ιδέα. Με κάποιον τρόπο. Αν ήμασταν όλοι “ποιητές” μάλλον δεν θα είχαμε να φάμε -ποιος θα οργάνωνε την παραγωγή;- αλλά αν ήμασταν όλοι τεχνοκράτες σίγουρα δεν θα είχαμε να πιούμε…
Η επιλογή στρατοπέδου και ο φανατισμός ακόμη και σε αυτό το ζήτημα απλώς αποδεικνύει την ανάγκη μας να ανήκουμε κάπου – σε ένα οργανωμένο σχήμα – και όχι να βρούμε την αλήθεια μας. Η αντιπαράθεση φουντώνει όταν οι “ποιητές” ηρωοποιούνται -ή αυτοηρωοποιούνται- και οι τεχνοκράτες βαφτίζονται συλλήβδην “αντιδραστικοί”. Πάλι τους καταλαβαίνω τους δεύτερους και είμαι -παραδόξως- και πάλι μαζί τους! Κανένας ανθρώπινος μεταβολισμός δεν μπορεί και δεν έχει λόγο να αποδεχτεί τη μομφή της “αντιπνευματικής δευτεράντζας”.
Ο κόσμος πέτυχε τα καλύτερά του όταν αυτοί οι δύο αλληλοσυμπληρώθηκαν. Όταν συνεργάστηκαν δίχως να αλληλοκατηγορούνται ως ημιπληγικοί. Αρκεί βέβαια να είχαν να καταθέσουν την αλήθεια τους, το ποιοι πραγματικά είναι και όχι ποιοι φαντάζονταν πως είναι. Νομίζω πως ο Αισχύλος ή ο Ηράκλειτος δεν θα θεωρούσαν δευτεράντζες ούτε τον Θαλή τον Μιλήσιο ούτε τον Πυθαγόρα. Aλλά και οι δεύτεροι αν τολμούσαν να απαξιώσουν τους πρώτους θα μάζευαν πολλές κλωτσιές στην Εκκλησία του Δήμου…Υπό αυτές τις προϋποθέσεις, όποιος έχει καταπιεί όλη τη βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας -ει δυνατόν πριν καεί- δεν θα έπρεπε να έχει διαμάχη με κάποιον που έχει σαρώσει όλα τα master του London School of Economics.
Όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο ρομαντικά. Και δεν είναι γιατί υπάρχει στην ανθρώπινη Ιστορία μια ουσιώδης και μόνιμη διαστρέβλωση. Οι δεύτεροι είχαν και έχουν την απόλυτη εξουσία στις αποφάσεις, στον σχεδιασμό, στην κατανομή. Την απόλυτη εξουσία στην εξουσία. Γι’ αυτό και η συμβολή των “ποιητών” στις κατακτήσεις είναι αισθητά μεγαλύτερη από ό,τι στις καταστροφές. Οι περισσότεροι τεχνοκράτες, στην πορεία, απομακρύνθηκαν από οποιαδήποτε ποιητική “κακοτοπιά”, διέπραξαν ύβρι απέναντι στις ανθρώπινες ποιότητες και αγάπησαν παθιασμένα τους στίχους του ποιητή “ό,τι φάμε- ό,τι πιούμε- κι ό,τι αρπάξει ο κώλος μας”. Ο αμοραλισμός τους βαφτίστηκε “τέχνη του εφικτού” κι έτσι τσίμπησαν από σπόντα και τον χαρακτηρισμό του καλλιτέχνη που μάλλον το είχαν καημό.
Αυτοί δεν έχουν δικαίωμα να επικαλούνται ούτε καν την επιστημονική τους επάρκεια. Γιατί όπως η συμβολή του ενός διαχέεται μέσα στη συμβολή του άλλου, έτσι και η επιστημονική κατάρτιση είναι μία τσίγγινη πάπια σε δημόσιο νοσοκομείο, όταν στερείται ηθικής και φιλοσοφίας υπέρ του ανθρώπου. Όταν έχουν κάνει μότο ζωής ότι δεν γίνεται να σωθούμε και όλοι πια! Ούτε εγώ είμαι σίγουρος. Αλλά λέω πως αξίζει να προσπαθούμε πάντα. Εκείνοι όμως έχουν παραδοθεί ολοκληρωτικά. Η ετυμηγορία τους είναι οριστική. Γιατί η πραγματικότητα είναι αμείλικτη, λένε. Οι άνθρωποι είναι που γίνονται αμείλικτοι, η πραγματικότητα δεν είναι τίποτα, παίρνει το σχήμα που της δίνεις.
Βέβαια, στα ζόρια μιας συγκυρίας, υπάρχουν και οι συνηθισμένες περιπτώσεις που ανάμεσα στο “εκείνοι” και το “εμείς” χαρτογραφείται μεσαίος χώρος. Ποιητές και συγγραφείς που στρατεύονται στον κυνισμό της κυρίαρχης ιδεολογίας και πολιτικής πρακτικής, και τεχνοκράτες με ανόθευτο πάθος και όραμα για κάτι καλύτερο υπέρ όλων. Εκεί κοντράρεται η αρματωσιά του καθενός με ό,τι φαντάζει αδύνατο, αλλά δεν είναι.
Και στην ερώτηση αν είναι υποχρεωμένος ο καλλιτέχνης να είναι αμφισβητίας, συγγνώμη αλλά η απάντηση μόνο καταφατική μπορεί να είναι. Αμφισβητίας, όχι γκρινιάρης. Και πρωτίστως ταλαντούχος, αλλιώς…
Η “δουλειά” του ποιητή δεν είναι η Επικούρεια προετοιμασία για τον θάνατο αλλά να μας πείσει πως δεν θα πεθάνουμε ποτέ!
Δύσκολο κόλπο, όμως το συναρπαστικότερο παιχνίδι που μπορεί να παίξει ένα μυαλό.
Υ.Γ. Όταν διάβαζα Μακροοικονομία στην ΑΣΟΕΕ, με γοήτευε γιατί την εκλάμβανα ως φιλοσοφία και όχι ως αυστηρό σύστημα κανόνων που δεν σηκώνει αμφισβήτηση. Το είπα στον καθηγητή και μου απάντησε πως έχω μπει σε λάθος σχολή! Άρα, μη με κατηγορήσετε για φανατισμό. Εσείς αρχίσατε πρώτοι…
Via : www.protagon.gr
