Πάνος Κοκκινόπουλος: Τρέχαμε να βγάλουμε λεφτά και χάσαμε την ταυτότητά μας

Συνέντευξη στον Απόστολο Διαμαντή

Κάθεται στο γραφείο του και καπνίζει ένα τεράστιο πούρο. Είναι φίλος της Κούβας εξάλλου, την οποία επισκέπτεται τακτικά όποτε μπορεί. Ο Πάνος Κοκκινόπουλος, αυτός ο διεισδυτικός σκηνοθέτης, βίαιος κάποτε, αλλά πάντα κομψός με το έγκλημα και τον έρωτα, ιδιαίτερα λεπτολόγος στην ψυχολογική προσέγγιση των θεμάτων του, γαλλικής κουλτούρας, δυνατός πολύ, πίσω από την κάμερα, ήταν νομίζω ο πιο κατάλληλος να μας μιλήσει για την ενδιαφέρουσα στροφή του νέου ελληνικού σινεμά, που ωστόσο είναι στραμμένο όχι προς την Ελλάδα, αλλά προς την Ευρώπη. Ο Κοκκινόπουλος ανοίγεται μοιραία από το σινεμά στην πολιτική και εν τέλει στην κοινωνία. Γιατί μαζί πάνε όλα αυτά.

Πώς πάει το ελληνικό σινεμά κε Κοκκινόπουλε;

The weird wave of Greek cinema; Μια χαρά πάει. Από τη στιγμή που ο Λάνθιμος έκανε αυτή τη διεθνή επιτυχία δημιουργήθηκε μια τάση. Αλλά δεν γνωρίζουμε τι συνέχεια θα έχει…

Δεν είναι κάπως υπερφυσικό, παράδοξο, όλο αυτό το κλίμα; Δεν είναι σε απόσταση από την πραγματικότητα;

Είναι. Το λέει και ο όρος. Αλλά ο καλλιτέχνης ποτέ δεν αναπαράγει την πραγματικότητα. Φτιάχνει δική του…

Δική του εντελώς; Δεν λαμβάνει υπόψιν του τον αληθινό κόσμο;

Τον λαμβάνει υπόψιν του, πλην όμως κατασκευάζει κόσμο δικό του. Αυτό κάνουν όλοι οι δημιουργοί. Δες τον Μπέργκμαν, τον Φελλίνι, τον Ρενουάρ…

Δηλαδή ο Ρενουάρ είναι το ίδιο παράδοξος; Ο Μπέργκμαν; Μα αυτοί είνει εντός της πραγματικότητας, είναι ρεαλιστές με τον ένα ή τον άλλον τρόπο.

Όχι. Ο κόσμος τους είναι εντελώς κλειστός. Δεν μπαίνεις εκεί μέσα, χωρίς να δεχθείς τους δικούς τους όρους. Αυτή είναι και η αξία τους. Ο Αγγελόπουλος, που ανήκει σ’ αυτήν την κατηγορία, έφτιαξε έναν ολόκληρο κόσμο, μια δική του Ελλάδα. Αν πας στην Ιαπωνία και την Κορέα και πεις το όνομά του θα σε αποθεώσουν.

Πράγματι έφτιαξε μια δική του Ελλάδα. Πολύ βροχερή όμως…δεν είναι ακριβώς έτσι η Ελλάδα!

Σε αρκετά μέρη είναι. Όλο βρέχει. Αλλά το ζήτημα με τον Αγγελόπουλο είναι πως κάνει δραματουργία φτιάχνοντας το κάδρο. Η αφήγησή του περνάει μέσα από κει, δεν στηρίζεται αποκλειστικά στο διάλογο.

Βρίσκω αυτή τη νέα τάση, που είναι γεμάτη συμβολισμούς, συνήθως χοντροκομμένους, κάπως εσκεμμένα προκλητική. Δεν μ’ αρέσει. Σαν τεράστιο βιντεοκλίπ.

Δεν συμφωνώ. ‘Εχει έντονη πρωτοτυπία η σκηνοθεσία του Λάνθιμου και γι’ αυτό είναι σήμερα από τους ανερχόμενους διεθνώς, σκηνοθέτες.

Ωστόσο, το να κατασκευάζεις δικό σου κόσμο δεν είναι αυτονόητα άξιο λόγου… Δεν υπάρχει αντικειμενικό κριτήριο στην τέχνη; Πώς θα την αξιολογήσουμε σαν κριτικοί;

Οι κριτικοί λένε την γνώμη τους. Και ο σκηνοθέτης κάνει τη δουλειά του. Ο Ντε Κίρικο, τον οποίο θαυμάζω, έλεγε πως το έργο τέχνης δεν έχει λόγο, ούτε λογική. Μοιάζει με τα παιδικά όνειρα…

Υπάρχει εθνικό σινεμά σήμερα; Ή πάμε σε ένα σινεμά χωρίς ταυτότητα;

Γιατί υπάρχει κάτι άλλο εθνικό; Υπάρχει εθνική παιδεία; Υπάρχει εθνική οικονομία; Γιατί να υπάρχει εθνικό σινεμά;

Δεν ακούγεστε και πολύ αισιόδοξος…

Δεν είμαι. Η πολιτιστική μας κατάσταση είναι τραγική. Από πού να προκύψει εθνικός πολιτισμός σήμερα; Γίναμε όλοι τόσο ανάγωγοι, τόσο χοντροκομμένοι, δείτε λίγο την καθημερινότητα, πώς συμπεριφέρονται οι άνθρωποι έξω… υπάρχουν σπίτια χωρίς ούτε καν ένα βιβλίο!

Δεν ήταν έτσι οι έλληνες πριν μερικές δεκαετίες! Ήταν ευγενικοί. Ακόμα και στα φτωχικά σπίτια χωρίς βιβλία, υπήρχε αέρας πολιτισμού. Υπήρχε λαϊκός πολιτισμός.

Υπήρχε. Τώρα δεν υπάρχει, διότι δεν υπάρχουν λαϊκές τάξεις. Η μεσαία τάξη εξαφανίστηκε. Οι δεσμοί με την ελληνική παράδοση κόπηκαν. Επομένως, ο καθένας δεν κουβαλάει τίποτα πίσω του και κοιτάζει μόνο την πάρτη του, πώς θα τα βγάλει πέρα και δεν έχει καμιά συλλογικότητα…

Από πότε αρχίζει αυτή η κοινωνική μεταλλαγή;

Από το 1981 ακριβώς. Από την άνοδο του ΠΑΣΟΚ. Όλοι τρέχαμε να βγάλουμε λεφτά, να δουλεύουμε όσο λιγότερο γίνεται και να κονομάμε. Αυτό ήταν το πλαίσιο. Και ιδού τα αποτελέσματα.

Το είπε και ο Τζουμάκας. Την πρώτη τετραετία ψάχναμε για γυναίκες, τη δεύτερη για λεφτά και την τρίτη μας έψαχνε ο εισαγγελέας!

Κάτι θα ξέρει…

Την κυβέρνηση πώς την βλέπετε;

Ποια κυβέρνηση;

Δεν υπάρχει κυβέρνηση;

Δεν νομίζω…μόνον ο Τσίπρας υπάρχει. Και διάφοροι υπουργοί που λένε διάφορα, όχι και τόσο πετυχημένα…

Εννοείτε τον Φίλη; Πόντιος μήπως είστε;

Όχι. Δεν εννοώ μόνον τον Φίλη, αν και στην περίπτωση αυτή, δεν συμφωνώ με την κριτική που γίνεται. Είναι δυνατόν να στερούμε την άποψη από κάποιον πολίτη; Είναι ελεύθερος. Ακόμη κι αν είναι υπουργός.

Ο νόμος που ψηφίστηκε ομόφωνα την στερεί. Πράγματι, είναι απαράδεκτο να ασκείς δίωξη για έκφραση γνώμης!

Ήμουνα και δημοσιογράφος κάποτε της Αυγής, οπότε έχω μια ευαισθησία στο ζήτημα.

Πότε;

Με την μεταπολίτευση. Ακόμα θυμάμαι το πρώτο φύλλο της Αυγής που βγάλαμε με την πτώση της χούντας!

Τι γράφατε;

Κριτική κινηματογράφου. Με ψευδώνυμο…

Ποιο ψευδώνυμο;

Δεν σου λέω…

Θα θάψατε πολύ κόσμο τότε…

Πράγματι! Η Μελίνα Μερκούρη έψαχνε να με ανακαλύψει για να με καθαρίσει…

Τι ετοιμάζετε τώρα;

Μια μαύρη κωμωδία.