Ο Κριστόφ Ντελουάρ, γενικός γραμματέας των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα, μιλά για τους κινδύνους και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η δημοσιογραφία σε όλο τον κόσμο, αλλά και για την πρωτοβουλία να συστήσει μια επιτροπή με τη συμμετοχή ανθρώπων όπως οι νομπελίστες οικονομολόγοι Τζόζεφ Στίγκλιτς και Αμάρτια Σεν, αλλά και η επίσης νομπελίστρια της ειρήνης Σιρίν Εμπάντι και ο βραβευμένος με Νόμπελ λογοτεχνίας Μάριο Βάργκας Λιόσα, με στόχο μια διακήρυξη για τη δημοκρατία της εποχής μας.
● Πρόσφατα οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα (ΔΧΣ) αποφάσισαν να δημιουργήσουν μια Επιτροπή για την Ενημέρωση και τη Δημοκρατία, αποτελούμενη από 25 εξέχουσες προσωπικότητες, μεταξύ των οποίων και νομπελίστες, με στόχο τη σύνταξη ενόςκειμένου διεθνούς διακήρυξης, το οποίο θα αφορά τους τρόπουςδιακυβέρνησης και την υπεράσπιση μιας ελεύθερης καιπλουραλιστικής δημόσιας αρένας. Ποια είναι τα κίνητρά σας;
Η Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων υιοθετήθηκε πριν από ακριβώς εβδομήντα χρόνια, στο Παρίσι. Από τότε, ο αριθμός των δημοκρατικών χωρών έχει τετραπλασιαστεί. Ομως από το 2000, το δημοκρατικό μοντέλο βρίσκεται σε ένα σημείο καμπής. Ορισμένες δημοκρατίες έγιναν σταδιακά δικτατορίες σε διάφορες ηπείρους, συμπεριλαμβανομένης φυσικά της γειτονικής στην Ελλάδα Τουρκίας.
Ο Κατάλογος της Παγκόσμιας Ελευθερίας του Τύπου, που δημοσιεύουν κάθε χρόνο οι ΔΧΣ, δείχνει την τεράστια θεσμική πίεση και την αύξηση του μίσους ενάντια σε όλους εκείνους οι οποίοι συλλέγουν και δημοσιεύουν τεκμηριωμένη ενημέρωση. Πρέπει να αναστρέψουμε αυτή την τάση, η οποία είναι άκρως επικίνδυνη για την ελευθερία της γνώμης.
Στο δοκίμιό της, του 1967, με τίτλο «Αλήθεια και Πολιτική», η φιλόσοφος Χάνα Αρεντ σημείωνε ότι «η ελευθερία της γνώμης αποτελεί μια φάρσα, εκτός εάν είναι εγγυημένη η τεκμηριωμένη ενημέρωση και δεν αμφισβητούνται τα ίδια τα γεγονότα».
Η δυνατότητα να αμφισβητούνται τα ίδια τα γεγονότα είναι αυτό που διακυβεύεται σήμερα… Τι συμβαίνει πίσω από τα φαινόμενα;
Στην ιστορία της δημοκρατίας ετίθεντο οι εγγυήσεις για τον πλουραλισμό στη δημόσια σφαίρα, για μια ισορροπία ανάμεσα στην ελευθερία και την υπευθυνότητα, για την ουδετερότητα του συστήματος μετάδοσης των ειδήσεων και της ενημέρωσης και υπήρχαν μηχανισμοί ρύθμισης και αυτορρύθμισης, με στόχο να δίνονται κίνητρα για μια τεκμηριωμένη ενημέρωση.
● Και σήμερα;
Ολες αυτές οι εγγυήσεις βασίζονταν σε διακρίσεις οι οποίες σήμερα εξαφανίζονται ταχύτατα: σύνορα ανάμεσα στην εθνική δημόσια σφαίρα με μια εσωτερική νομική ισορροπία, σύνορα ανάμεσα στους διάφορους τομείς (τηλεόραση, Τύπος κ.λπ.), τα οποία αποτελούσαν τη βάση της ρύθμισης, διάκριση ανάμεσα στους διάφορους τύπους περιεχομένου (δημοσιογραφία, διαφήμιση κ.λπ.), αλλά ακόμα διάκριση ανάμεσα στις ανθρώπινες υπάρξεις και τις μηχανές – κάτι που και αυτό σήμερα εξαφανίζεται, μέσω της παραγωγής περιεχομένου από την Τεχνητή Ευφυΐα (Α.Ι.).
Εν συντομία, η επιτροπή μας έχει καθήκον να συγγράψει μια Διακήρυξη για την Ενημέρωση και τη Δημοκρατία και στη συνέχεια να αναζητήσει μια πολιτική διαδικασία, η οποία θα οδηγήσει σε μια διεθνή δέσμευση για την ενημέρωση, όπως αυτή για την κλιματική αλλαγή, από κυβερνήσεις, ιδιωτικές εταιρείες και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.
Η Ελλάδα έχει να παίξει σημαντικό ρόλο, εάν δούμε την ειδική ιστορική της σχέση με τη δημοκρατία.
● Πώς μπορούμε εμείς, τα ΜΜΕ και οι δημοσιογράφοι, να παλέψουμε ενάντια στον πολιτικό έλεγχο από τα κράτη και στην αυξανόμενη επιρροή των εταιρικών συμφερόντων, τα οποία συνιστούν μια άμεση απειλή για τη δημοσιογραφική ελευθερία;
Αυτό που συμβαίνει δεν αποτελεί πρόβλημα μόνο για τους δημοσιογράφους, αλλά για όλους τους πολίτες που επιθυμούν να απολαμβάνουν τη δημοκρατία. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πρέπει να κινητοποιηθούμε και έξω από τους δικούς μας κύκλους.
Οι ΔΧΣ δημοσίευσαν πριν από δύο χρόνια μια έκθεση με τίτλο «ΜΜΕ: οι ολιγάρχες πάνε για ψώνια».
Αυτή καθιστούσε προφανές ότι η κατάληψη των ειδήσεων και της ενημέρωσης από πολύ πλούσιους ανθρώπους είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο από την Ασία έως την Ευρώπη και από την Ινδία μέχρι την αμερικανική ήπειρο. Σπανίως αγοράζουν ΜΜΕ σαν φιλάνθρωποι. Πολύ συχνότερα το κάνουν για να προαγάγουν τα δικά τους συμφέροντα ή τα συμφέροντα φίλων τους, οι οποίοι βρίσκονται στην εξουσία.
Η οργάνωσή μας έχει την εντολή για να αντιμετωπίσει αυτήν την πρόκληση. Δεν υπερασπιζόμαστε μόνο τις δημοσιογραφικές ελευθερίες, αλλά και τη συντακτική ανεξαρτησία της δημοσιογραφίας. Τόσο η ρύθμιση όσο και η αυτορρύθμιση μπορεί να είναι χρήσιμες.
Ημουν για λίγες μέρες στην Τυνησία· ποιο είναι το βασικό πρόβλημα εκεί; Οτι οι ιδιοκτήτες των ΜΜΕ συμμετέχουν στις πολιτικές αντιπαραθέσεις μέσω των ΜΜΕ που κατέχουν.
Αυτό αποτελεί ένα είδος μετατροπής της ενημέρωσης σε όπλο. Το βλέπουμε σε πολλές χώρες. Γι’ αυτό πρέπει να εργαστούμε ώστε να υπάρξουν διαδικασίες στα ΜΜΕ που θα βοηθήσουν τις αίθουσες σύνταξης να ασκούν τη δημοσιογραφία και όχι να γίνονται όργανα πολιτικής επιρροής.
Αυτό το θέμα της συντακτικής ανεξαρτησίας είναι τώρα ένας από τους τέσσερις βασικούς προσανατολισμούς των ΔΧΣ.
● Στη δημοσιογραφία, όπως και αλλού, έχουμε στη διάθεσή μας όλο και περισσότερα τεχνολογικά μέσα, τα οποία, όμως, χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο για μη ηθικούς σκοπούς: παραπληροφόρηση, αλλοίωση της αλήθειας, «ψευδείς ειδήσεις», «εναλλακτικά γεγονότα» (Τραμπ) κ.λπ. Πώς μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι ο δημόσιος διάλογος θα βασίζεται σε τεκμηριωμένες αλήθειες;
Εάν αυτό ισχύει, τότε όλοι μας δεχτήκαμε να αναθέσουμε τη δημόσια σφαίρα σε ιδιωτικές πολυεθνικές οντότητες. Στις χώρες μας είναι αμερικανικές, αλλά αύριο μπορεί να είναι επίσης κινεζικές. Ως καταναλωτές το αποδεχτήκαμε, επειδή είναι πολύ χρήσιμες για την έκφραση, αλλά ποτέ δεν το συζητήσαμε ως πολίτες.
Εάν μου επιτρέπετε αυτή τη μεταφορά, οι εταιρείες αυτές τοποθέτησαν το γραφείο και την καρέκλα τους στην κεντρικότερη πλατεία του χωριού μας -εσείς θα μπορούσατε να πείτε στην Πνύκα- και τώρα αποφασίζουν για το ποιος έχει το δικαίωμα να καθίσει πού. Χάσαμε τους κανόνες. Και τι γίνεται με την τήρηση των αναγκαίων ελέγχων και ισορροπιών;
Η Επιτροπή για την Ενημέρωση και τη Δημοκρατία εργάζεται πάνω σ’ αυτό. Δεν αρκεί να λέμε ότι χρειάζεται έλεγχος στις κάθε είδους ψηφιακές πλατφόρμες. Δεν αρκεί να λέμε ότι πρέπει να ψηφιστούν εθνικοί νόμοι για την παραπληροφόρηση.
Σε πολλές χώρες, ακόμα και ευρωπαϊκές, διάφορα νομοσχέδια ή νόμοι δεν έχουν νόημα στην πραγματικότητα, αφού δεν λαμβάνουν υπόψη μια ολιστική προσέγγιση, προσμετρώντας την παγκοσμιοποίηση και την ψηφιοποίηση του δημόσιου χώρου.
Το θέμα των αρχών του συστήματος της δημόσιας σφαίρας είναι το πρωταρχικό. Δεύτερο είναι το θέμα της αγοράς των ειδήσεων και της ενημέρωσης.
Υπάρχει ένας ευθύς ανταγωνισμός ανάμεσα σε όλους τους τύπους των περιεχομένων, από τη δημοσιογραφία του υψηλότερου επιπέδου μέχρι τις φήμες και τη χειραγώγηση.
Σ’ αυτό το οικοσύστημα η δυνατότητα της ψευδούς ενημέρωσης να μεταδίδεται σε γρήγορο χρόνο είναι μεγαλύτερη από εκείνη των τεκμηριωμένων αληθειών.
Γι’ αυτό οι ΔΧΣ ανέλαβαν την Πρωτοβουλία για την Αξιοπιστία της Δημοσιογραφίας, με στόχο να δώσουν συγκεκριμένα κίνητρα στα ΜΜΕ τα οποία συμμορφώνονται με τα ιδεώδη της δημοσιογραφίας.
● Και πώς θα συνεχίσετε;
Μέσω ενός αξιόπιστου μηχανισμού τρίτου μέρους. Φτιάξαμε μια διαδικασία τυποποίησης, έτσι ώστε τα ΜΜΕ απ’ όλη την Ευρώπη, και όχι μόνο, να μπορούν να εγκαθιδρύσουν τις ελάχιστες εγγυήσεις για διαφάνεια, ανεξαρτησία, μεθόδους εφαρμογής της διασταύρωσης της είδησης και συμμόρφωση με τους κανόνες της ηθικής.
Αυτό θα επιτρέψει να έχουμε λίστες ΜΜΕ, ανεξάρτητα από τα καταστατικά τους, μέσω της πιστοποίησης. Και στη συνέχεια προσδοκούμε από τις ψηφιακές πλατφόρμες, τους διαφημιζόμενους, τις ρυθμιστικές αρχές και τα ιδιωτικά ιδρύματα που κάνουν δωρεές κ.λπ. να παρέχουν συγκεκριμένα πλεονεκτήματα.
Η Google, το Facebook και το Twitter υποστηρίζουν την πρωτοβουλία αυτή. Θα μπορούσαν να παρέχουν ένα πλεονέκτημα στα πιστοποιημένα ΜΜΕ όσον αφορά την τιμολογιακή τους πολιτική. Θα ήταν πολύ χρήσιμο, αφού δεν υπάρχει κανένας παράγοντας ακεραιότητας (εντιμότητας) σ’ αυτήν την πολιτική. Οι διαφημιζόμενοι θα μπορούσαν να δεσμευτούν να δίνουν τα λεφτά τους σε ΜΜΕ που βρίσκονται πιο κοντά σ’ αυτά τα ιδεώδη. Μας χαροποιεί που διαπιστώνουμε ότι υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον και στην Ελλάδα.
● Σε όλο τον κόσμο βλέπουμε μεθόδους εκφοβισμού και καμπάνιες διαδικτυακής παρενόχλησης εναντίον δημοσιογράφων, οι οποίοι στοχοποιούνται, διασύρονται και απειλούνται. Πόσο σημαντικό είναι ένα διεθνές κίνημα αλληλεγγύης;
Η αλληλεγγύη είναι πολύ σημαντική, αλλά είναι κρίσιμο το να βρεθούν λύσεις. Οι προσβολές και οι ύβρεις ενάντια σε δημοσιογράφους και άλλους ανθρώπους δεν μπορεί να αποτελούν έναν φυσιολογικό τρόπο επικοινωνίας. Η πόλωση μπορεί να οδηγήσει σε εμφύλιο πόλεμο. Πρέπει να αποδεχτούμε ότι ο δημόσιος διάλογος περιορίζεται σε μια βίαιη πάλη;
● Πώς μπορεί να επιβιώσει ένας ανεξάρτητος δημοσιογραφικός οργανισμός -όπως ο δικός μας συνεταιρισμός- σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον, στο οποίο κυριαρχούν μεγιστάνες του Τύπου, βιομήχανοι, εφοπλιστές και τραπεζίτες; Και πόσο σημαντική είναι για την ενημέρωση η ύπαρξη τέτοιων ανεξάρτητων μέσων;
Το πιο πολύτιμο πράγμα που έχουμε είναι η εμπιστοσύνη των πολιτών και των καταναλωτών. Ο κόσμος χρειάζεται όντως ανεξάρτητους δημοσιογράφους για να γνωρίζει εάν τα τρόφιμα που δίνει στα παιδιά του είναι υγιεινά, να ξέρει εάν τα νοσοκομεία βοηθούν τους πολίτες να αντιμετωπίσουν τον θάνατο, να γνωρίζει εάν οι πολιτικοί χρησιμοποιούν το δημόσιο χρήμα με κατάλληλο τρόπο κ.λπ.
Η κοινωνική λειτουργία, η οποία συνίσταται στο να είμαστε ένα αξιόπιστο τρίτο μέρος, στο να αποκαλύπτουμε την αλήθεια, είναι κομβική.
Εάν αυτή η κοινωνική λειτουργία καταστρέφεται όλο και περισσότερο, όλες μας οι ελευθερίες θα καταστρέφονται επίσης. Ολοι οι πολίτες θα πουν «stop» προτού οι ικανότητές τους καταστραφούν.
Ποιος είναι
Γεννημένος το 1971, ο Κριστόφ Ντελουάρ έχει εργαστεί στην τηλεόραση, σε περιοδικά όπως το Le Point, στον εκδοτικό οίκο Flammarion, ενώ χρημάτισε διευθυντής της μεγαλύτερης δημοσιογραφικής σχολής της Γαλλίας, της CFJ. Οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα (RSF) έχουν έδρα το Παρίσι, διαθέτουν 12 διεθνή γραφεία και ανταποκριτές σε 130 χώρες.
Via : www.efsyn.gr
