Οταν η πολιτεία απουσιάζει το μεράκι κάνει τη δουλειά

Λεία Βιτάλη

Φεστιβάλ Θεατρικών Συγγραφέων οργανώνει η Λεία Βιτάλη, καλύπτοντας ένα κενό, με μηδενική υποστήριξη…

Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΚΛΕΦΤΟΓΙΑΝΝΗ

Εθνική πολιτική για το νέο ελληνικό θεατρικό έργο δεν υπήρχε, δεν υπάρχει κι απ’ ό,τι φαίνεται δεν προβλέπεται να υπάρξει και στο εγγύς μέλλον. Είναι ο λόγος που η πολυβραβευμένη Λεία Βιτάλη, από τις σημαντικότερες φωνές της σύγχρονης δραματουργίας, αποφάσισε, με μηδενική υποστήριξη, να πάρει το «όπλο» της και να σκαρώσει ολομόναχη ένα Φεστιβάλ Θεατρικών Συγγραφέων που στην ουσία είναι ένα Φεστιβάλ διαρκείας Ελληνικού έργου του 21ου αιώνα.

Θα ξεκινήσει στο «Αγγέλων Βήμα» στις 6 Οκτωβρίου και θα φτάσει μέχρι τις 7 Ιουνίου του 2015 -αυστηρά μόνο τα Δευτερότριτα.

Νίνα Ράπη

Δεν είναι τυχαία ο γενικός τίτλος του «6 εγκλήματα ζητούν συγγραφέα». Οι δραματουργοί που μετέχουν, εκτός από την ίδια (που είναι τιμημένη με το Ευρωπαϊκό Βραβείο του Ιδρύματος Πίντερ, δις βραβευμένη με κρατικό βραβείο θεάτρου και έργα της έχουν παρασταθεί στην Κύπρο και το Λονδίνο), είναι έξι και στην κυριολεξία, ένας κι ένας: η Νίνα Ράπη, της οποίας θεατρικά έχουν βραβευτεί, παρασταθεί ή αναγνωσθεί στην Αγγλία, στην Αμερική, στην Πορτογαλία και στην Ινδία. Ο Ανδρέας Φλουράκης, ο οποίος διακρίθηκε στο διαγωνισμό μονόπρακτων του «Θεάτρου Τέχνης», το έργο του επιλέχθηκε ως ένα από τα δεκαέξι καλύτερα θεατρικά της Ευρώπης στο πρόγραμμα JANUS, και έχει παρουσιαστεί στα Gate Theatre, West Yorkshire Playhouse και Tristan Bates της Μ. Βρετανίας, στις ΗΠΑ κ.ά. Η Χρύσα Σπηλιώτη, το έργο της οποίας το 2004 εκπροσώπησε την Ελλάδα στο Διεθνές Ινστιτούτο Θεάτρου στην Κροατία. Και, τέλος, ο βραβευμένος με Κρατικό Βραβείο Θεάτρου Δημήτρης Ζουγκός και ο Τσιμάρας Τζανάτος.

Ανδρέας Φλουράκης

Φρεσκογραμμένα

Η ειδοποιός διαφορά με ανάλογα εγχειρήματα που καταφεύγουν, ελλείψει μέσων, στην ανέξοδη και εύκολη λύση του αναλογίου είναι ότι θα δούμε τα φρεσκογραμμένα έργα των έξι δραματουργών σε κανονικές πολυπρόσωπες παραστάσεις. Εξι είναι τα έργα; Εξι (επί 12, γιατί τόσες θα είναι συνολικά οι παραστάσεις κάθε θεατρικού) θα είναι και οι σκηνικές αναπαραστάσεις τους στο «Αγγέλων Βήμα» με τις σκηνοθετικές υπογραφές των Βασίλη Νούλα, Χρύσας Καψούλη, Ιριδας Χατζηιωάννου και Μαρίας Ξανθοπουλίδου -η Λεία Βιτάλη και η Χρύσα Σπηλιώτη θα σκηνοθετήσουν μόνες τους τα έργα τους.

«Δεν είναι κάτι νέο το φεστιβάλ», μας προκαταλαμβάνει η δραματουργός. «Εδώ και πολλά χρόνια προσπαθώ να συμβάλω στην ανάδειξη του σύγχρονου ελληνικού θεατρικού έργου πιστεύοντας ακράδαντα αυτό που είχε πει ο αείμνηστος Κάρολος Κουν: ότι το ελληνικό θέατρο δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς ελληνικό έργο».

Των λόγων της το αληθές επιβεβαιώνει η διαχρονική προσπάθειά της να εξασφαλίσει την αρωγή της εγχώριας δραματουργίας από το υπουργείο Πολιτισμού. Και μπορεί να συναντήθηκε με τρεις υπουργούς Πολιτισμού -σήμερα αποτελεί είδηση το ότι δέχτηκαν απλώς να τη δουν-, τον Θάνο Μικρούτσικο, τον Ευάγγελο Βενιζέλο και τελευταίο τον Γερουλάνο, αλλά το αποτέλεσμα ήταν μια τρύπα στο νερό, παραδέχεται, παρ’ ότι «με δέχτηκαν με πολύ συγκεκριμένες προτάσεις». Για τον ίδιο λόγο συναντήθηκε και με τον αείμνηστο Νίκο Κούρκουλο στο Εθνικό Θέατρο -την εποχή που αναπληρωτής ήταν ο νυν διευθυντής του, Σωτήρης Χατζάκης. Αλλά για ακόμα μια φορά «δεν προέκυψε τίποτα το ουσιαστικό».

Δεν έχει μόνο η ίδια παράπονο από το Εθνικό Θέατρο. «Ολοι μας έχουμε. Διότι υπάρχει και η βράβευση του υπουργείου που έχει ρήτρα ότι τα βραβευμένα έργα πρέπει να ανεβαίνουν από το Εθνικό και το Κρατικό Θέατρο, πράγμα που ουδέποτε συνέβη».

Χρύσα Σπηλιώτη

Χωρίς πολιτική

Οι υπόλοιπες χώρες έχουν εδώ και δεκαετίες συγκεκριμένη πολιτική για την προώθηση των θεατρικών έργων τους μέσω ειδικών προγραμμάτων του υπουργείου Παιδείας, διά της διδασκαλίας της γλώσσας τους, των μορφωτικών ακολούθων τους. Οι μεταφράσεις των θεατρικών τους επιδοτούνται συστηματικά.

«Ενέργειες που αποδεικνύουν τον πολιτισμό τους», επισημαίνει η Βιτάλη, σύμφωνα με την οποία «αν η Ελλάδα είναι η χώρα του θεάτρου τότε αυτή η χώρα θα έπρεπε να έχει την πιο γερή πολιτιστική πολιτική στον τομέα του θεάτρου. Την εποχή της κρίσης, θα μου πείτε, ζητάς θέατρο όταν ο κόσμος δεν έχει τα απαραίτητα; Ας μην ξεχνάμε ότι ο πολιτισμός δεν είναι πλέον απλώς μια προσπάθεια για ψυχαγωγία ή επιμόρφωση ή προβληματισμό των πολιτών, αλλά μια ισχυρή βιομηχανία που θα μπορούσε να αναδείξει πολλές νέες θέσεις εργασίας. Στην Ευρώπη μόνο δραστηριοποιούνται 5.000.000 άτομα στον τομέα του πολιτισμού. Μεταξύ αυτών θα μπορούσε να υπάρχει και προσφορά εργασίας προς τους συγγραφείς. Γιατί όχι; Γιατί πρέπει ο συγγραφέας σήμερα στην Ελλάδα να αμείβεται με ελάχιστο ποσοστό ή να του ζητείται να δίνει τα έργα του δωρεάν και εκείνος να το κάνει για να μην τα έχει απλώς σαν τυπωμένα χαρτιά στο συρτάρι; Δεν θα ξεχάσω ποτέ την ερώτηση μιας δημοσιογράφου στο ραδιόφωνο του BBC, όταν παιζόταν στο Λονδίνο το «Ροστμπίφ» μου, η οποία φαίνεται για πρώτη φορά ανακάλυπτε σύγχρονο Ελληνα συγγραφέα: «μα υπάρχουν στην Ελλάδα νέοι συγγραφείς πέρα από τους αρχαίους σας;». Αγγλικό μαύρο χιούμορ θα μου πείτε; Εξέφραζε όμως μια πραγματικότητα».

Δημήτης Ζουγκός

Στην Ελλάδα όχι μόνο δεν υπάρχει πολιτική για το ελληνικό έργο, αλλά αυτό που επικρατεί, προσθέτει η συγγραφέας, είναι «η απόλυτη απαξίωση των δραματουργών. Οι θεατρικοί συγγραφείς αμείβονται με ένα ελάχιστο ποσοστό, στην περίπτωση που δεν αμείβονται καθόλου -το οποίο είναι και σύνηθες. Και προκειμένου να ανεβάσει κάποιος τα έργα τους, κάνουν οι ίδιοι τις παραγωγές του».

Βιοπορισμός και τέχνη

– Βιοπορίζεστε από το θέατρο;

«Είναι αδύνατο. Δεν ζεις σε αυτή τη χώρα κάνοντας τέχνη. Είναι σαφές. Ζεις κάνοντας παράλληλα κι άλλα πράγματα. Ενα ποσοστό δραματουργών, που ξεπερνά το 90%, δεν βιοπορίζεται από τη θεατρική γραφή. Ελάχιστοι μπορούν. Είναι αυτοί που έργα τους παρουσιάζονται στο Εθνικό και τα κρατικά θέατρα ή αυτοί που κάνουν μεγάλες πωλήσεις -πράγμα που τελευταία έχει ατονήσει».

Το γεγονός ότι η μοίρα των Ελλήνων δραματουργών, έναντι των υπολοίπων επαγγελματιών του θεάτρου, είναι δυσμενέστερη, ήταν ακόμη ένα κίνητρο για να μην περιοριστεί στην προώθηση αποκλειστικά του δικού της έργου: «Με ενδιαφέρει να είμαστε ένα συνασπισμένο σύνολο συγγραφέων ώστε να διεξάγουμε κοινό αγώνα για την προώθηση των σύγχρονων ελληνικών έργων». Δύο είναι τα συνθήματα που χρησιμοποιεί: «Η δύναμις εν τη ενώσει» και «ένας για όλους και όλοι για έναν». Αν όλα πάνε καλά στην πιλοτική διοργάνωση του 2014-2015, τότε το φεστιβάλ, μάς υπόσχεται η Λεία Βιτάλη, «θα ανοίξει την αγκαλιά του και σε άλλους συγγραφείς, και σε άλλα νέα έργα. Και μπορεί να καταφέρουμε τότε το ακατόρθωτο: να ανοίξει και ο δρόμος για άλλες χώρες. Χωρίς όμως τριβή με το σανίδι ούτε ηθοποιός ούτε σκηνοθέτης και φυσικά ούτε μεγάλος συγγραφέας υπάρχει. Αλλά το κοινό θα μας κρίνει. Κι εμείς θα του δώσουμε αυτή τη δυνατότητα».