φωτογραφία: σχέδιο τού Νάνου Βαλαωρίτη
«Η Ελλάδα ποτέ δεν υπήρξε».
Νάνος Βαλαωρίτης
του Βασίλη Κ. Καλαμαρά
Η επιστολή τού Νάνου Βαλαωρίτη με αποδέκτη τον πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά, υπήρξε μέχρι στιγμής ο μοναχικός αγώνας ενός ποιητή, ο οποίος έχει ζήσει τα προγενόμενα τού τελευταίου μεγάλου πολέμου, τα τεκταινόμενά του (Κατοχή και Εμφύλιο) και τα δύστηνα επιγενόμενά του: επικράτηση τού παρακράτους, τής επτάχρονης δικτατορίας, τού διαμελισμού τής Κύπρου.
Σʼ όλο τον μακρύ βίο του, εργάστηκε, δεν έζησε από άμεσες ή έμμεσες κρατικές επιχορηγήσεις. Δεν διεκδίκησε θέση σε θεσμούς και σε διοικητικά συμβούλια. Δεν σιτίστηκε ποτέ από κομματικούς μηχανισμούς.
Βεβαίως θα μου πείτε ότι το μεγαλύτερο μέρος τής δημιουργικής του ζωής, το διήγε εκτός Ελλάδος. Ναι, έζησε και εργάστηκε στο Σαν Φρανσίσκο, όπου δίδαξε επί είκοσι πέντε συναπτά έτη (1968-1993) συγκριτική φιλολογία και δημιουργική γραφή στο εκεί πολιτειακό πανεπιστήμιο.
Όμως επέλεξε να ζήσει τα δημιουργικά γεράματά του, στην κατʼ όνομα μόνο πρωτεύουσα Αθήνα. Μία πόλη, η οποία δεν έγινε ποτέ μητρόπολη, σύμφωνα με το δυτικό παράδειγμα, αλλά παραδόθηκε ήδη από την δεκαετία τού ʼ50 στην αποδομητική τού αστικού τοπίου αντιπαροχή και στην άναρχη εκτός σχεδίου ανοικοδόμηση.
Σʼ αυτή την πόλη, σʼ αυτή την χώρα, όπου η τέχνη σʼ όλες τις μορφές της, όταν δεν είναι κρατικοδίαιτη, εξορίζεται ως ανορθογραφία. Γιατί επικρατεί ο ορθογραφημένος μικροαστισμός, ο συντεταγμένος λόγος τής σχολιογραφίας, η αποκήρυξη των ιδεολογικών και πολιτικών αντιπάλων. Και όλα αυτά δεν χρειαζόταν να έρθει η οικονομική κρίση, για να τα συνειδητοποιήσουμε. Υπόβοσκαν και υπονοούνταν στην καλύτερη περίπτωση, γιατί στην χειρότερη εκφράζονταν ρητά από ορισμένους προβεβλημένους μιντιακούς κύκλους, οι οποίοι ασκούσαν και ασκούν ψυχολογική και ιδεολογική τρομοκρατία.
Είναι αυτοί που καταφέρονται ακρίτως και αδιακρίτως εναντίον των «τεμπέληδων» δημοσίων υπαλλήλων, αποκλείοντας μʼ αυτή την γενικευτική αντιμετώπιση επαγγελματικές ομάδες, οι οποίες δίνουν το «παρών» τους εν τη πράξει και ουχί εν τη θεωρία στην ελληνική κοινωνία.
Να θυμηθώ τους χαμηλά αμειβόμενους γιατρούς τού παρηκμασμένου πλέον Ε.Σ.Υ; Μήπως τους αναπληρωτές καθηγητές και δασκάλους; Προτιμάτε τους πυροσβέστες που τρέχουν να σβήσουν τις πρώτες «καλοκαιρινές» φωτιές σε Λακωνία και Χανιά;
Ο Νάνος Βαλαωρίτης είναι παλιά καραβάνα. Έχει διαπρέψει σε μία μεγάλη χώρα, όπως είναι η Αμερική. Δεν παρέμεινε εκ τής νεότητός σʼ αυτή την επαρχιακή χώρα τού Νότου, εγκλωβισμένος στην ματαιότητα τών μικροφιλοδοξιών του και με το όνειρο να τον αναγνωρίζει ο γείτονάς του.
Γεννήθηκε στην Λωζάνη, σπούδασε στο Λονδίνο και στο Παρίσι, όπου μετέφρασε και προώθησε την ελληνική ποίηση – όχι μόνον την δική του- εξέδωσε το πρωτοποριακό περιοδικό «Πάλι», ανοίγοντας τις θύρες του σε τότε νέους και άγνωστους συγγραφείς και καλλιτέχνες.
Η ελληνική πολιτεία τον τίμησε γιά πρώτη φορά μετά τα εξήντα του και μόλις πριν τέσσερα χρόνια, στα ογδόντα οκτώ του (!) με το Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας. Γιατί δεν μάσαγε ποτέ τα λόγια του, δεν έκανε παιχνίδια με τη συγκυρία, δεν πήγαινε με την πεπατημένη τών λογοτεχνικών ηθών.
Όλα αυτά τα αναφέρω, γιά να αποδείξω το αυτονόητο. Ότι δεν είναι χθεσινός, δεν διεκδικεί δάφνες, δεν επιδιώκει βραβεία. Ούτε, όμως, κρύβεται πίσω από το πρόβλημα, απολαμβάνοντας την φήμη τού ονόματός του και την «καλοσύνη» τών άλλων λόγω τής προχωρημένης ηλικίας του. Η Κική Δημουλά πριν λίγο καιρό παρουσίασε το μεταναστευτικό πρόβλημα με όρους φόβου μίας ηλικιωμένης γυναίκας. Και τι δεν τής έσυραν. Μόνο ρόπαλο δεν τής έβαλαν στο χέρι…
Την περασμένη Τετάρτη που τον συνάντησα γιά την εφημερίδα «Ελευθεροτυπία», στο διαμέρισμα τής οδού Πατριάρχου Ιωακείμ, δεν είχα την αίσθηση ότι καθόταν απέναντί μου ένας ηλικιωμένος κύριος, ο οποίος εκβιάζει την επανεκκίνηση παροντικής φήμης με αναφορές στις κατακτήσεις τού παρελθόντός του. Η ακαταστασία τού προσωπικού του χώρου, όπου διαβάζει, μελετάει, γράφει και ζωγραφίζει είναι μόνον η επιφάνεια τής καθημερινότητας. Ο Νάνος Βαλαωρίτης στην κυριολεξία έχει ανάγκη να κολυμπάει μέσα στα βιβλία. Γιατί αυτό το κολύμπι εσωτερικά τον ηρεμεί, τον βοηθά να στοχάζεται και να αναστοχάζεται.
Ο ποιητής δεν αντιπαρατέθηκε προσωπικά στον σημερινό πρωθυπουργό. Αντέδρασε ως πολίτης τού κόσμου, ο οποίος έχει μάθει μία ζωή να διαβιώνει σε πολυπολιτισμικές κοινωνίες, εξ ου και τον ξενίζει να αντιμετωπίζονται συλλήβδην οι ξένοι ως παρίες, ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας, ως αποδιοπομπαίοι τράγοι.
Στις δυτικές κοινωνίες, στις οποίες έχει διαπρέψει, οι νόμοι εφαρμόζονται. Ακόμη και αν έχεις αντιρρήσεις επί της θέσπισής τους. Δηλαδή κατά πόσο η δημοκρατία είναι ανεκτική. Στην ελληνική επικράτεια οι νόμοι ψηφίζονται για να καταντήσουν, ακόμη και για αυτονόητα αξιόποινες πράξεις, κουρελόχαρτα στα χέρια τής εκάστοτε εξουσίας.
Η Ευρώπη, μέσω τής Σεσίλια Μάλμστρομ και του Μάρτιν Σουλτς, πιέζει να περάσει και να ψηφιστεί από το Κοινοβούλιο το αντιρατσιστικό νομοσχέδιο και να γίνει νόμος τού κράτους. Ο Αντώνης Σαμαράς κρατάει τις καθυστερήσεις για να μην δυσαρεστήσει την εκλογική δεξαμενή του, στην οποία ανήκουν δυνητικά και οι 400.000 ψηφοφόροι, οι οποίοι έριξαν, πριν ακριβώς έναν χρόνο, στην κάλπη το ψηφοδέλτιο τής Χρυσής Αυγής.
Ο Ευάγγελος Βενιζέλος και ο Φώτης Κουβέλης συμμαχούν υπέρ τής κατάθεσης και τής ψήφισής του, γιατί φοβούνται ότι θα χάσουν και τα τελευταία ερείσματά τους στην εκλογική τους βάση. Ασχέτως αν σφυρούσαν αδιάφορα, όταν, π.χ. μειώνονταν οι μισθοί και οι συντάξεις.
Ο Νάνος Βαλαωρίτης πράττει το αυτονόητο. Δίνει φωνή στους περιθωριοποιημένους λόγω εθνικότητας, χρώματος και φυλής και επιτέλους δίνει λόγο στην καθημαγμένη έννοια τής διανόησης και των εκφραστών της. Η πλειονότητά της τηρεί στον δημόσιο διάλογο τουλάχιστον την στάση τής σιωπηρής ενοχής, για να μην γράψουμε ότι παρουσιάζουν έλλειμμα ευθύνης. Δεν ζητάμε από τους διανοούμενους να πατρονάρουν τον δημόσιο διάλογο, απευχόμαστε πατερναλιστική αντιμετώπιση των χειμαζόμενων λαϊκών μαζών, αρνούμαστε τον λόγο τους, όταν εκτρέπεται σε κήρυγμα και δόγμα.
Ο 92χρονος ποιητής στάθηκε παληκάρι. Άνοιξε και έδειξε τον δρόμο. Λέτε να ακολουθήσουν κι άλλοι; Ποιος γνωρίζει…
Via : www.epikaira.gr
