Δημήτρης Σούρδης
Η οικολογία, μια σαφώς ορισμένη και συγκεκριμένη φυσική επιστήμη, που εξετάζει τις σχέσεις και αλληλεξαρτήσεις των διαφορετικών ειδών ζώων και φυτών μεταξύ τους και με το περιβάλλον, εμφανίστηκε σχετικά αργά ως διακριτή επιστήμη. Κατ’ αρχάς δεν φαινόταν να υπάρχει κάτι που κάνει την οικολογία πολιτικά ενδιαφέρουσα. Το 1972 όμως με την δημοσίευσητης μελέτης «Τα Όρια της Ανάπτυξης» το σκηνικό αλλάζει. Τα αποτελέσματα των οικολογικών ερευνών, αμφισβητώντας την δυνατότητα για διαρκή οικονομική ανάπτυξη, αμφισβητούν ταυτόχρονα και το σύστημα της μαζικής βιομηχανικής παραγωγής και κατανάλωσης, την βάση δηλαδή όλων των σύγχρονων κοινωνιών.
Τα παραδοσιακά πολιτικά κόμματα, που διαχρονικά υπόσχονταν να παρέχουν όλο και περισσότερα καταναλωτικά αγαθά σε όλο και περισσότερους, στην βάση της αέναης ανάπτυξης της παραγωγικής βάσης, ήταν αδύνατον να εντάξουν πραγματικά τα οικολογικά προτάγματα στην πολιτική τους. Το αποτέλεσμα ήταν η εμφάνισημίας πληθώρας«πράσινων» και «οικολογικών» κομμάτων που προσέλκυσαν κοινό από διαφορετικούς πολιτικούς χώρους με μόνο συνεκτικό στοιχείο την προώθηση πολιτικών που δίνουν προτεραιότητα στην επίλυση των οικολογικών προβλημάτων.Τα περισσότερα από αυτά τάσσονται ενάντια στην πυρηνική ενέργεια, υπέρ των εναλλακτικών πηγών ενέργειας και της ανακύκλωσης, καθώς και ανάγκης περιορισμού των ρυπογόνων δραστηριοτήτων, αλλά αποφεύγουν να πάρουν θέση για το ίδιο το παραγωγικό μοντέλο και περιορίζονται σε μία γενικόλογη μόνο κριτική της οικονομικής ανάπτυξης και της καταναλωτικής σπατάλης.
Προσπάθειες δημιουργίας μίας «ακριβούς επιστήμης», η οποία αντλώντας τα συμπεράσματά της από την οικολογία είναι σε θέση να καθορίσει την ιδανική κοινωνική οργάνωση, (αντίστοιχο της οικονομίας ή του μαρξισμού) δεν τελεσφόρησαν. Η ύπαρξη μίας τέτοιας επιστήμης είναι αδύνατη, αφού η κοινωνική οργάνωση είναι πρωτίστως αποτέλεσμα επιλογής και ως τέτοιο κατ’ ανάγκη θα περιέχει σημαντικό ποσοστό αυθαιρεσίας.
Η οικολογία ως φυσική επιστήμη μπορεί σε μεγάλο βαθμό να ορίσει το πλαίσιο· να διευκρινίσει τι οφείλει να πράξει και κυρίως τι να μην πράξει το κοινωνικό σύνολο εάν ενδιαφέρεται για την βιωσιμότητα του πλανήτη. Η αναγκαιότητα να ληφθεί το περιβάλλον, η οικολογική ισορροπία καθώς και το περιορισμένο των πόρων του πλανήτη σοβαρά υπ’ όψη είναι προφανής, όμως θα ήταν παράλογο να έχουμε την απαίτηση από την οικολογία να υποδείξει, με ποια κοινωνική οργάνωση θα επιτευχθούν οι όποιοι στόχοι κριθούν αναγκαίοι.
Παρ’ όλα αυτά δεν είναι λίγοι αυτοί που εξακολουθούν να συνάγουν την κατ’ ανάγκην κατάρρευση του καπιταλισμού, υποστηρίζοντας ότι η αέναη ανάπτυξη και μεγέθυνση είναι απαραίτητο στοιχείο του και ως εκ τούτου υπάρχει εγγενής αδυναμία επίλυσης του οικολογικού ζητήματος. Όμως τέτοια λογική αναγκαιότητα δεν υφίσταται.Το οικολογικό ζήτημα δημιουργεί πράγματι προβλήματα στον καπιταλισμό. Επειδή όμως το οικολογικό αδιέξοδο σύντομα θα είναι μη διαπραγματεύσιμο, εάν δεν επέλθει κάποια ανατροπή, ο καπιταλισμός θα υποχρεωθεί να εντάξει στον κορμό του την οικολογική παράμετρο, όπως έχει ήδη ενσωματώσει τόσες άλλες. Αν και είναι δύσκολο να προβλεφθούν τα χαρακτηριστικά ενός «οικολογικού καπιταλισμού», φαίνεται σχεδόν αδύνατο να επιτευχθεί χωρίς σοβαρές εκπτώσεις σε βασικά στοιχεία του φιλελευθερισμού.
*Ο Δημήτρης Σούρδης είναι μέλος του Δικτύου Ανανεωτικής Αριστεράς
