Νερό: Ξεκινά το μεγάλο “παιχνίδι” – Οι τιμές και στο φόντο… έρημος

“Οι επόμενοι πόλεμοι θα γίνονται για το νερό”. Αυτή είναι μια φράση – μόνιμη επωδός αναλυτών και όσων επιχειρούν να δουν παραπέρα από την τρέχουσα επικαιρότητα. Το όλο θέμα αναδείχθηκε και τις τελευταίες μέρες, μέσα από μια σειρά συζητήσεων και αναφορών, την ώρα που η πρόωρη ανοιξιάτικη εικόνα του καιρού δημιουργεί έτι περαιτέρω ανησυχίες για το τι θα αντιμετωπίσει η χώρα το καλοκαίρι.

Έτσι, με βάση τα όσα αναφέρθηκαν σε εκδήλωση για την παρουσίαση της κλιματικής αποτίμησης στην Ελλάδα το 2023, η οποία αποτελεί πρωτοβουλία του κόμβου πληροφόρησης Climatebook.gr, το 2023 ήταν το θερμότερο έτος παγκοσμίως, με τη μέση θερμοκρασία να ξεπερνάει κατά +1.48 βαθμούς τη μέση τιμή της προβιομηχανικής περιόδου (1850-1900). Επίσης, το 2023 ήταν το πιο θερμό έτος στη χώρα μας με μέση ετήσια τιμή της θερμοκρασίας για το σύνολο της χώρας στους 15.2 βαθμούς. Παράλληλα, ο Δεκέμβριος του 2023 ο πιο θερμός από το 1991.

Οι βροχές

Επίσης, παρά τα ακραία φαινόμενα, το 2023 ήταν από τα σχετικά ξηρά έτη των τελευταίων 30 ετών. Οι περιοχές όπου σημειώθηκαν λιγότερες βροχές σχετικά με την κλιματική τιμή ήταν η Ανατολική Μακεδονία και η Θράκη, πολλά τμήματα της ανατολικής χώρας (συμπεριλαμβανομένης και της Αττικής), τα νησιά και η Κρήτη. Οι περιοχές όπου σημειώθηκαν περισσότερες βροχές σχετικά με την κλιματική τιμή ήταν κυρίως η Θεσσαλία (με πολύ μεγάλη  απόκλιση λόγω των  ακραίων βροχοπτώσεων του Σεπτεμβρίου), και μεγάλα τμήματα της Ηπείρου και της Δυτικής Μακεδονίας. O Φεβρουάριος, δε, του 2023 ήταν ο 2ος πιο ξηρός από το 1991.

Επίσης, με βάση την τελευταία αρθρογραφία του Κωνσταντίνου Καρτάλη Καθηγητή στο ΕΚΠΑ, μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Κλιματική Αλλαγή και μέλος του advisory board της διαΝΕΟσις καταγράφεται μια συστηματική ανοδική τάση στη θερμοκρασία, η οποία αποδίδεται στην αστικοποίηση και στην κλιματική αλλαγή.

Συγκεκριμένα, η διαφορά της μέσης μέγιστης ημερήσιας θερμοκρασίας την τελευταία δεκαετία (2011-2020) από την αντίστοιχη για τη δεκαετία 1971-1980 είναι 1,6 οC που αντιστοιχεί σε αύξηση κατά 0,32 οC ανά δεκαετία, ενώ η διαφορά για τη μέση ελάχιστη θερμοκρασία είναι 1,13 οC που αντιστοιχεί σε αύξηση κατά 0,23 οC ανά δεκαετία.

Στο φόντο αυτό δεν ήταν τυχαία η αναφορά του Νίκου Καραμούζη Προέδρου του SMERemediumCap στο Real Investment Summit για την ανάγκη συνειδητοποίησης της απειλής από την ερημοποίηση, ειδικά, του νότου της χώρας ένεκα της κλιματικής αλλαγής. Συνδέοντας το θέμα και με τις αγροτικές κινητοποιήσεις επισήμανε ότι είναι πρώτης προτεραιότητας θέμα η αναμόρφωση του πρωτογενούς τομέα, με παράλληλη αλλαγή καλλιεργητικών μεθόδων και διαμόρφωση μιας επαρκούς διαδικασίες διαχείρισης υδάτων.

Διαχείριση υδάτων και οι αυξήσεις στις τιμές

Στο μεταξύ, τη σημασία ανάπτυξης μιας ολιστικής διαχείρισης των υδάτων επεσήμανε ο Γενικός Γραμματέας Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας Πέτρος Βαρελίδης, μιλώντας στο συνέδριο του Economist, που έγινε,  τον περασμένο Νοέμβριο, υπό την αιγίδα της Α.Ε. της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου, σε συνεργασία με το SDSN Greece και με τη στήριξη του Γραφείου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Ελλάδα και της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα

Ο κ. Βαρελίδης υπογράμμισε την ανάγκη να δούμε το πρόβλημα στη ρίζα, δηλαδή στη μεγάλη ζήτηση για νερό. «Αυτό οδηγεί και στην έλλειψη», παρατήρησε, διερωτώμενος πόσο βαμβάκι χρειάζεται να καλλιεργήσουμε στη Θεσσαλία, δεδομένου ότι πρόκειται για μια καλλιέργεια που απαιτεί αρκετό νερό.

Την ίδια στιγμή, ο κ. Βαρελίδης εστίασε στην επαναχρησιμοποίηση των αποβλήτων, ενώ δεν απέκλεισε και το ενδεχόμενο μεταφοράς νερού από άλλες πηγές. Σε κάθε περίπτωση, ο ίδιος επανέλαβε ότι πρέπει να έχουμε υπόψη τη συνολική εικόνα των υδάτων. Τις επόμενες εβδομάδες, συμπλήρωσε, θα παρουσιάσουμε τη νέα πολιτική τιμολόγησης για τους παρόχους νερού. Σύντομα, δε, θα ανακοινωθεί και το νομοσχέδιο για την ολιστική διαχείριση των υδάτων στη Θεσσαλία, η οποία θα λειτουργήσει ως πιλότος για τις υπόλοιπες περιφέρειες. Τέλος, ο κ. Βαρελίδης προανήγγειλε την αναδιοργάνωση των παρόχων ύδατος, ώστε «να έχουμε την απαιτούμενη μάζα για την αντιμετώπιση των προκλήσεων».

Βέβαια, στον ορίζοντα, όπως είναι φυσικό αναδεικνύεται μια νέα διαδικασία σε σχέση με την τιμολόγηση, που προϋποθέτει τεκμηρίωση κόστους, αναβάθμιση δικτύων και βέβαια αναμόρφωση τιμών.

Τη σημασία του ύδατος εξήρε ο διευθύνων σύμβουλος της ΕΥΔΑΠ Χάρης Σαχίνης, ο οποίος διαβεβαίωσε ότι η ΕΥΔΑΠ προσπαθεί να παρέχει καθαρό νερό σε όλους. Αυτό σημαίνει, εξήγησε, ότι η ποιότητα πρέπει να είναι καλή και ότι η όλη διαδικασία πρέπει να είναι φιλική προς το περιβάλλον. Σε αυτό το σημείο, παρατήρησε ότι το νερό στην Αθήνα είναι το δεύτερο φθηνότερο σε όλο τον κόσμο, ενώ αναφέρθηκε και στα σχέδια επαναχρησιμοποίησης του νερού στην Ψυττάλεια για βιομηχανικούς σκοπούς. Ταυτόχρονα, ο κ. Σαχίνης σημείωσε ότι η ΕΥΔΑΠ αντικαθιστά το δίκτυο και χρησιμοποιεί πηγές ύδατος που βρίσκονται γύρω από την Αττική.

«Προσπαθούμε να κάνουμε τον κύκλο του νερού όσο πιο αποτελεσματικό γίνεται», διαβεβαίωσε. Επίσης, αναφέρθηκε στο σενάριο της εξάντλησης των αποθετήρων νερού στο μέλλον. «Πρέπει να δούμε τι θα κάνουμε, αν και δεν νομίζω ότι θα συμβεί κάτι τέτοιο». Τέλος, δεν παρέλειψε να εστιάσει στην ανάγκη για νέες επενδύσεις, εκφράζοντας την προτίμηση στις επιδοτήσεις έναντι των δανείων, καθώς με αυτόν τον τρόπο η τιμή του νερού παραμένει χαμηλή.

Την περασμένη Πέμπτη, δε,  στο περιθώριο της εκδήλωσης για την συμφωνία πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας μέσω εικονικού PPA που υπέγραψε η ΕΥΑΘ με την ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή η διοίκηση της εταρείας γνωστοποίησε ότι έχει καταθέσει, ήδη, τις προτάσεις της στη βάση σχετικής μελέτης της Deloitte, για κλιμακωτές αυξήσεις στα τιμολόγια του νερού στην αρμόδια πλέον ΡΑΑΕΥ. Όπως αναφέρθηκε τα τελευταία περίπου 10 χρόνια τα τιμολόγια του νερού ήταν παγωμένα, παρά την εκτίναξη του ενεργειακού κόστους, που σε ποσοστό 25% επιβαρύνει τα λειτουργικά κόστη της εταιρείας, όπως και όλων των αναλόγων εταιρειών του κλάδου ύδρευσης και αποχέτευσης. Να σημειωθεί ότι η ΕΥΑΘ έχει βάλει πλώρη για ένα επενδυτικό της πρόγραμμα, συνολικού ύψους 200 εκατ. ευρώ, μέχρι το 2028, και άρα απαιτείται πλάνο χρηματοδότησης.

Ανάλογες αυξήσεις μεταξύ άλλων, βέβαια, έχει εισηγηθεί και η ΕΥΔΑΠ, η οποία έχει τα ίδια τιμολόγια για 13 ολόκληρα χρόνια.

Σύμφωνα με πηγές της ΕΥΑΘ αυτό που προτείνεται δε θα επιφέρει μεγάλα βάρη στους χρήστες των υπηρεσιών της. Με βάση, ειδικότερα, πληροφορίες αναφέρουν ότι η ΕΥΑΘ πρότεινε στη ΡΑΑΕΥ αυξήσεις που καλύπτουν τον πληθωρισμό.

Στο μεταξύ με βάση του εργαζόμενους της εταιρείας η νέα τιμολογιακή πολιτική για το 2024, περιλαμβάνει σημαντικές αυξήσεις.

Με βάση ανακοίνωση που εξέδωσαν στο τέλος του 2023 οι εργαζόμενοι αναφέρουν ότι:

«Ενδεικτικά, η εισήγηση που θα αποσταλεί για έγκριση προς τη νεοσύστατη Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ), προβλέπει ανάμεσα σε άλλα αύξηση 30% στο πάγιο και κλιμακωτές αυξήσεις που κυμαίνονται από 5 έως 15% στα τρία πρώτα κλιμάκια της κατανάλωσης νερού. Με απλά λόγια, μια οικογένεια που καταναλώνει από 30 έως 50 κ.μ. νερού ανά τετράμηνο θα δει τον λογαριασμό της ανεβασμένο από 9 έως 15 ευρώ αντίστοιχα.

Στο όνομα της ανάκτησης κόστους, επιχειρείται για πρώτη φορά η απορρόφηση στο τιμολόγιο της ύδρευσης, των μεγάλων αυξήσεων που έχουν πραγματοποιηθεί τα τελευταία χρόνια στο κόστος της ενέργειας. Η εξέλιξη αυτή δικαιώνει πλήρως την εκτίμηση που εκφράσαμε κατά τη δημιουργία της ΡΑΑΕΥ, όταν υποστηρίζαμε ότι η κυβέρνηση μέσω της νέας Αρχής έχει ως αποκλειστικό στόχο να μετατρέψει το νερό σε εμπόρευμα, πέρα από κάθε δημόσιο έλεγχο, όπως ακριβώς έκανε και με το ρεύμα. Τότε, όπως όλοι θυμόμαστε, ο πρωθυπουργός προσπαθούσε να καθησυχάσει τις φήμες για ιδιωτικοποίηση του νερού και έκανε λόγο για κατευθυνόμενα fake news μετά μουσικής. Λίγους μήνες μετά αγνοούν και πάλι απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας (2519/2022) που έκρινε ως αντισυνταγματική και ακύρωσε την ΚΥΑ τιμολόγησης νερού. Ποιος έλεγε τελικά ψέματα κ. Μητσοτάκη; Την ίδια στιγμή στο πλαίσιο κατάργησης των Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης και Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ) της χώρας, σχεδιάζεται η συγχώνευση των ΔΕΥΑ του νομού Θεσσαλονίκης με την ΕΥΑΘ Α.Ε., καθώς επίσης και η επέκταση της δραστηριότητας της τελευταίας στον νομό Χαλκιδικής. Το νέο αυτό σχήμα, θα κληρονομήσει προφανώς όλες τις αδυναμίες και τα προβλήματα του παρελθόντος (μεγάλα χρέη, υποστελέχωση, ανύπαρκτες ή απαρχαιωμένες υποδομές κ.λπ.) Είναι βέβαιο λοιπόν ότι πίσω από τα παχιά λόγια για καλύτερη και πιο ορθολογική διαχείριση, στην πράξη αυτό που δρομολογείται είναι ακόμα μεγαλύτερες αυξήσεις στους λογαριασμούς, υποβάθμιση των υπηρεσιών προς τους πολίτες και χειρότερες συνθήκες εργασίας για τους εργαζόμενους. Ο νέος γύρος της επίθεσης απέναντι στον δημόσιο χαρακτήρα του νερού έχει ανοίξει.

Το Σωματείο Εργαζομένων της ΕΥΑΘ εκφράζει την κάθετη αντίθεσή του στις προτεινόμενες αυξήσεις, καθώς το νερό αποτελεί κοινωνικό αγαθό και όχι εμπόρευμα!  Σε συντονισμό με τους εργαζόμενους στις ΔΕΥΑ αλλά και όλη την κοινωνία της πόλης μας, καλούμαστε για άλλη μια φορά να ανατρέψουμε τα σχέδια τους. Μαζί μπορούμε να τους σταματήσουμε και πάλι!

Υπερασπιζόμαστε τον δημόσιο χαρακτήρα του νερού χωρίς αυξήσεις στα τιμολόγια. Ζητάμε να καταργηθεί η Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων. Το κράτος έχει συνταγματική υποχρέωση να ελέγχει το νερό από την πηγή μέχρι τη βρύση. Όχι στις συγχωνεύσεις των ΔΕΥΑ και τη μεθοδευμένη απαξίωσή τους. Οι προωθούμενες Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) παραχωρούν τον έλεγχο του νερού στους ιδιώτες. Να μην περάσει κανένα ΣΔΙΤ σε καμία περιοχή της Ελλάδας».

Το μοντέλο Ισραήλ

Στην εμπειρία του Ισραήλ αναφέρθηκε πάντως στο εν λόγω συνέδριο του Economist  ο πρόεδρος και διευθύνων Σύμβουλος της Booky Oren Global Water Technologies Oren Booky, ο οποίος υποστήριξε ότι χάρη στην τεχνολογία η χώρα αντί να συλλέγει το νερό, πλέον το παράγει. Όπως σημείωσε, το Ισραήλ χρειάστηκε περίπου 100 χρόνια για να αποκτήσει αυτάρκεια στο νερό. Εάν, όμως, ξεκινούσε σήμερα αυτή η διαδικασία, θα απαιτούνταν μόλις 20 με 30 χρόνια. Στο σημείο αυτό, υπογράμμισε ότι πρέπει να προσεγγίζουμε το νερό ως οικονομικό και όχι ως φυσικό αγαθό, ενώ εστίασε στην ανάγκη για επενδύσεις. Ταυτόχρονα, ανέφερε ότι το Ισραήλ μπορεί να αποκτήσει πολύτιμα διδάγματα από άλλες χώρες, όπως η Αυστραλία και οι ΗΠΑ, εξαίροντας τη σημασία των έξυπνων δικτύων. Η διεθνής συνεργασία και η δημιουργία μιας παγκόσμιας βάσης δεδομένων μπορούν να εξορθολογίσουν τις διαδικασίες και να παράσχουν λύσεις στις περίπλοκες προκλήσεις, κατέληξε.

Στη σημασία του επιχειρηματικού μοντέλου που εφαρμόστηκε στο Πόρτο αναφέρθηκε ο διευθύνων σύμβουλος της Aguas De Porto της Πορτογαλίας Ruben Fernades, ο οποίος επεσήμανε ότι δεν προσφέρουμε μόνο το πόσιμο νερό, αλλά διαχειριζόμαστε τα όμβρια ύδατα, τα ρυάκια της πόλης και τα απόβλητα. «Πρόκειται για έναν και ενιαίο πόρο, τον οποίο μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και πρέπει να επαναχρησιμοποιήσουμε», σχολίασε. Ειδική μνεία έκανε στη διαχείριση των απωλειών ύδατος. Όπως εξήγησε, το 2006 χάναμε το 50% του νερού. Τα τελευταία χρόνια υλοποιούμε μια στρατηγική, η οποία δεν στοχεύει μόνο στην επίλυση του προβλήματος (σωλήνες, αγωγοί), αλλά σε μια ολιστική προσέγγιση. «Χρησιμοποιούμε μηχανική μάθηση και τεχνητή νοημοσύνη για να προβλέψουμε τις ζημιές. Ως αποτέλεσμα πλέον χάνουμε μόλις το 13%», υπογράμμισε o Ruben Fernandes. Τέλος, έκανε λόγο για ένα πιλοτικό project, χάρη στο οποίο το νερό, κατόπιν επεξεργασίας, χρησιμοποιείται για το πλύσιμο της πόλης και το δημόσιο πότισμα, συμβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο στον στόχο της επαναχρησιμοποίησης.

Ο πλανήτης αντιμετωπίζει μια αυξανόμενη λειψυδρία, επεσήμανε ο γενικός διευθυντής της The Coca-Cola Company Greece, Cyprus & Malta Σταύρος Μουρελάτος, αναγνωρίζοντας ότι η ζήτηση για ασφαλές νερό υπερβαίνει την προσφορά σε ορισμένες περιοχές. Τις επόμενες δεκαετίες, περίπου 2-3 δισ. άνθρωποι παγκοσμίως θα δουν το πρόβλημα της λειψυδρίας να επιδεινώνεται, σημείωσε, επικαλούμενος τις διεθνείς εκθέσεις. Tο πρόβλημα δε, θα είναι μεγαλύτερο στις πόλεις, όπου ο αστικός πληθυσμός με λειψυδρία θα διπλασιαστεί από τα 930 εκατ. το 2016 σε 1,7 -2,4 δισ. το 2050, ανέφερε ο κ. Μουρελάτος. Σε αυτό το πλαίσιο, αναφέρθηκε στις πρωτοβουλίες της Coca–Cola για την κυκλική χρήση του νερού και στην προστασία των υδάτων. Ειδικά για την Ελλάδα, μάλιστα, παρέπεμψε στο πρόγραμμα “Zero Drop”, το οποίο μετά τη Φολέγανδρο και το Ηράκλειο θα επεκταθεί και στο Σχηματάρι, όπως εξήγησε ο κ. Μουρελάτος.