«νέα Μεταπολίτευση»: Πρόεδρος από τον λαό;

του Δημοσθένη Παπαδάτου – Αναγνωστόπουλου

Τον ερχόμενο Μάρτιο, Ν.Δ., ΠΑΣΟΚ και ΔΗΜ.ΑΡ. αναμένεται να συγκροτήσουν ομάδες εργασίας οι οποίες, μέχρι τον Ιούνιο, θα καταλήξουν στις προτάσεις των κομμάτων για τη συνταγματική αναθεώρηση. Η σημαντικότερη από τις προτάσεις που ήδη συζητιούνται αφορά την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας απευθείας από τον λαό. Και είναι από μόνη της αρκετή, ώστε ήδη από σήμερα να σκεφτόμαστε κάποιες πρωτοβουλίες εναντίον της.

Τουλάχιστον ως προς το σκέλος της άμεσης εκλογής Προέδρου, που συζητιέται εδώ και χρόνια (Μητσοτάκης και Βενιζέλος έχουν καταγραφεί ως οι πλέον ένθερμοι θιασώτες της…), η συνταγματική αναθεώρηση δεν αφορά τους «τύπους», ούτε αποτελεί υπόθεση των συνταγματολόγων ή αποκλειστικά των νομομαθών. Μακράν του να συνιστά φιλολαϊκή μεταρρύθμιση, η προτεινόμενη εκλογή Προέδρου από τον λαό είναι μάλλον αιτία κινητοποίησης του λαού εναντίον της. Ακόμα και ο Φώτης Κουβέλης, μιλώντας την Κυριακή στη Real News, προειδοποιεί με σαφήνεια σπάνια για τα δεδομένα του ότι πιθανή άμεση εκλογή προέδρου Δημοκρατίας, «συν τοις άλλοις αλλάζει τη μορφή του πολιτεύματος» (20.1.2013).

Ν.Δ., ΠΑΣΟΚ και Χρυσή Αυγή από την άλλη, φαίνεται να ομονοούν: ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας πρέπει να έχει τη μέγιστη δυνατή νομιμοποίηση. Εξηγώντας στο Βήμα την ουσία της «Νέας Μεταπολίτευσης που ξεκίνησε», ο Α. Σαμαράς δίνει ένα πρώτο περίγραμμα, φωτογραφίζοντας το επιδιωκόμενο: «[Η] εκτελεστική εξουσία να μπορεί να κυβερνά χωρίς κατακερματισμένες αρμοδιότητες και χωρίς τον φόβο του πολιτικού κόστους […] Η νομοθετική εξουσία να μπορεί να νομοθετεί και να ελέγχει χωρίς να υποτάσσεται σε μικροκομματικές σκοπιμότητες» (13.1.2013).

Ακόμα πιο σταράτα, και προλογίζοντας τον Σαμαρά, το παραπρωθυπουργικόΑntinews βιάζεται να εξαγγείλει αυτό πρώτο «Εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας από τον λαό με θεσμική αντεπίθεση Σαμαρά». Ο Πρόεδρος πρέπει «να έχει πιο ενισχυμένες αρμοδιότητες και να μην είναι απλά το… διακοσμητικό κάδρο της Δημοκρατίας, όπως το είχε καταντήσει ο Ανδρέας Παπανδρέου όταν του αφαίρεσε όλες τις αρμοδιότητες» [ενν. στη συνταγματική αναθεώρηση του 1986, που αφαίρεσε από τον Πρόεδρο τις υπερεξουσίες που του έδινε το Σύνταγμα του ’75] (12.1.2013). Σύμπλευση λοιπόν Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ, αλλά και της Χρυσής Αυγής, που για λόγους αρχής θέτει την άμεση εκλογή ως πρώτη δική της προτεραιότητα στη συνταγματική αναθεώρηση (http://www.xryshaygh.com/index.php/kinima/thesis).

Πού είναι, όμως, το πρόβλημα αν στο πολίτευμα της προεδρευομένης εισαχθούν και μερικά «προεδρικά στοιχεία», αν αυτά σημαίνουν μια επιπλέον διαδικασία αδιαμεσολάβητης έκφρασης της λαϊκής βούλησης; Δεν είναι άραγε σημαντικότερες οι προβλεπόμενες αρμοδιότητες του Προέδρου και όχι το πώς αυτός θα εκλέγεται; Και δεν είναι ίσως και μια ευκαιρία για την Αριστερά, να προτείνει και να εκλέξει αυτή τον δικό της Πρόεδρο;

Αν και ακόμα είναι νωρίς για να το πει κανείς, η κοινή λογική λέει ότι κανείς δεν αλλάζει τη μορφή ενός πολιτεύματος αν δεν προτίθεται να αλλάξει ταυτόχρονα το περιεχόμενο -τις αρμοδιότητες, εν προκειμένω, του Προέδρου. Ο ίδιος, εξάλλου, ο τρόπος εκλογής σε ένα αξίωμα αποτελεί διαδικασία νομιμοποίησης, όχι δηλαδή μια οποιαδήποτε «τυπική» διαδικασία.

Αν αυτά ισχύουν έτσι κι αλλιώς, η συγκεκριμένη κατεύθυνση που δίνεται ήδη ως προς την επιδιωκόμενη νέα μορφή μιλά από μόνη της: εκτελεστική εξουσία που να μην φοβάται -να μη φοβάται δηλαδή ακόμα περισσότερο- το «πολιτικό κόστος». Άρα, ισχυροποίηση της εκτελεστικής εξουσίας, της κυβέρνησης και του Προέδρου σε εποχές αποδυνάμωσης, αυτοϋπονόμευσης και απαξίωσης της νομοθετικής, δηλαδή της Βουλής.

Αυτό τον ρόλο θα κληθεί να παίξει ο νέος Πρόεδρος, «αριστερός» ή δεξιός. Κι αυτό, καθώς η ενδεχόμενη άμεση εκλογή του τον φέρνει, (όχι μόνο) συμβολικά, στο ίδιο «ύψος» με τη Βουλή, εφ’ όσον θα εκλέγεται άμεσα και αυτός. Kι αυτό τη στιγμή που η ίδια η Βουλή ήδη λειτουργεί από πολλές απόψεις τυπικά, σε ρόλο επικυρωτή των προσυμφωνημένων του Μνημονίου και των κάθε λογής πράξεων νομοθετικού περιεχομένου.

Σκεφτείτε, λοιπόν, την αρχιτεκτονική μιας δημοκρατίας όπου η κυβερνητική πλειοψηφία ήδη επιβάλλεται «από τα αποδυτήρια» στη Βουλή… όπου ο πρωθυπουργός ήδη επιβάλλεται στην πλειοψηφία… όπου η κυβέρνηση ήδη υποκαθίσταται από ένα νέας κοπής «επιτελικό» παράλληλο σχήμα (σαμαρική «καγκελαρία») … και όπου τώρα προστίθεται ένας Πρόεδρος εκλεγμένος από τον λαό, με βασικό ρόλο… να μη φοβάται τον εκλογέα του.

Πέρα από τη δημιουργία ενός θεσμικού αντίβαρου στη Βουλή (είτε μολονότι η Βουλή παραπαίει είτε ακριβώς για τον λόγο αυτό), η σημασία μιας ενδεχόμενης άμεσης εκλογής είναι ακόμα μεγαλύτερη. Σε μια εποχή που οι κοινωνικές διαιρέσεις οξύνονται και οι ενδοκοινοβουλευτικές ταυτίσεις πολλαπλασιάζονται, επιτείνοντας έτσι την αναντιστοιχία του κοινωνικού με το πολιτικό (κρίση εκπροσώπησης), το πρόβλημα της αντιπροσωπευτικότητας της εξουσίας επιχειρείται να λυθεί μέσω της περαιτέρω προσωποποίησής της. Εντελώς ειρωνικά, αυτό το σενάριο προωθούν εκείνοι που κατηγορούν την Αριστερά ότι δημιουργεί συνθήκες Βαϊμάρης…

via http://www.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=746212