του Γιάννη Τσιπουρίδη *
Το πρόβλημα
Οποιαδήποτε στιγμή και αν διαβάσετε ειδήσεις στο διαδίκτυο ή δείτε ένα δελτίο ειδήσεων, θα υπάρχει μια τουλάχιστον είδηση που θα αφορά στις καταστροφικές συνέπειες κάποιου ακραίου κλιματικού φαινομένου.
Όσο και αν αρνητές της κλιματικής αλλαγής, επώνυμοι ή ανώνυμοι, χρηματοδοτούμενοι[i] ή μη από το λόμπυ της βρώμικης ενέργειας[ii], αυτοί που εύστοχα ονομάστηκαν «Έμποροι της αμφιβολίας»[iii], προσπαθούν να θολώσουν την εικόνα, δεν μπορούν να συγκαλύψουν τα γεγονότα και τα επιστημονικά ευρήματα, γιατί οι συνέπειες επηρεάζουν συνεχώς αυξανόμενα, μεγάλα τμήματα του πληθυσμού και οι αποδείξεις είναι απτές, όχι θεωρητικές.
Η τραγική πραγματικότητα είναι, όπως όλες οι αλήθειες, απλούστατη:
Οι κλιματικές αλλαγές επιδεινώνουν τη συχνότητα και ένταση των ακραίων καιρικών φαινομένων.[iv]και οδηγούν σε μαζικές συνέπειες, γνωστές σε κάποιους, που δεν βλάπτει, όμως, να τις επαναλάβουμε:
- περιορισμός και διαφοροποίηση των αποθεμάτων πόσιμου νερού που θα οδηγήσει εκατομμύρια ανθρώπους σε λειψυδρία και θα διαφοροποιήσει σημαντικά την αγροτική παραγωγή.
- υποβάθμιση των οικοσυστημάτων λόγω της ερημοποίησης, αύξηση των πυρκαγιών και επιτάχυνση της κατάρρευσης της βιοποικιλότητας με αύξηση της εξαφάνιση ειδών.
- αλλαγή του παγκόσμιου διατροφικού χάρτη, γεγονός που θα οδηγήσει εκατομμύρια στην πείνα, σε μαζικές μεταναστεύσεις και σε εμφύλιες συγκρούσεις.
- άνοδο της στάθμης της θάλασσας που θα περιορίσει τις ακτογραμμές, θα υποβαθμίσει παραποτάμια δέλτα, ενώ πηγές γλυκών νερών θα γίνουν υφάλμυρες.
- τα ακραία καιρικά φαινόμενα που θα γίνουν ο κανόνας και όχι η εξαίρεση θα οδηγήσουν σε αύξηση καταστροφών, επιδημιών και θανάτων.
- ιδιαίτερα οι τοπικές οικονομίες, ιδίως των πιο αδύναμων χωρών, θα καταρρεύσουν υπό το βάρος της κλιματικής αλλαγής.
Αλλά δεν σταματάει εδώ το κακό. Οι συνέπειες των ακραίων καιρικών φαινομένων επιδεινώνονται από την πάρα πολύ κακή διαχείριση του περιβάλλοντος που έχουμε κάνει έως τώρα, ενώ η έλλειψη υποδομών και προστατευτικών μέτρων αφήνουν ανυπεράσπιστες τις κοινωνίες. Αυτό σημαίνει πως ουσιαστικά πλήττονται περισσότερο οι φτωχές υποανάπτυκτες χώρες και οι φτωχές υποβαθμισμένες περιοχές μεταξύ των ανεπτυγμένων χωρών.
Τι φταίει; Ο ηθικός αυτουργός.
Στον πυρήνα της αιτίας των προβλημάτων επιβίωσης, που αντιμετωπίζουμε ως ανθρωπότητα βρίσκεται το κυρίαρχο μοντέλο ανάπτυξης που ακολουθήθηκε, το οποίο αντί να στοχεύει στη βιωσιμότητα και να έχει μακροπρόθεσμους στόχους, στόχευε στο άμεσο βραχυπρόθεσμο κέρδος, όπως αυτό υπαγορεύεται από τις αγορές, αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις στο περιβάλλον και στην ποιότητα ζωής.
Δηλαδή το σύστημα οικονομικής ανάπτυξης που ακολουθήθηκε, ασχέτως πολιτικού περιβλήματος, έχει αποτύχει τραγικά σε ζητήματα βιωσιμότητας και περιβάλλοντος, αφού αντιμετώπισε ένα πεπερασμένο (οικο)σύστημα αφ ενός ως καταναλωτικό αγαθό, αφ ετέρου δε ως απεριόριστης χωρητικότητας σκουπιδοτενεκέ.
Σύγχρονοι στοχαστές περιγράφουν το αδιέξοδο με ιδιαίτερα γλαφυρό και σημειολογικό τρόπο. Η γνωστή Naomi Klein: μιλάει για «πόλεμο του Συστήματος κατά του κλίματος».[v], η λιγότερη γνωστή Janani Balasubramanian χαρακτηρίζει τις κλιματικές αλλαγές ως παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων[vi], ενώ ο Νόαμ Τσόμσκι δηλώνει «ας μιλήσουμε λοιπόν, για την περιβαλλοντική κρίση. Δεν υπάρχει κανείς να μας γλυτώσει. Το διακύβευμα είναι η επιβίωση του ανθρώπινου είδους. Αν αυτό δεν λαμβάνεται υπόψη στη λειτουργία των αγορών, δεν υπάρχει κανείς να μας γλυτώσει»[vii]
Τι φταίει; Ο φυσικός αυτουργός.
Η κλιματική αλλαγή προκλήθηκε από την ενίσχυση του φαινομένου του θερμοκηπίου που επιτεύχθηκε με την κατανάλωση μέσα σε 2 αιώνες των ορυκτών καυσίμων που δημιουργήθηκαν εκατομμύρια χρόνια πριν. Σε αυτό συμφωνεί η συντριπτική πλειοψηφία των επιστημόνων, ότι δηλαδή η κλιματική αλλαγή είναι αποτέλεσμα ανθρώπινων δραστηριοτήτων και κυρίως της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων.[viii]
Η επιστημονική κοινότητα προχώρησε και λίγο παραπέρα. Έθεσε όριο μέγιστης ανόδου της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας τους 2ο C, σημειώνοντας εμφατικά πως πέρα από αυτό το σημείο οι κλιματικές καταστάσεις θα ήταν μη αναστρέψιμες και οι συνέπειες ανεξέλεγκτες.
Τα ορυκτά καύσιμα είναι πλέον ευρέως αποδεκτό πως είναι η πηγή της τροφοδότησης της κλιματικής αλλαγής. Και υπάρχει και μια επιπλέον πλευρά: για να πετύχουμε συγκράτηση της ανόδου της θερμοκρασίας κάτω από 2ο C to 80% των γνωστών και εκτιμώμενων αποθεμάτων ορυκτών καυσίμων (κάποιοι λένε το 90%) πρέπει να μείνει θαμμένο στο έδαφος.[ix] [x] [xi]. Σαν αποτέλεσμα μεγάλες εταιρείες και φορείς προσχωρούν στην εκστρατεία «αποεπένδυσης» σε ορυκτά καύσιμα.[xii] [xiii] [xiv]
Και μια επιπλέον ενεργειακή διάσταση: η ενεργειακή εξαθλίωση
Η ενέργεια είναι ένα βασικός κοινωνικός και οικονομικός πυλώνας και δείκτης της ποιότητας ζωής κοινωνιών. Αφήνοντας στην άκρη προσωρινά την ενεργειακή σπατάλη σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι σήμερα που εμείς, με το πάτημα ενός κουμπιού έχουμε μια σειρά ενεργειακών υπηρεσιών στη διάθεση μας:
1.3 δισεκατομμύρια συνανθρώπων μας, κυρίως σε υποανάπτυκτες χώρες στην Αφρική και Ασία, δεν έχουν απολύτως καμία πρόσβαση σε υπηρεσίες ηλεκτρικής ενέργειας[xv]
2.7 δισεκατομμύρια συνανθρώπων μας, κυρίως σε υποανάπτυκτες χώρες στην Αφρική και Ασία, χρησιμοποιούν αμφιβόλου ποιότητας βιομάζα για μαγείρεμα, με κίνδυνο της υγείας τους γιατί δεν έχουν πρόσβαση σε ηλεκτρική ενέργεια. Εκτιμάται ότι 3,5 εκατομμύρια κυρίως γυναίκες και παιδιά πεθαίνουν ετησίως εξ αιτίας αναπνευστικών προβλημάτων, εξ αυτού του γεγονότος.[xvi]
Θα ήταν αστείο, αν δεν ήταν τόσο τραγικά τα αποτελέσματα, το γεγονός ότι στις χώρες που κυριαρχεί η «ενεργειακή πείνα», υπάρχουν αποθέματα ορυκτών καυσίμων, αλλά κυρίως υπάρχει αφθονία ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Επίσης πρέπει να αντιληφθούμε πως πέρα από τους ενεργειακά «άθλιους» που προαναφέρθηκαν, υπάρχει και η κατηγορία των ενεργειακά φτωχών. Είναι αυτοί για τους οποίους η πρόσβαση στις ενεργειακές υπηρεσίες είναι μεν διαθέσιμη τεχνικά, αλλά όχι οικονομικά. Ο πίνακας[xvii] δείχνει στοιχεία για το 2010 για την Ευρώπη. Προφανώς θα είναι χειρότερα σήμερα.
Από τον πίνακα, πέρα από την ενεργειακή «φτώχια», αναδεικνύεται και το ζήτημα του ενεργειακού κόστους που προφανώς είναι άρρηκτα συνδεδεμένα. Όταν η παροχή ενεργειακών υπηρεσιών είναι καταναλωτικό αγαθό και υπόκειται στους νόμους των αγορών, το κοινωνικό κόστος δεν αποτελεί κριτήριο και τα αποτελέσματα φαίνονται στον πίνακα.
Η επιλογή της ενεργειακής πολιτικής.
Η επιστημονική, τεχνολογική και οικονομική[i] [ii] ανάλυση των διαθέσιμων επιλογών είναι ξεκάθαρη: η λύση βρίσκεται στην ταχύτερη και μεγαλύτερη δυνατή ανάπτυξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, παράλληλα με άμεση εφαρμογή αποτελεσματικών πολιτικών Εξοικονόμησης Ενέργειας και βελτίωσης της Ενεργειακής Αποδοτικότητας.
Η πολιτική ανάλυση που οδηγεί;
Το μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης που προκάλεσε την κλιματική αλλαγή σήμερα εξακολουθεί να επιμένει στα ορυκτά καύσιμα της εποχής των δεινοσαύρων, αυτοδεσμευμένο στην πορεία που έχει χαράξει και καθοδηγούμενο από την πανίσχυρη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων. Λίγο πιο πίσω καιροφυλακτεί η πυρηνική βιομηχανία (πίσω από την οποία υπάρχει και η βιομηχανία παραγωγής πυρηνικών όπλων) η οποία αναμένει την ευκαιρία να προβάλει την πυρηνική ενέργεια ως λύση, αγνοώντας την υπερπληθώρα των επιστημονικών αποδείξεων προς το αντίθετο.
Ποιο πρέπει να είναι το βιώσιμο ανθρωποκεντρικό μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης;
Υπάρχει άλλος δρόμος από την υποστήριξη της ανάπτυξης των Ανανεώσιμων πηγών ενέργειας;
- Των μοναδικά φιλικών στο περιβάλλον και τον άνθρωπο πηγών ενέργειας,
- Των ανεξάντλητων εγχώριων πηγών ενέργειας που παρέχουν ενεργειακή ασφάλεια,
- Των πηγών ενέργειας που προσφέρονται για περιφερειακή ανάπτυξη και υποστηρίζουν ένα αποκεντρωμένο μοντέλο παραγωγής,
- Των πηγών ενέργειας που προσφέρονται για μικρές και μεγάλες εγκαταστάσεις,
- Των πηγών ενέργειας που μπορούν άμεσα να αντιμετωπίσουν την ενεργειακή φτώχια,
- Των πηγών ενέργειας που προσφέρουν μια μοναδική ευκαιρία για ανάπτυξη της εθνικής οικονομίας,
- Των πηγών ενέργειας που μπορούν να καταστήσουν τη χώρα από ουραγό σε πρωτοπόρο.
Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και της ενεργειακής φτώχιας με όπλο τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έπρεπε να ήταν ήδη ενταγμένη στην πρώτη θέση της πολιτικής ατζέντας όλων των κομμάτων, μια και είναι η μόνη λύση που εξασφαλίζει ένα ανθρώπινο, βιώσιμο μέλλον για τους πολίτες με ταυτόχρονη ανάπτυξη της εθνικής οικονομίας.
* Ο Γιάννης Τσιπουρίδης είναι πρόεδρος της ΕΛΕΤΑΕΝ
Via : energypress.gr
