του Γιώργου Καρελιά
Η αρχή
«Καθένας τεκμαίρεται αθώος μέχρι να κηρυχθεί ένοχος» (άρθρο 9 της γαλλικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη, 1789).
Ας αρχίσουμε με τα αυτονόητα, που συνήθως ξεχνάμε. Και δεν πρέπει. Το τεκμήριο της αθωότητας ισχύει στα συστήματα δικαίου όλων των πολιτισμένων χωρών και δεν πρέπει να το πετάμε στα σκουπίδια, ανάλογα με τις κάθε λογής σκοπιμότητες της συγκυρίας. Αυτό σημαίνει ότι για την ενοχή του κατηγορουμένου πρέπει να αποφανθεί το αρμόδιο δικαστήριο με τελεσίδικη απόφαση.
Όταν έχουμε να κάνουμε με πολιτικούς, τι γίνεται; Όντως, υπάρχει ένα μικρό μπέρδεμα. Πολιτικό τεκμήριο αθωότητας δεν υπάρχει. Αυτό σημαίνει ότι ένα πολιτικό πρόσωπο πρέπει να τιμωρείται αμέσως ή με ταχύτατες διαδικασίες, χωρίς να περιμένουμε την απόφαση του δικαστηρίου. Γι’ αυτό, όταν ανακύπτει σοβαρό ζήτημα, ο πρωθυπουργός διώχνει τον υπουργό, ο υπουργός τον σύμβουλό του κλπ. Είναι η πολιτική τιμωρία. Σ’ αυτήν την περίπτωση ισχύει ένα άτυπο τεκμήριο ενοχής. Ο κατηγορούμενος πολιτικός καλείται να αποδείξει ότι είναι αθώος, για να αρθεί η τιμωρία του. Είναι, θα λέγαμε, λιγότερο ίσος από τους άλλους πολίτες, επειδή διαχειρίζεται δημόσια πράγματα.
Δεν συμβαίνει το ίδιο στις ποινικές υποθέσεις. Εκεί όλοι οι πολίτες πρέπει ναείναι ίσοι απέναντι στο νόμο. Βεβαίως, έχουμε συνηθίσει οι πολιτικοί να είναι περισσότερο ίσοι, αφού έχουν την ευχέρεια να αποφεύγουν την παραπομπή σε δίκη και την πιθανή τιμωρία. Αυτό, όμως, δεν πρέπει να οδηγήσει στο αντίθετο αποτέλεσμα. Δηλαδή, να καταδικαστεί εκ των προτέρων ένας κατηγορούμενος πολιτικός, επειδή μέχρι σήμερα άλλοι τη γλίτωναν.Η περίπτωση Παπακωνσταντίνου
Τα λέω αυτά διότι, αυτές τις μέρες, έχει ήδη εκδοθεί η «απόφαση» για τον Παπακωνσταντίνου πριν καν παραπεμφθεί σε δίκη! Εφημερίδες, θεωρούμενες σοβαρές, τον έχουν ήδη καταδικάσει («ένοχος») και ορισμένοι πολιτικοί ζητούν προκαταβολικά να…εκτελεστεί στο Σύνταγμα!
Μπορεί ο καθένας να έχει την οποιαδήποτε άποψη για τον πρώην υπουργό Οικονομικών. Προσωπικά δεν αποφεύγω να πάρω θέση: θεωρώ ότι πιθανότατα αυτός αφαίρεσε τα ονόματα των συγγενών του από τη λίστα Λαγκάρντ. Προσοχή, όμως. Είναι μια ισχυρή πιθανότητα, όχι απόλυτη βεβαιότητα. Ποιος μπορεί να είναι βέβαιος με τόση διαδρομή που έκανε η περίφημη λίστα; Υπάρχουν ενδείξεις και καμιά απόδειξη. Το δικαστήριο που θα συγκροτηθεί, αν συγκροτηθεί, θα ψάξει να βρει αποδείξεις. Κι αν βρει, θα τον καταδικάσει. Αλλιώς θα τον αθωώσει.
Ακούω και διαβάζω αυτές τις μέρες την ανατριχιαστική θεωρία ότι ο Παπακωνσταντίνου πρέπει να καταδικαστεί, επειδή «μας έβαλε στο ΔΝΤ» και «έκοψε μισθούς και συντάξεις»! Μα, αν είναι έτσι, γιατί μόνο αυτός; Πρέπει να καταδικαστούν όσοι έκαναν το ίδιο, παράλληλα ή μετά από αυτόν: ο Παπανδρέου, ο Βενιζέλος, ο Παπαδήμος, ο Σαμαράς, ο Στουρνάρας. Και αύριο όσοι άλλοι κληθούν να ασκήσουν την ίδια ή άλλη πολιτική.
Τα κριτήρια καταδίκης
Όσοι επιδιώκουν σήμερα να καταδικάσουν ποινικά τον Παπακωνσταντίνου χρησιμοποιώντας πολιτικά κριτήρια και επιχειρήματα, να ξέρουν ότι αύριο μπορεί να χτυπήσει και γι’ αυτούς η καμπάνα. Πολιτικά ο Παπακωνσταντίνου έχει ήδη καταδικαστεί: δεν εξελέγη βουλευτής και δεν μπορεί να περπατήσει μόνος του στο δρόμο, καθώς οι συντριπτικά περισσότεροι Έλληνες τον θεωρούν ένοχο για όσα έκανε ή δεν έκανε όσο ήταν υπουργός.
Οι δικαστές, όμως, δεν μπορούν να δικάσουν με τέτοια κριτήρια. Ούτε επειδή έκοψε-και σ’ αυτούς-το μισθό. Αλίμονο, αν επικρατήσουν στο δικαιϊκό μας σύστημα τέτοιοι «κανόνες». Θα γίνουμε ζούγκλα.
Ο Παπακωνσταντίνου θα καταδικαστεί αν αποδειχθεί ότι αλλοίωσε τη λίστα Λαγκάρντ και παρέβη το καθήκον του, επειδή δεν αξιοποίησε το περιεχόμενό της, για να φέρει έσοδα στα κρατικά ταμεία. Αλλιώς θα αθωωθεί.
Γιατί το έκανε
Αυτές τις μέρες γίνονται απόπειρες να συγκριθούν παλιότεροι και νεότεροι πολιτικοί με βάση τον τρόπο συμπεριφοράς τους σε υποθέσεις σκανδάλων. Από τη διαχρονική μελέτη τέτοιων περιπτώσεων, έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι διαφορές δεν υπάρχουν. Η εξουσία δημιουργεί την αίσθηση της παντοδυναμίας, αποβλακώνει και φέρνει αλαζονεία. Κάτι από τα τρία ή και ο συνδυασμός τους οδηγεί σε τέτοιες συμπεριφορές.
Όσοι αναρωτιούνται «μα πώς έκανε τέτοια ανοησία ο Παπακωνσταντίνου;», η απάντηση διαχρονικά είναι απλή. Την έχουν κάνει και άλλοι, πολύ εμπειρότεροι, στο παρελθόν. Θυμίζω ότι ο πολύπειρος Ανδρέας Παπανδρέου αποδέχτηκε να υποβληθεί στον εξευτελισμό της περίφημης «βίλας της Εκάλης», δεχόμενος αμφίβολης νομιμότητας δανειακή βοήθεια από υπουργούς του!
Θυμίζω, επίσης, ότι ο, μακαρίτης πλέον, αντιπρόεδρός του Μένιος Κουτσόγιωργας δεν είχε κανέναν ενδοιασμό να πάρει δυο εκατομμύρια δολάρια σε τραπεζικό λογαριασμό!
Θυμίζω, τέλος, ότι, πολύ πρόσφατα, υπουργοί των κυβερνήσεων Καραμανλή και συγγενικά τους πρόσωπα βρέθηκαν μπλεγμένοι σε σκανδαλώδεις υποθέσεις, άλλο αν αυτές κουκουλώθηκαν με αποφάσεις της Βουλής.
Δεν είναι, ασφαλώς, όλες οι περιπτώσεις ίδιες. Έχουν, όμως, κοινά χαρακτηριστικά. Το πιο κοινό είναι η αλαζονεία της εξουσίας. Δεν λείπει η ανοησία και η βλακεία.
Στην πορεία θα φανεί σε ποια κατηγορία υπάγεται αυτό που έκανε ο Παπακωνσταντίνου, αν το έκανε. Γιατί μέχρι να παραπεμφθεί και να καταδικαστεί, πρέπει να μην παραλείπουμε αυτό το «αν».
Καλή χρονιά.
