Μάχη για την ατζέντα των εκλογών

Ανάλυση
του ΓΙΑΝΝΗ ΜΑΥΡΗ

Η προεκλογική περίοδος εισέρχεται στην τελευταία και κρισιμότερη εβδομάδα της. Κατά το προηγούμενο 10ήμερο, η Νέα Δημοκρατία κατόρθωσε να μετατοπίσει την ατζέντα των εκλογών, υποβοηθούμενη και από το τρομοκρατικό χτύπημα στη Γαλλία. Η δυναμική που αναπτύχθηκε εξ αυτού του γεγονότος, καταγράφεται σε μια σειρά μεταβολών της εκλογικής επιρροής των πολιτικών δυνάμεων.

Με βάση το 2^ο εβδομαδιαίο κύμα της προεκλογικής έρευνας της Public Issue (η δημοσκόπηση πραγματοποιήθηκε στο χρονικό διάστημα 10-15 Ιανουαρίου), οι σημαντικότερες μεταβολές που διαπιστώθηκαν στην εβδομάδα που πέρασε, συνοψίζονται: α) στην άνοδο του ΚΚΕ (+2%), της ΝΔ (+0,5%), της Χρυσής Αυγής (+1%), του ΛΑΟΣ (+0,5%),του νεοπαγούς ΚΙΔΗΣΟ του Γ.Παπανδρέου (+0,5%) και της ΔΗΜΑΡ (+0,5%), β) ταυτόχρονα στην κάμψη του ΣΥΡΙΖΑ (-2,5%) και του ΠΑΣΟΚ (-0,5%) και, επιπλέον, γ) στη στασιμότητα (συγκράτηση) του Ποταμιού και των ΑΝΕΛ (Διάγραμμα 1).

Οι παρατηρούμενες εβδομαδιαίες μεταβολές έχουν δύο άμεσες συνέπειες: 1) τη μείωση της ψαλίδας α/β κόμματος (από τις 8 στις 5 εκατοστιαίες μονάδες), με ταυτόχρονη όμως διατήρηση σημαντικού προβαδίσματος για τον ΣΥΡΙΖΑ και 2) τη μείωση, συγκριτικά με την προηγούμενη εβδομάδα, των πιθανοτήτων για το ενδεχόμενο αυτοδυναμίας. Με βάση την τρέχουσα εκτίμηση, οι έδρες που εξασφαλίζει ο ΣΥΡΙΖΑ ανέρχονται σε 144, εάν οι ΑΝΕΛ εισέλθουν στη Βουλή ή σε 147 εάν όχι. Σε αυτό το σημείο μπορεί να επισημανθεί και ένα ενδιαφέρον, σταθερά επαναλαμβανόμενο εύρημα της έρευνας: Η συντριπτική πλειοψηφία της κοινής γνώμης (78%, δηλαδή 8 στους 10 ερωτηθέντες) δείχνει να αποδέχεται την πεποίθηση πως οι προσεχείς εκλογές δεν θα εξασφαλίσουν αυτοδυναμία.

Η μετατόπιση της ατζέντας και η άνοδος της ΝΔ

Η πρόκληση οικονομικής και κοινωνικής ανασφάλειας στο εκλογικό σώμα αναδεικνύεται (για άλλη μια φορά) ως ο βασικός άξονας της προεκλογικής εκστρατείας του κυβερνώντος κόμματος. Η εξελισσόμενη νέα εκστρατεία εκφοβισμού του εκλογικού σώματος δεν φαίνεται να έχει την απήχηση που είχε το 2012. Ωστόσο, δεν αφήνει εντελώς ανέγγιχτα, σημαντικά τμήματα του πληθυσμού που είναι ευάλωτα στην προπαγάνδα, όπως είναι πχ. οι συνταξιούχοι ή οι νοικοκυρές.

Επιπλέον, η προϋπάρχουσα δεξιά στροφή της ΝΔ, η επιλογή της ατζέντας της «ασφάλειας» και η καλλιέργεια αντι-ισλαμισμού, ευνοήθηκε ανέλπιστα, από ένα απρόσμενο συμβάν, την τρομοκρατική επίθεση στο Παρίσι (7/1/15). Συμβάν, το οποίο η εγχώρια συστημική «επικοινωνία» έσπευσε να εκμεταλλευτεί δεόντως. Τα γεγονότα της Γαλλίας επέτρεψαν στη ΝΔ να μεταθέσει, ως ένα σημείο, την πολιτική ατζέντα από το ζήτημα της μνημονιακής πολιτικής και της διαπραγμάτευσης του χρέους, στην «ευνοϊκότερη» για αυτήν περιοχή του «Νόμου και της Τάξης» και της μεταναστευτικής πολιτικής, που θεωρείται ταυτόχρονα και αδύνατο σημείο της ρητορικής της αντιπολίτευσης.

Το επιτελείο της ΝΔ εκτίμησε ότι η διάχυση του φόβου στην Ε.Ε., μετά την αιματοχυσία στη γαλλική πρωτεύουσα, θα μπορούσε να έχει άμεσο αντίκτυπο και στο προεκλογικό κλίμα στην Ελλάδα. Ο κ. Σαμαράς έσπευσε να συνδέσει την απειλή των φανατικών ισλαμιστών με το μεταναστευτικό πρόβλημα και θα επιμείνει σε αυτήν τη γραμμή, καθώς αναδεικνύεται πλέον σε κυρίαρχη στους κόλπους των συντηρητικών ηγετών της Ε.Ε. που κινδυνεύουν (και εκείνοι) εκλογικά.

Ενδεχόμενες παρενέργειες της ιδεολογικής μετατόπισης της ΝΔ

Με την εκστρατεία εκφοβισμού και υπό την επίδραση του τρομοκρατικού χτυπήματος στη Γαλλία η ΝΔ πέτυχε, πράγματι, να αυξήσει συγκυριακά τη συσπείρωσή της μέσα σε μια εβδομάδα, από 61,5% σε 65,5% (+4%). Το εάν αυτή η συσπείρωση θα διατηρηθεί ή όχι είναι κάτι που θα κριθεί την επόμενη εβδομάδα. Ωστόσο, η προεκλογική καμπάνια της ΝΔ παίζει άλλη μια φορά με τη φωτιά. Η υιοθέτηση και νομιμοποίηση της ακροδεξιάς ατζέντας, η απόπειρα εκμετάλλευσης του ξενοφοβικού ρεύματος και η προσπάθεια σύνδεσης των μεταναστών με το τρομοκρατικό κτύπημα στη Γαλλία, υπάρχει σοβαρό ενδεχόμενο να λειτουργήσει ως μπούμερανγκ.

Καλλιεργώντας την ξενοφοβία και τον αντι-ισλαμισμό, χαϊδεύοντας τα (υπαρκτά) αντι-μεταναστευτικά αντανακλαστικά του ελληνικού εκλογικού σώματος (επίσκεψη στο φράκτη του Έβρου), μιλώντας για την απειλή της «λαθρομετανάστευσης» και κινδυνολογώντας για τον «αφοπλισμό της αστυνομίας», δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο κ.Σαμαράς θα πετύχει εκλογικά την παραταξιακή συσπείρωση της Δεξιάς στο κόμμα του.

Όπως έχει αποδειχθεί, ιστορικά, τις περισσότερες φορές, αυτού του είδους η μετατόπιση της πολιτικής ατζέντας ενίσχυσε τελικά την ακροδεξιά και όχι τους επίσημους κομματικούς σχηματισμούς της Δεξιάς. Είναι απολύτως χαρακτηριστικό το γεγονός, ότι το τρέχον εβδομαδιαίο κύμα της έρευνας καταγράφει, εκτός από την άνοδο της ΝΔ, μεγαλύτερη –αθροιστικά- άνοδο και της «ακέφαλης» και επικοινωνιακά απούσας Χρυσής Αυγής, καθώς και του ΛΑΟΣ. Κόμματα, τα οποία, δεν πρέπει να ξεχνάμε, υποεκτιμήθηκαν σημαντικά στις δημοσκοπήσεις των τελευταίων ευρωεκλογών.

Επιπλέον, όπως αποδεικνύει η συγκράτηση της εκλογικής επιρροής του Ποταμιού, ιδίως μεταξύ των ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων, αποδεικνύει ότι η λαο(σ)κρατική μετάλλαξη της ΝΔ δεν συσπειρώνει, αντιθέτως εξακολουθεί να απωθεί ένα σημαντικό τμήμα των φιλελεύθερων και κεντροδεξιών τμημάτων.

Απώλειες του ΣΥΡΙΖΑ προς το ΚΚΕ – Επαναπατρισμός ψηφοφόρων

Η μετατόπιση της πολιτικής ατζέντας των εκλογών, που παρατηρήθηκε την προηγούμενη εβδομάδα, ευνόησε ως ένα βαθμό τη ΝΔ και έδωσε φιλί ζωής στους σχηματισμούς της ακροδεξιάς. Ωστόσο, δεν αφορά και δεν ερμηνεύει την εβδομαδιαία υποχώρηση της εκλογικής επιρροής του ΣΥΡΙΖΑ (-2,5%). Πράγματι, οι απώλειες του ΣΥΡΙΖΑ δεν οφείλονται σε διαπαραταξιακή, αλλά καθαρά σε ενδοπαραταξιακή μετατόπιση.

Αν και η συνολική εκλογική επιρροή των δύο βασικών κομματικών σχηματισμών της Αριστεράς (ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ) παραμένει σταθερή, εντούτοις, στο μεταξύ τους συσχετισμό, σημειώνεται μια αξιοσημείωτη μεταβολή. Η παρατηρούμενη ενίσχυση του ΚΚΕ οφείλεται σε επανάκαμψη ενός σημαντικού μεριδίου ψηφοφόρων του που είχαν κινηθεί και το 2012 προς τον ΣΥΡΙΖΑ. Η συσπείρωση του κόμματος αυξήθηκε, σε σύγκριση με την προηγούμενη εβδομάδα, σε 71%, έναντι 58% προηγουμένως· στοιχείο που ερμηνεύει τη σημαντική άνοδο της επιρροής του ΚΚΕ που καταγράφεται την προηγούμενη εβδομάδα (7%, +2%).

Το γεγονός ότι ο «κομματικός πατριωτισμός» επιστρέφει, επιβεβαιώνεται και από την ενίσχυση που εμφανίζει η δημοτικότητα του γ.γ. του κόμματος Δ.Κουτσούμπα (+3%). Υπενθυμίζεται σε αυτό το σημείο, ότι τον Μάιο του 2012, η εκλογική δεξαμενή του ΚΚΕ είχε καταγραφεί στο 8,5% (536.000 ψήφοι). Λόγω της πόλωσης και της ψήφου τακτικής στον ΣΥΡΙΖΑ, συμπιέσθηκε τον Ιούνιο σε 4,5% (277.000), ενώ στις τελευταίες ευρωεκλογές (Μάιος 2014) ανέκαμψε σχετικά ( 6,1% ή 349.000 ψήφοι). Επομένως, εάν η σημερινή τάση παγιωθεί και δεν αποδειχθεί συγκυριακή διακύμανση, τότε ο ποσοτικός στόχος που έθεσε για πρώτη φορά ο γ.γ. του κόμματος, για ανάδειξη του κόμματος στην 3^η θέση, ενδέχεται να αποδειχθεί «ρεαλιστικός».

Που οφείλεται όμως αυτή η παλιννόστηση, ο επαναπατρισμός στο ΚΚΕ κομμουνιστών ψηφοφόρων που έχουν ψηφίσει το ΣΥΡΙΖΑ; Η εκτόξευση της παράστασης νίκης στις εκλογές, σε πρωτοφανή επίπεδα (70%, έναντι 66% την προηγούμενη εβδομάδα) και η γενικευμένη προεξόφληση της εκλογικής επικράτησης του ΣΥΡΙΖΑ, που έχει εδραιωθεί, στο εκλογικό σώμα, ευνοεί έντονα τον εφησυχασμό και «απελευθερώνει» αυτό το τμήμα της εκλογικής βάσης του ΚΚΕ από το αιώνιο «σταυρικό ζήτημα». Είναι προφανές ότι αυτοί οι ψηφοφόροι, εάν θεωρήσουν ότι δεν κινδυνεύει η εκλογική νίκη της Αριστεράς, θα προτιμήσουν να ενισχύσουν το κόμμα τους, στο βαθμό μάλιστα που και η μετατόπιση της ρητορικής του ΣΥΡΙΖΑ, ενισχύει ενδεχομένως τις πολιτικές τους επιφυλάξεις.

Διάγραμμα 1