Του Δημήτρη Σούρδη*
Ο άνθρωπος, από την αρχή της εμφάνισής του στην γη ήταν εξαρτημένος από τις κατασκευές του. Για να διασφαλίσει την επιβίωσή του, ήταν αναγκασμένος να καταφύγει στην επινόηση και κατασκευή τεχνητών αντικειμένων και εργαλείων, μεθόδων για την εξασφάλιση τροφής, θεσμών για την ρύθμιση της κοινωνικής ζωής, καθώς και κοσμοθεωριών που να αιτιολογούν την ύπαρξή του, αλλά και τα φυσικά φαινόμενα. Συνδυασμοί αυτών των κατασκευών δημιούργησαν συστήματα από την λειτουργία των οποίων εξαρτάται πλέον η επιβίωση του.
Με την πάροδο του χρόνου, το αυξανόμενο πλήθος των κατασκευών που εντάχθηκαν ή που δημιούργησαν νέα συστήματα και οι αναρίθμητοι συνδυασμοί όλων αυτών, οδηγούν σε όλο και πιο περίπλοκα και ως εκ τούτου εύθραυστα συστήματα, με πολυάριθμες αλληλεπιδράσεις και αλληλεξαρτήσεις, οι συνέπειες των οποίων είναι πλέον αδύνατον να προβλεφθούν ή να ελεγχθούν. Είναι μάλλον περιττό να επισημάνουμε εδώ, ότι η λειτουργία όλων αυτών των πολύπλοκων συστημάτων ακόμη και κάθε ενός χωριστά, είναι για την συντριπτική πλειοψηφία εντελώς ακατανόητη. Ιδωμένα δε ως σύνολο, είναι αδύνατον να υπάρξει ανθρώπινος νους ή έστω πιθανοτικός αλγόριθμος που να προσεγγίζει κάπως τις πραγματικές συνέπειες στην αλλαγή μίας και μόνον παραμέτρου. Το ακατάληπτο του κόσμου που ζούμε δεν περιορίζεται μόνον στους συνηθισμένους ανθρώπους αλλά επεκτείνεται και σε αυτούς που έχουν δύναμη και εξουσία. Όταν όμως δεν κατανοούν τον κόσμο είναι παράλογο να ελπίζουμε ότι πέραν τετριμμένων περιπτώσεων θα είναι σε θέση να διακρίνουν το δίκαιο από το άδικο και το σωστό από το λάθος στις όποιες αποφάσεις τους, ακόμη και αν δεχθούμε ότι έχουν κάθε καλή πρόθεση.
Αυτή η απώλεια εποπτείας και κατανόησης του κόσμου που ζούμε δεν μπορεί παρά να έχει ολέθρια αποτελέσματα. Ο άνθρωπος έχει ανάγκη από εμπειρίες και εικόνες που ερμηνεύουν τον κόσμο και την ίδια την ζωή, ειδάλλως είναι αδύνατον να καθορίσει την σχέση του με αυτά. Από την στιγμή που και οι κοσμοθεωρίες (όσες από αυτές επιβιώνουν ακόμη) έπαψαν να δίνουν μία κατανοητή ερμηνεία, η σχέση καθορίζεται ενστικτωδώς και μία σχέση προς το ακατανόητο «ξένο» δεν μπορεί παρά να είναι εχθρική. Ζώντας σε έναν κόσμο με πολέμους, οικονομικές, οικολογικές και κοινωνικές κρίσεις, όπου τα γεγονότα τον προσπερνούν χωρίς να έχει την δυνατότητα κάποιου ελέγχου πάνω σε αυτά και αισθανόμενος όλο και πιο ασήμαντος, η σχέση αυτή είναι απόλυτα κατανοητή.
Έτσι δίπλα στην πολυπλοκότητα των συστημάτων έρχεται να προστεθεί από την πλειοψηφία των συνηθισμένων ανθρώπων και η εχθρότητα προς αυτά, καθιστώντας τα ακόμη πιο εύθραυστα ώστε η κατάρρευση να φαίνεται αναπόφευκτη. Το καθήκον που γεννάται για την πολιτική είναι κατ’ ελάχιστον να θέσει τις βάσεις για πιο υγιείς μορφές κοινωνικής οργάνωσης, πιο απλές και κατανοητές για τον άνθρωπο ώστε να εμποδίσει να εξελιχθεί αυτή η κατάρρευση σε καταστροφή.
* Μέλος της Πολιτικής Επιτροπής της Πράσινης Αριστεράς
