του Κώστα Νικολάου*
Η επιχειρούμενη ιδιωτικοποίηση κοινωνικών αγαθών, φυσικών πόρων και στρατηγικών τομέων της οικονομίας περιλαμβάνει και την ιδιωτικοποίηση του νερού της Θεσσαλονίκης.Οι διαδικασίες πώλησης της ΕΥΑΘ από το Δημόσιο έχουν ήδη δρομολογηθεί.
Η αντιπαράθεση για την ιδιωτική ή δημόσια διαχείριση του νερού δεν είναι καινούργια. Διεξάγεται εδώ και δεκαετίες σε όλο τον κόσμο. Τα τελευταία όμως χρόνια, αυτή η αντιπαράθεση δεν είναι πλέον μόνο θεωρητική. Υπάρχουν αποτελέσματα ερευνών, που προκύπτουν από συγκεκριμένες εφαρμογές διαφορετικών μοντέλων διαχείρισης σε πολλές χώρες του κόσμου.
Το γαλλικό μοντέλο
Εδώ και 20 χρόνια, οι υποστηρικτές της ιδιωτικοποίησης, αντιμετωπίζοντας το νερό ως εμπόρευμα, υποσχέθηκαν παγκόσμια αυξημένες επενδύσεις και μεγάλη αποτελεσματικότητα στη διαχείριση του νερού. Η κυρίαρχη μορφή ιδιωτικοποίησης διεθνώς ήταν το λεγόμενο «γαλλικό μοντέλο» σύμπραξης δημόσιου-ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ), κατά το οποίο οι επενδύσεις και η ιδιοκτησία των υποδομών ανήκουν στο Δημόσιο και η διαχείριση – διανομή του νερού στον ιδιωτικό τομέα.
Όμως το 2008 το δημοτικό συμβούλιο του Παρισιού αποφάσισε να μην ανανεώσει τη σύμβαση με τις ιδιωτικές γαλλικές εταιρείες που διαχειρίζονταν το δίκτυο ύδρευσης. Ο δήμος έθεσε υπό την εποπτεία του τη λειτουργία του συστήματος από το 2010. Η μετάβαση έγινε με αξιοθαύμαστα αποτελέσματα, αφού τα τιμολόγια μειώθηκαν και οι υδάτινοι πόροι προστατεύτηκαν, ενώ οι εξοικονομήσεις που επιτεύχθηκαν απέδειξαν ότι οι ιδιωτικές εταιρείες αποσπούσαν υπερβολικά κέρδη μέσω των συμβάσεων παραχώρησης και διαχείρισης του νερού.
Από έρευνα για την ιδιωτικοποίηση στις ΗΠΑ, κατά την οποία εξετάστηκαν τα δέκα μεγαλύτερα συστήματα ύδρευσης της χώρας, προέκυψε ότι έπειτα από 20 χρόνια ιδιωτικοποίησης οι τιμές αυξήθηκαν τρεις φορές πάνω από τον πληθωρισμό και οι λογαριασμοί νερού των νοικοκυριών κατά μέσον όρο τριπλασιάστηκαν στα πρώτα δέκα χρόνια!
Οι έρευνες για τα αποτελέσματα της ιδιωτικοποίησης σε όλες τις ηπείρους, στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη, καθώς και έρευνα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι παντού, όπου υπήρξε ιδιωτικοποίηση, αυτή συνοδεύθηκε από υποβάθμιση της ποιότητας του νερού, αύξηση της απώλειας νερού, υποβάθμιση των υποδομών και αύξηση των τιμών.
Γυρίζουν την πλάτη
Σήμερα, οι πόλεις στην Ευρώπη και σ’ όλο τον κόσμο, ύστερα από δεκαετίες ιδιωτικοποίησης της ύδρευσης, εγκαταλείπουν πλέον την ιδιωτική διαχείριση: Βρυξέλλες, Βερολίνο, Μόναχο, Στουτγάρδη, Παρίσι, Γκρενόμπλ, Μπορντό, Τουλούζ, Μονπελιέ, Μασσαλία, Λιλ, Βρέστη, Μπουένος Αϊρες, Ατλάντα, Γιοχάνεσμπουργκ, Κοτσαμπάμπα (Βολιβία) κ.λπ.
Επίσης, για πρώτη φορά στα ευρωπαϊκά δεδομένα, η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών κάνοντας καμπάνια με τίτλο «Το νερό είναι ανθρώπινο δικαίωμα» (και βασικό σκεπτικό ότι το νερό είναι κοινωνικό αγαθό και άρα δεν πωλείται, δεν εμπορεύεται, δεν ιδιωτικοποιείται) συγκέντρωσε ήδη πάνω από 1 εκατ. υπογραφές, προκειμένου να υποχρεώσει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να καθιερώσει νομοθεσία για την προστασία του νερού ως ανθρώπινου δικαιώματος.
Η παγκόσμια εμπειρία απέδειξε ότι το μοντέλο της δημόσιας-κοινωνικής διαχείρισης, που στηρίζεται στη συνεργασία μεταξύ δημόσιων φορέων, συνεταιρισμών, εργατικών σωματείων και άλλων συλλογικοτήτων μιας κοινότητας, δίνοντας έμφαση στη συμμετοχή των πολιτών, είναι αυτό που διασφαλίζει υψηλή ποιότητα νερού, μικρές απώλειες και χαμηλές τιμές, με κοινωνική δικαιοσύνη.
Εννέα συνεταιρισμοί
Στην πραγματικότητα, το θέμα δεν είναι απλώς δημόσιο ή ιδιωτικό. Το θέμα είναι η κοινωνική ιδιοκτησία, έλεγχος και διαχείριση. Η καλή λειτουργία της ύδρευσης απαιτεί τοπικό δημοκρατικό έλεγχο και διαχείριση. Μόνον έτσι μπορούν να υλοποιηθούν οι διακηρύξεις του ΟΗΕ και της Ε.Ε. ότι το νερό είναι κοινωνικό αγαθό και θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα. Στην Ελλάδα, το κύριο κίνημα κατά της ιδιωτικοποίησης και υπέρ της δημόσιας-κοινωνικής διαχείρισης του νερού εμφανίσθηκε το 2011 στη Θεσσαλονίκη με την Κίνηση 136, μια πρωτοβουλία πολιτών «από τα κάτω», που προωθεί την ιδέα της διαχείρισης του νερού από ένωση συνεταιρισμών όλων των πολιτών και όχι από κάποια ιδιωτική εταιρεία. Εννέα συνεταιρισμοί έχουν ήδη δημιουργηθεί στους δήμους και δημοτικές κοινότητες της περιοχής με βάση τις αρχές της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας και της άμεσης δημοκρατίας και με σκοπό τη μη κερδοσκοπική διαχείριση της ΕΥΑΘ, καθώς και την παροχή νερού με υψηλή ποιότητα, χαμηλές τιμές, προστασία του περιβάλλοντος, δημοκρατική λειτουργία και κοινωνική δικαιοσύνη.
*δρος Χημικού Περιβαλλοντολόγου, μέλους της Κίνησης 136**
** Η Κίνηση 136 είναι μία πρωτοβουλία πολιτών που εναντιώνεται στην ιδιωτικοποίηση της Εταιρείας Ύδρευσης και Αποχέτευσης της Θεσσαλονίκης (ΕΥΑΘ) και αντιπροτείνει την κοινωνική διαχείρισή της μέσω συνεταιρισμών σε επίπεδο γειτονιάς.
