Του Ματθαίου Τσιμιτάκη
Περισσότεροι από 1.000 νέοι άνεργοι κάθε μέρα, διάλυση του θεσμού της οικογένειας, μονιμότητα της φτώχειας, αλλά και ανικανότητα της διοίκησης να κάνει έστω τα λίγα που θα μπορούσε για να ανακουφίσει τους φτωχούς, είναι τα στοιχεία που συνθέτουν το κοινωνικό πορτρέτο της Ελλάδας της κρίσης σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ).
Στη σχετική έκδοση, που γίνεται για πέμπτη χρονιά και παρουσιάστηκε χθες, σκιαγραφείται η εικόνα μιας χώρας σε ελεύθερη πτώση.
Το 2011 η φτώχεια αφορούσε στο 21,4% του πληθυσμού από 20,1% κατά το 2010 και παρουσίαζε αυξητική τάση. Εντούτοις, σύμφωνα με τον Διονύση Μπαλούρδο, διευθυντή του Ινστιτούτου Κοινωνικής Πολιτικής του ΕΚΚΕ, αυτό δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου.
Σημαντικότερα κατά τον ίδιο είναι τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του φαινομένου, που οι επιστήμονες ονομάζουν «νέα φτώχεια». Αυτή η «νέα φτώχεια» πλήττει και τους εργαζόμενους με σχέση μερικής απασχόλησης (το 29,4% είναι κάτω από το όριο) τους αυτοαπασχολούμενους με συμβοηθούντα μέλη, δηλαδή τις οικογένειές τους (25,4% κάτω από το όριο).
«Η συρρίκνωση της μεσαίας τάξης, οι εργαζόμενοι φτωχοί και μέσα σε αυτούς οι γυναίκες που πλήττονται ιδιαίτερα, ο νέος κύκλος της μακροχρόνιας φτώχειας που πλήττει τους ηλικιωμένους και τα παιδιά και το σφοδρό πλήγμα που δέχεται η οικογένεια δημιουργούν μια πρωτόγνωρη κατάσταση στη χώρα μας», εξηγεί ο ίδιος.
Ειδικά στις οικογένειες με παιδιά που και οι δύο γονείς είναι άνεργοι το ποσοστό της φτώχειας είναι 57,8%.
Σύμφωνα με τα στοιχεία, ανάλογο ποσοστό του πληθυσμού ήταν φτωχό ήδη από το 2005, όμως τόσο η λειτουργία τυπικών και άτυπων θεσμών όσο και η ελπίδα που γεννούσε η προοπτική της ελληνικής οικονομίας δημιουργούσαν την εικόνα μιας κοινωνίας που είχε μηχανισμούς απορρόφησης των προβλημάτων.
Σήμερα, αντίθετα, «οι πολιτικές απορρύθμισης του κοινωνικού κράτους» σε συνδυασμό με τις ραγδαίες ανατροπές της κρίσης, δημιουργούν συνθήκες αποκλεισμού και περιθωριοποίησης για μεγάλα τμήματα του πληθυσμού, όπως εξήγησε στην παρουσίασή της η Ιωάννα Τσίγκανου, διευθύντρια ερευνών του ΕΚΚΕ.
Είναι χαρακτηριστικό πως το 1/3 από το ένα εκατομμύριο θέσεις εργασίας που υπολογίζεται πως δημιουργήθηκαν κατά τα έτη 1991-2008 εξανεμίστηκαν κατά την τελευταία διετία. Ο οικονομολόγος Χρήστος Ιωάννου κατήγγειλε το γεγονός ότι, ενώ από τις 2.000 απολύσεις τον μήνα κατά το 2010, έχουμε φτάσει στις 30.000-50.000 απολύσεις μηνιαίως, η πολιτεία δεν πράττει τίποτα απολύτως γι’ αυτό, γεγονός που εκτίμησε ότι επιδρά «στην πολιτική κρίση η οποία θα κρατήσει τουλάχιστον πέντε χρόνια».
Πώς βλέπουν τον εαυτό τους
Πρώτη φορά το ΕΚΚΕ συμπεριέλαβε στην ανάλυση των στατιστικών στοιχείων και ζωντανές συνεντεύξεις με πολίτες οι οποίοι πλήττονται από την οικονομική κρίση και ωθούνται στο περιθώριο και την απελπισία. Πρόκειται για πέντε συνανθρώπους μας με διαφορετικά χαρακτηριστικά και διαδρομές ζωής.
«Είμαι 64 ετών και περιμένω τον πρόωρο θάνατο. Τι εννοώ πρόωρο θάνατο; Τη σύνταξη. Τώρα, θα μου πεις, πώς βρέθηκες στο δρόμο εφόσον έχεις δουλέψει όλη σου τη ζωή…;»
«Με φιλοξενεί το παιδί μου και νοικιάζω το διαμέρισμα το δικό μου για να πληρώσω την τράπεζα. Με βοηθούν και φίλοι και εργάζεται ο σύζυγος, ίσα ίσα για τα ένσημά του».
«Στην αρχή σκέφτεσαι ότι, εντάξει, τώρα δεν έχεις δουλειά, αύριο θα βρούμε δουλειά… Περνάει λίγο ο καιρός, δε βρίσκεις δουλειά, μπαίνεις στο χρέος, αναγκαστικά και την οικονομική ανέχεια… Το συνειδητοποιείς πολύ σύντομα… Πολύ σύντομα. Οπότε εγκαταλείπεις το σπίτι που πληρώνεις -ή που προσπαθείς να πληρώνεις- και αναγκάζεσαι να μείνεις έκπτωτος…»
«Δεν ντρέπομαι. Και ξέρεις γιατί δεν ντρέπομαι; Γιατί δεν φταίω εγώ. Εγώ είχα όλη την καλή πρόθεση να εργαστώ, πλήρωνα φόρους, ΙΚΑ, Ταμείο Εμπόρων και τα λοιπά, όλη μου τη ζωή ήμουνα καθ’ όλα εντάξει σε όλα και κάποια στιγμή πλήρωσα τους κλέφτες…»
«Αν δεν έχεις οικογένεια να σε στηρίξει με κάποιο τρόπο, είσαι χαμένος έτσι κι αλλιώς […] Υπάρχουν άνθρωποι που δεν μιλιούνται με την οικογένεια τους, όχι γιατί έχουνε κόντρα, αλλά γιατί έχουν τόσα προβλήματα όλα τα μέλη της οικογένειας, που δεν αντέχει ο ένας τον άλλο».
