Νίκος Γραικούσης
Από την αρχή της κρίσης ένα από τα κυρίαρχα θέματα συζητήσεων, ιδιωτικών και δημόσιων, είναι το θέμα της διατροφικής επάρκειας της χώρας.
Η ανάγκη για μια τέτοια συζήτηση έχει να κάνει με το φόβο που δημιουργεί η οικονομική ανέχεια και ειδικότερα η έλλειψη της τροφής καθώς τέτοιου είδους φόβοι επανέρχονται στη συλλογική μας μνήμη μετά από πολλές δεκαετίες καλοπέρασης και εφησυχασμού.
Διατροφική επάρκεια, έτσι όπως την εννοεί ο κοινός νους, είναι η δυνατότητα και η ικανότητα να παράγεις την τροφή που χρειάζεται ο πληθυσμός της χώρας, για να εξασφαλίσεις τα ‘’άκρως απαραίτητα’’ σε μια μελλοντική κρίση που ενδέχεται να εξελιχθεί σε διατροφική και παράλληλα να αποκτήσεις την ‘’ανεξαρτησία’’ που σου δίνει η δυνατότητα αυτή.
Η πολιτική της διατροφικής επάρκειας είναι μια καλή και συνετή πολιτική για μια χώρα του τρίτου κόσμου, όπως ήταν και για την μεταπολεμική Ελλάδα.
Αν επιχειρήσουμε όμως σήμερα στη χώρα μας μια πολιτική περί διατροφικής επάρκειας, θα πρέπει να ξέρουμε ότι αυτό κοστίζει.
Το κόστος παραγωγής των εγχώριων διατροφικών προϊόντων θα είναι πάντα υψηλότερο από την αξία τους.
Αυτό είναι αποτέλεσμα της θέσης της χώρας μας στον παγκόσμιο παραγωγικό καταμερισμό, ως αναπτυγμένη Ευρωπαϊκή οικονομία, παρά τα όποια προβλήματα της.
Δεν μπορούμε, ούτε και είναι συνετό, να ανταγωνιστούμε στον κλάδο της παραγωγής διατροφικών προϊόντων χαμηλής προστιθέμενης αξίας τις υπανάπτυκτες ή τις αναπτυσσόμενες οικονομίες.
Εξάλλου μια πολιτική πλήρους διατροφικής επάρκειας εκ μέρους μας θα έπρεπε να ‘’αγοραστεί’’ με δημόσιους πόρους.
Δηλαδή κάποιος θα έπρεπε να πληρώσει την αρνητική διαφορά μεταξύ κόστους παραγωγής και της αξίας των προϊόντων και επιπλέον να πληρώσει το εισόδημα αυτών (αγροτών) που θα απασχολούνται χωρίς ίδιον όφελος (εισόδημα) σε μια τέτοια παραγωγή.*
Όπως δεν πρέπει να ξεχνάμε και την σπατάλη πόρων, αφού ένα μεγάλο μέρος του ανθρώπινου δυναμικού της χώρας θα απασχολούνταν συνειδητά σε μια μη οικονομικά παραγωγική διαδικασία αντί σε έναν άλλο πιο αποδοτικό κλάδο.*
Η ‘’λύση’’ στο διατροφικό πρόβλημα που δίνουν πολλά κόμματα εξαγγέλλοντας την ανασυγκρότησης του παραγωγικού μοντέλου της χώρας και ιδιαίτερα του αγροτικού, είναι η παραγωγή ποιοτικών προϊόντων μεγάλης προστιθέμενης αξίας.
Λύση αναπτυξιακά λογική και συνετή, αλλά δεν έχει καμία σχέση με την πολιτική της διατροφικής επάρκειας.
Ίσα ίσα προωθεί το αντίθετο αποτέλεσμα, δηλαδή την παραγωγή λίγων ποιοτικών και ακριβών προϊόντων, ενώ αφήνει τα κυριότερα καθημερινά προϊόντα εκτός εγχώριας παραγωγής.
Το ερώτημα που τίθεται είναι αν υπάρχει τρόπος να συνδυαστούν τα παραπάνω ώστε να πετύχουμε την παραγωγή ποιοτικών αγροτικών προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας και παράλληλα την επάρκεια όλων των αναγκαίων για την τροφή αγαθών στη χώρα μας.
Η απάντηση είναι Ναι, τρόπος υπάρχει.
Αλλά για να τον ανακαλύψουμε θα πρέπει να ξεφύγουμε από τον μονοδιάστατο τρόπο σκέψης που επιβάλλει το σημερινό παγκοσμιοποιημένο παραγωγικό σύστημα (λογική που χρησιμοποιήθηκε παραπάνω) και να αφήσουμε τη φαντασία μας να δουλέψει προς όφελος μας.
Αυτό που πραγματικά χρειαζόμαστε δεν είναι η εσαεί διατροφική επάρκεια για να καλύψουμε σήμερα το φόβο μιας ενδεχόμενης μελλοντικής διατροφικής κρίσης, αλλά η δυνατότητα να αποκτήσουμε διατροφική επάρκεια όταν και εφόσον κάτι τέτοιο καταστεί αναγκαίο.
Στην πραγματικότητα λοιπόν αυτό που έχουμε ανάγκη είναι η κατάλληλη υποδομή για να μπορούμε να την ενεργοποιήσουμε αν και εφόσον.
Παράλληλα δε μέχρι τότε να εκμεταλλευτούμε τα οφέλη που μπορεί να αποδώσει μια τέτοια υποδομή.
Η υποδομή για τη δυνατότητα διατροφικής επάρκειας συνίσταται στην ύπαρξη της αναγκαίας γης, του εξοπλισμού και της τεχνογνωσίας, όλων όσων θα συμμετέχουν στη διαδικασία.
Από τη διαδικασία, όπως προαναφέρθηκε, εξαιρούνται (εν μέρει) οι επαγγελματίες αγρότες και η γη που ήδη χρησιμοποιούν, διότι καθήκον τους είναι η παραγωγή συγκεκριμένων αγροτικών προϊόντων υψηλής αξίας και η κατά το δυνατό μεταποίηση τους.
Οι επαγγελματίες αγρότες συντελούν και εξειδικεύονται στην παραγωγή ορισμένων μόνο προϊόντων που κατά κύριο λόγο (όχι αναγκαίο) είναι διαφορετικά από τα άμεσα καθημερινά σε περίπτωση διατροφικής ανεπάρκειας.*
Οι μόνοι που απομένουν για να αναλάβουν το έργο της διασφάλισης της διατροφικής επάρκειας είναι οι μη επαγγελματίες αγρότες και το έδαφος που δεν χρησιμοποιείται για αμιγώς επαγγελματική αγροτική χρήση.
Η ιδέα που προτείνεται είναι η κατοχή ή η ιδιοκτησία από τον αστικό και τον ημιαστικό πληθυσμό, ικανής έκτασης γης, ώστε να διασφαλίζεται η οικογενειακή διατροφική επάρκεια, στην περίπτωση εκμετάλλευσης της, με την ιδιοπαραγωγή και την ιδιοκατανάλωση .
Με έκταση 40 τ.μ καλύπτεται μεγάλο μέρος των ετήσιων αναγκών σε κηπευτικά ήδη ενώ με έκταση 100 τ.μ καλύπτεται η πλήρη διατροφική ανεξαρτησία ενός νοικοκυριού 4 ατόμων.
Αυτό όμως που μετατρέπει το ατομικό ‘’χόμπι’’ σε πολιτική πράξη, είναι η συνέργια πολλών νοικοκυριών (από 6 και επάνω) για την ιδιοπαραγωγή ειδών άμεσης διατροφής, όπου το κόστος ελαχιστοποιείται και η εργασία μοιράζεται.
Υπάρχει δε και η περίπτωση, με την προϋπόθεση της συνέργειας πολλών νοικοκυριών, της δημιουργίας ‘’νέων θέσεων εργασίας’’.
Το φαινόμενο των αστικών και περιαστικών καλλιεργειών από διάφορες συλλογικότητες στη χώρα μας, αναπτύσσεται δυναμικά τα τελευταία χρόνια.
Οι Περιαστικές Καλλιέργειες (ΠΕΡ.ΚΑ) στη Θεσσαλονίκη, το Αγρόκτημα Ελληνικού στην Αττική και πληθώρα δημοτικών και πανεπιστημιακών παρόμοιων εφαρμογών.
Η άσκηση εφαρμοσμένης πολιτικής εκ μέρους της οργανωμένης πολιτείας προς την παραπάνω κατεύθυνση, με την παροχή του αναγκαίου νομικού και υλικού οπλοστασίου, είναι η ορθή πολιτική για τον εξορθολογισμό της αγροτικής παραγωγής, τη διασφάλιση της διατροφικής επάρκειας σε περίοδο κρίσης, την ποιοτική αναβάθμιση της τροφής μας, την ανάπτυξη νέων κοινωνικών δομών και σχέσεων και κυρίως την εφαρμογή ενός διαφορετικού μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης με επίκεντρο τον άνθρωπο και τις ανάγκες του.
Ας κάνουμε ‘’μόδα’’ την καλλιέργεια και την ενασχόληση με τη γη.
Είναι μια μοναδική εμπειρία δημιουργικότητας και υπέρβασης των καθημερινών δυσκολιών.
Ας δώσουμε την ευκαιρία στον εαυτό μας για αυτάρκεια, αυτοπεποίθηση και περηφάνια.
Το αξίζουμε όλοι.
* Ο συντάκτης του άρθρου είναι εντελώς αντίθετος με την προοπτική μιας βιομηχανοποιημένης γεωργίας, για λόγους οικολογικούς, πολιτικούς και οικονομικούς.
