του Δημήτρη Σούρδη
Η Σύγχρονη Αριστερά οφείλει να απευθυνθεί στην κοινωνία με την δική της διακριτή πρόταση. Μια πρόταση που θα διατηρεί τον στόχο για μια κοινωνία με ισότητα και ελευθερία και για τον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας. Οι κρατικοκεντρικές αντιλήψεις της παραδοσιακής αριστεράς και η χωρίς περιεχόμενο νεοφιλελεύθερη εκδοχή της σύγχρονης σοσιαλδημοκρατίας, δεν μπορεί να αποτελούν βάση για την σύγχρονη Αριστερά. Απαιτείται ένας εκ βάθρων επαναπροσανατολισμός και μια νέα πρόταση, που δεν θα δεσμεύεται από τα καθιερωμένα μοντέλα αλλά θα διατηρεί το όραμα για κοινωνική δικαιοσύνη και για μια ριζική αναδιαμόρφωση της πολιτικής και της παραγωγής.
Η ιδιαίτερη κατάσταση που έχει περιέλθει η οικονομία της χώρας και οι δραματικές συνέπειες που υφίσταται η συντριπτική πλειονότητα των πολιτών, καθιστούν άμεση προτεραιότητα την επεξεργασία ενός προγράμματος για την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας. Προϋποθέσεις για την επιτυχία ενός τέτοιου προγράμματος είναι:
Να καταστήσουμε σαφές ότι υπάρχει εναλλακτική. Το δόγμα του «μονόδρομου» και της «μη ύπαρξης εναλλακτικών» που κυριαρχεί αυτή την στιγμή στην οικονομική πολιτική, είναι ανιστόρητο και διαψεύδεται από την πραγματικότητα. Οι χώρες με τα καλλίτερα οικονομικά αποτελέσματα είναι αυτές που εναντιώθηκαν και δεν το ακολούθησαν. Επίσης όλες οι μεγάλες κρίσεις μέχρι τώρα αντιμετωπίστηκαν μόνο με την ενεργή συμμετοχή του δημόσιου τομέα. Το ζητούμενο επομένως είναι μια αποτελεσματική παρέμβαση του δημοσίου, με ένα πρόγραμμα που συνδυάζει την κοινωνική συνοχή και την ενσωμάτωση και με διατήρηση της οικονομικής ευελιξίας.
Για την αντιστροφή του κλίματος είναι απαραίτητη η κινητοποίηση των παραγωγικών δυνάμεων της χώρας. Η έξοδος από την κρίση θα είναι εφικτή μόνον με την συμμετοχή του κόσμου της εργασίας στην διαμόρφωση της παραγωγής και στην πολιτική εξουσία. Η πρόταση πρέπει να είναι τέτοια ώστε να δίνεται στον καθένα η δυνατότητα να συμβάλλει στην δημιουργία της. Άμεσα μέτρα που απαιτούνται είναι:
• Η διοχέτευση όλων των διαθέσιμων πόρων για την καταπολέμηση της ανεργίας, στην δημιουργία νέων μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων με κριτήρια την υψηλή προστιθέμενη αξία, τον προσανατολισμό στην οικονομία της γνώσης και την καινοτομία, τις εξαγωγές και την υποκατάσταση εισαγωγών.
• Η δημιουργία μιας παράλληλης χρηματαγοράς με την συμμετοχή του δημοσίου που θα εξυπηρετεί την παραγωγική οικονομία, με προτεραιότητα στις μικρές, συνεργατικές και καινοτόμες επιχειρήσεις, έτσι ώστε να έχει άμεσο αποτέλεσμα στην μείωση της ανεργίας και στην καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού. Δεν πρόκειται για μια πολιτική επιδοτήσεων αλλά για μια διαφορετική αγορά που θα λειτουργεί περίπου με τα κριτήρια κεφαλαίων επιχειρηματικού κινδύνου.
• Ο εκδημοκρατισμός των αγορών έτσι ώστε να διευκολύνεται η πρόσβαση αντί να τίθενται εμπόδια όπως συμβαίνει σήμερα, είναι ένα δεύτερο βήμα. Για τον σκοπό αυτό απαιτούνται θεσμικές παρεμβάσεις πέραν από τις συνηθισμένες. Εκτός από την δημόσια και την ιδιωτική ιδιοκτησία είναι δυνατόν να υπάρξουν και άλλες μορφές ιδιοκτησίας. Διάφορες συλλογικότητες μπορούν να αναπτύξουν οικονομικές δραστηριότητες και απαιτείται η θέσμιση επιπλέον αγορών για διευκόλυνση της παραγωγής.
Η αντιπροσωπευτική Δημοκρατία δεν μπόρεσε να ανταποκριθεί στις προσδοκίες για ισότητα και συμμετοχή στην εξουσία. Η κοινωνία παραμένει ταξική και ιεραρχικά δομημένη, με πολύ άνισα επίπεδα πρόσβασης στην οικονομική και πολιτική εξουσία. Η σύγκρουση αξιοκρατίας και διατήρησης κληρονομούμενων προνομίων και πλεονεκτημάτων είναι άνιση. Οι ελάχιστοι που καταφέρνουν και ανέρχονται στην κοινωνική ιεραρχία γρήγορα αφομοιώνονται και συνήθως γίνονται οι πλέον ενθουσιώδεις υπερασπιστές των κυρίαρχων συμφερόντων. Η μόνη πολιτική που μπορεί να ανατρέψει την κατάσταση είναι η εμβάθυνση της δημοκρατίας και η πραγματική παροχή ίσων ευκαιριών. Οι θεσμικές αλλαγές που απαιτούνται για αυτό είναι:
Ένας συνδυασμός αποκέντρωσης και εισαγωγής στοιχείων άμεσης δημοκρατίας μπορεί να λειτουργήσει στην κατεύθυνση της κινητοποίησης των πολιτών για συμμετοχή στην άσκηση πολιτικής εξουσίας.
Η αυξημένη φορολόγηση της μεγάλης κληρονομιάς και η δεσμευμένη χρήση αυτών των πόρων για την εισαγωγή της κοινωνικής κληρονομιάς καθώς και η παροχή της καλλίτερης δυνατής εκπαίδευσης.
Η μεγαλύτερη ισότητα δεν είναι αυτοσκοπός αλλά η προϋπόθεση για να μπορέσει το κάθε άτομο να ξεδιπλώσει την δημιουργικότητά του και να συμβάλλει στην παραγωγή πλούτου. Ο συνδυασμός κατάλληλης εκπαίδευσης και παροχής ελεύθερου πεδίου για δημιουργικότητα είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη μιας σύγχρονης οικονομίας της γνώσης αλλά και για μια κοινωνία με ελευθερία και ισότητα.
Η επιδίωξη της διασφάλισης από την ακραία φτώχεια είναι μεν σημαντική και ζητούμενο σήμερα, δεν μπορεί όμως να αποτελεί τον μοναδικό και απώτερο στόχο της αριστεράς.
Η παροχή δυνατότητας στους νέους για την δημιουργία μικρών και μεσαίων συνεργατικών επιχειρήσεων με υψηλή προστιθέμενη αξία, η αποκέντρωση της πολιτικής εξουσίας και η συμπλήρωσή της με στοιχεία άμεσης δημοκρατίας, όπου αυτό είναι εφικτό, καθώς και η προώθηση ενός είδους «τοπικοποίησης» είναι οι κύριοι άξονες για την επεξεργασία ενός εξειδικευμένου οικονομικού και πολιτικού προγράμματος. Το πρόγραμμα αυτό θα αφορά στο θεσμικό πλαίσιο και στις κατευθυντήριες γραμμές. Θα αποτελεί κατά κάποιο τρόπο το εθνικό σχέδιο όπου ο καθένας ανάλογα με τις τοπικές ιδιαιτερότητες και τις επικρατούσες συνθήκες θα μπορεί να συμβάλλει στην δημιουργία του.
Ένα τελευταίο στοιχείο που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι η επανάκαμψη των εθνικισμών. Από ισχυρή μετασχηματιστική δύναμη, ο εθνικισμός έχει καταλήξει να είναι σήμερα μια επικίνδυνη απόκλιση. Παρά την άμβλυνση των πραγματικών διαφορών μεταξύ των εθνών η θέληση για διαφορετικότητα ενισχύθηκε. Όσο περισσότερο μοιάζει κανείς με τον διπλανό του επιχειρεί να αναδείξει την διαφορετικότητά του. Οι συλλογικές ταυτότητες όμως που έχουν διατηρηθεί και καλλιεργηθεί επί σειρά ετών δεν είναι συγκεκριμένες, αλλά αποτελούν ένα είδος πίστης και καθίστανται ως εκ τούτου επικίνδυνες. Απέναντι σε αυτήν την απόκλιση θα πρέπει να αντιτάξουμε την παροχή ευκαιριών για την δημιουργία πραγματικής διαφοράς. Η κατάλληλη εκμετάλλευση της ιδιαιτερότητας της χώρας μας στον χώρο και κυρίως στον χρόνο καθιστά ευκολότερα πραγματοποιήσιμη την δημιουργία πραγματικών διαφορών.
