του Νίκου Γραικούση *
Στο προηγούμενο άρθρο, που ταυτόχρονα είναι και η δημόσια συμμετοχή μου στον προσυνεδριακό διάλογο της ΔΑ, αναφέρθηκα στην αναδιανομή του εισοδήματος μέσω του θεσμού των κοινωνικών, των δημόσιων και των ανθρωπιστικών αγαθών.
Φυσικά τα παραπάνω αγαθά δεν συντελούν μόνο στην αναδιανομή του εισοδήματος, αλλά στην ουσία στερεώνουν την κοινωνική οργάνωση πάνω στη βάση της ελευθερίας, της ευημερίας και της δημοκρατίας.
Η διανομή όμως του πλούτου, είναι μια διαδικασία που προηγείται της αναδιανομής και έχει να κάνει με το εισόδημα, τις συνθήκες, τον τρόπο και τον τόπο που παράγεται ο πλούτος.
Το κλειδί για μια δικαιότερη διανομή του πλούτου, βρίσκεται στις παραγωγικές σχέσεις που διέπουν την ίδια την παραγωγή.
Το γνωστό καπιταλιστικό μοντέλο, διαχωρίζει πλήρως και ρητά το κεφάλαιο από την εργασία, ορίζει με σαφήνεια τα σύνορα και τις σχέσεις που παράγουν οι δύο αυτοί παραγωγικοί συντελεστές, με τρόπο καθαρό και αδιαμφισβήτητο.
Η Αριστερά του περασμένου αιώνα, δεν είχε αντίρρηση σε αυτόν τον διαχωρισμό, αρκεί το κεφάλαιο να μην είχε ατομική αλλά κρατική ιδιοκτησία.
Η Νέα Αριστερά του 21ου αιώνα οφείλει να κάνει ένα άλμα προς τα εμπρός στην κατεύθυνση της κοινωνικοποίησης και όχι της κρατικοποίησης του κεφαλαίου.
Η ιδέα δεν είναι νέα, νέα οφείλουν να είναι τα εργαλεία που θα πλαισιώσουν την πολιτική για την πραγματοποίηση της ιδέας.
Και εργαλείο είναι μια νέα μορφή παραγωγικής σχέσης που θα ενσωματώνει την εργασία στο κεφάλαιο.
Όχι μόνο ως ανθρώπινο κεφάλαιο, δηλαδή ενσωματώνοντας τις δεξιότητες και την εμπειρία των εργαζομένων, αλλά ενσωματώνοντας την ίδια την εργατική δύναμη και παρουσία ως τέτοια.
Εδώ χρειάζεται μια διευκρίνιση και την προσοχή μας, για να μην μπερδέψουμε τον ‘’λαϊκό καπιταλισμό’’ με το κοινωνικοποιημένο κεφάλαιο.
Ο ‘’Λαϊκός καπιταλισμός’’ δεν είναι τίποτα περισσότερο από την ελεύθερη πρόσβαση του οποιουδήποτε στο μετοχικό κεφάλαιο μιας εταιρείας και συνακόλουθα στο δικαίωμα για μέρισμα.
Είναι στην ουσία το άπλωμα του χεριού, μέσω της χρηματιστηριακής πρακτικής, στις ιδιωτικές μικροαποταμιεύσεις, με σκοπό τη τζάμπα χρηματοδότηση του κεφαλαίου για επέκταση.
Ο μικρομέτοχος είναι αδύνατο να λάβει μέρος στις καθημερινές αποφάσεις της εταιρείας που ‘’επενδύει’’ ενώ είναι παντελώς αδύναμος, στην ουσία ανύπαρκτος, στη Γενική συνέλευση των μετόχων της, γιατί στις μετοχικές εταιρείες εκπροσωπείται το κεφάλαιο σύμφωνα με το ποσοστό της συμμετοχής του.
Αφού λοιπόν απορρίψουμε ιστορικά τον κρατικό καπιταλισμό (με τη μορφή του υπαρκτού σοσιαλισμού στην Ανατολική Ευρώπη τον 20ο αιώνα) και τον λαϊκό καπιταλισμό ως απάτη, μόνη ορατή διέξοδος για την Νέα Αριστερά στον αιώνα που ζούμε, είναι ένα νέο μοντέλο παραγωγικής ανάπτυξης (1 )* και παραγωγικών σχέσεων (2)* που θα βασίζεται στο κοινωνικοποιημένο κεφάλαιο.
Τι σημαίνει όμως κοινωνικοποιημένο κεφάλαιο;
Είναι το κάθε είδους κεφάλαιο το οποίο σχηματίζει και θέτει σε κίνηση μια παραγωγική δομή, το οποίο δεν τέμνεται σε μετοχές αλλά σε μερίδια.
Δεν τέμνεται σε μετόχους αλλά σε πρόσωπα.
Μια κοινωνική εταιρεία δεν είναι ένωση κεφαλαίων, αλλά ένωση προσώπων.
Ένα πρόσωπο κατέχει ένα ή ελάχιστα μερίδια.
Αλλά το κυριότερο ένα πρόσωπο, μία ψήφος.
Η κοινωνική εταιρεία που είναι η παραγωγική έκφραση του κοινωνικοποιημένου κεφαλαίου, θέλει δε θέλει λειτουργεί σε συνθήκες άμεσης δημοκρατίας.
Οι αποφάσεις δεν λαμβάνονται από την πλειοψηφία των μεριδίων, αλλά από την πλειοψηφία των μεριδιούχων δηλαδή των προσώπων ιδιοκτητών.
Αυτός είναι ο ακρογωνιαίος λίθος που αλλάζει τα πράγματα στη διανομή του πλούτου.
Η αλλαγή της σύνθεσης του κεφαλαίου και του τρόπου αποφάσεων σε μια παραγωγική μονάδα.
Η παραπάνω μορφή ιδιοκτησίας θα μπορούσε να διατυπωθεί με την έκφραση: ‘’Δεν είναι ούτε κρατικό ούτε ιδιωτικό. Είναι απλά δικό μας.’’
Η Κοινωνική Οικονομία που κατ’ ανάγκη είναι και αλληλέγγυα οικονομία, είναι η απάντηση της Νέας Αριστεράς στη μελλοντική αναπτυξιακή και διανεμητική διαδικασία.
Αυτό θα συμβεί είτε μέσω της ανάπτυξης του συνεταιριστικού – συνεργατικού κινήματος είτε μέσα από τη θέσπιση μιας άλλης εταιρικής μορφής που θα ενσωματώνει την εργασία στο κεφάλαιο με τη συμμετοχή της σε ορισμένο, δεσμευτικά καθορισμένο ποσοστό επί των κερδών και φυσικά με τη συμμετοχής της στη διοίκηση.
Η ενσωμάτωση με τον τρόπο αυτό της ιδιοκτησίας των στοιχείων του ενεργητικού στην υπηρεσία της κοινωνίας καθώς και ο κοινωνικός έλεγχος πάνω στη διανομή των πλεονασμάτων, είναι το νέο εργαλείο που φέρνει η Νέα Αριστερά, στην πρόταση για μια άλλη διανομή του πλούτου.
Όμως ακόμα και αν εφαρμόσουμε τους δύο παραπάνω τύπους εταιρειών στην παραγωγική διαδικασία δεν εξαντλείται η ενσωμάτωση του συντελεστεί εργασία στο συντελεστή κεφάλαιο.
Η πλήρη ενσωμάτωση δεν θα συμβεί ποτέ και ούτε πρέπει να συμβεί.
Η ατομική και μεμονωμένη πρωτοβουλία θα συνεχίσει να υπάρχει και θα πρέπει να υπάρχει, σε ένα ελεύθερο περιβάλλον όπου ο καθένας θα μπορεί να αναπτύξει τον εαυτό του όπως επιθυμεί. Η στήριξη της μικρής, της μικρομεσαίας και της μεσαίας επιχείρησης με τις ήδη υπάρχουσες εταιρικές μορφές είναι αναγκαία για την ισορροπία του συστήματος και τη δίκαιη ανταμοιβή των συντελεστών της παραγωγής.
Με τον παραπάνω τρόπο συμπεριφοράς δεν χρειάζεται να επέμβουμε σε όρους όπως αυτοί της ανταγωνιστικότητας, της παραγωγικότητας ή της επιχειρηματικής αποτελεσματικότητας.
Τους έχουμε ήδη βάλει να υπηρετούν το ευρύτερο κοινωνικό συμφέρον χωρίς καν να τους αγγίξουμε.
Πολύ σωστά όμως μπορεί να σκεφτεί κάποιος ότι με τον παραπάνω τρόπο παραγωγής, ενδεχομένως να μην καλύπτεται η περίπτωση επιχειρηματικών δραστηριοτήτων που απαιτούν μεγάλης έντασης κεφάλαιο ή είναι από τη φύση τους μονοπώλια. Είναι η μόνη περίπτωση όπου πρέπει να δανειστούμε όρους και τρόπους της ‘’μικτής οικονομίας’’ και να βάλουμε στο παιχνίδι το κράτος. Αλλά πιο κράτος; Σίγουρα όχι αυτό της σοσιαλδημοκρατίας και του κοινωνικού κράτους, αλλά ενός άλλου που θα εγγυάται την ύπαρξη του Κράτους της Κοινωνίας.
Για το λόγο αυτό η περιγραφή αυτής της περίπτωσης ανάγεται σε επόμενο άρθρο με τίτλο η ‘’Νέα Αριστερά και το Κράτος της Κοινωνίας’’
Εν κατακλείδι μπορούμε να συνοψίσουμε λέγοντας ότι δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε καμιά άλλη οικονομική θεωρία. Χρειάζεται να εφαρμόσουμε στην πράξη για άλλη ιδεολογία για το πώς θέλουμε να παράγουμε και να ζούμε.
Παραπομπές
(1)* Ανάπτυξη δεν εννοούμε μόνο τη συνεχή μεγέθυνση της οικονομίας προς ικανοποίηση του συντελεστή ‘’κεφάλαιο,’’ αλλά την ανάπτυξη και τη μεγέθυνση της ευημερίας του καθενός ξεχωριστά. Ανάπτυξη που σέβεται το περιβάλλον και τους περιορισμένους φυσικούς πόρους και λαμβάνει υπόψη το οικολογικό αποτύπωμα κάθε αναπτυξιακής ενέργειας. Η εισαγωγή του θεσμού των συμπληρωματικών, πολυεπίπεδων ‘’νομισμάτων’’, της Τράπεζας χρόνου και του θεσμού των Τοπικών Επενδυτικών Κεφαλαίων, θεωρούνται από τη Νέα Αριστερά ως αναπτυξιακά εργαλεία.
(2)* Απασχόλησηδεν εννοούμε τη μισθωτή εργασία του βασικού μισθού και ημερομισθίου, αλλά ένα ολοκληρωμένο σύνολο πολιτικών για την ανάπτυξη των ατομικών ιδιαιτεροτήτων, πρωτοβουλιών και δραστηριοτήτων, κάθε πολίτη ξεχωριστά ικανοποιώντας τις δημιουργικές του ανάγκες μέσα στο περιβάλλον της πραγματικής οικονομίας.
* Ο Νίκος Γραικούσης είναι μέλος της Ε.Ε της ΔΗΜΑΡ
