Το 2023, η Ισπανία υποδέχθηκε 85 εκατομμύρια ξένους επισκέπτες, σημειώνοντας αύξηση 18,7% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Στατιστικής.
Η Ισπανία έχει ξεπεράσει τις ΗΠΑ και έχει γίνει η δεύτερη χώρα με τους περισσότερους επισκέπτες στον κόσμο, πίσω μόνο από τη Γαλλία.
Αυτή η τεράστια εισροή τουριστών έχει δημιουργήσει το φαινόμενο του υπερτουρισμού, ένα φαινόμενο που αποτελεί σημαντική πρόκληση για τους κατοίκους των μεγάλων πόλεων, όπως η Βαρκελώνη.
Ο υπερτουρισμός αναφέρεται στην υπερβολική επισκεψιμότητα τουριστών σε έναν προορισμό, η οποία μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις τόσο στο περιβάλλον όσο και στην καθημερινή ζωή των κατοίκων.
Η έκρηξη του τουρισμού στην Ισπανία αποτελεί οικονομική ώθηση για τη χώρα, όπου ο τουρισμός αντιπροσωπεύει το 12%-13% του ΑΕΠ, αλλά την ίδια ώρα αποτελεί και πονοκέφαλο για την κυβέρνηση, καθώς προκαλεί αντιδράσεις και αίσθηση κορεσμού στους Ισπανούς.
Η Βαρκελώνη, μία από τις πιο δημοφιλείς τουριστικές πόλεις στον κόσμο, αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα λόγω του υπερτουρισμού. Ο τεράστιος αριθμός επισκεπτών που κατακλύζει την πόλη κάθε χρόνο δημιουργεί πολλαπλές προκλήσεις για τους κατοίκους της.
Οι κάτοικοι της Βαρκελώνης, αλλά και άλλων, μικρότερων πόλεων, όπως η Μάλαγα, η Πάλμα ντε Μαγιόρκα και τα Κανάρια Νησιά, βγαίνουν
Χιλιάδες διαδηλωτές, περίπου 3.000 στον αριθμό, κατέκλυσαν τους δρόμους της Βαρκελώνης το Σάββατο (06/07) με πανό που έγραφαν “Φτάνει! Ας βάλουμε όρια στον τουρισμό“, “Μειώστε τον τουρισμό τώρα!”.
Κρατώντας νεροπίστολα, φώναζαν συνθήματα όπως “Τουρίστες έξω από τη γειτονιά μας”, απαιτώντας ένα νέο οικονομικό μοντέλο που θα μειώσει τον αριθμό των τουριστών που επισκέπτονται την πόλη κάθε χρόνο.
Η αύξηση του κόστους στέγασης, η οποία ανήλθε στο 68% την τελευταία δεκαετία σύμφωνα με τις τοπικές αρχές, αποτελεί ένα από τα κύρια ζητήματα του κινήματος, μαζί με τις επιπτώσεις του τουρισμού στο τοπικό εμπόριο και τις συνθήκες εργασίας στην πόλη των 1,6 εκατομμυρίων κατοίκων.
Η βορειοανατολική παραλιακή πόλη της Βαρκελώνης, που φιλοξενεί μερικά από τα πιο γνωστά αξιοθέατα διεθνώς, όπως για παράδειγμα η ρωμαιοκαθολική εκκλησία Sagrada Familia, υποδέχθηκε περισσότερους από 12 εκατομμύρια τουρίστες πέρυσι, σύμφωνα με τις τοπικές αρχές.
Για να καταπολεμήσει τις επιπτώσεις του υπερτουρισμού, το δημοτικό συμβούλιο, υπό τη διοίκηση του σοσιαλιστή Ζαούμ Κολμπόνι, ανακοίνωσε προ ημερών ότι οι άδειες για τουριστικά διαμερίσματα στη Βαρκελώνη – που πλέον ξεπερνούν τα 10.000 – θα λήξουν μέσα σε 4 χρόνια, δηλαδή έως το 2028, ώστε να επανατοποθετηθούν στην τοπική αγορά κατοικίας. Η κίνηση αυτή αποτελεί μεγάλο πλήγμα για πλατφόρμες προσωρινής ενοικίασης καταλυμάτων (Airbnb, Booking), δικαιώνει όμως τους κατοίκους της Βαρκελώνης, οι οποίοι είναι απεγνωσμένοι από τα τεράστια κύματα τουρισμού.
ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΤΗ ΒΑΡΚΕΛΩΝΗ – ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΚΑΤΟΙΚΩΝ
Τέσσερις νέοι άνθρωποι -δύο Έλληνες και δύο Ισπανοί- οι οποίοι ζουν και εργάζονται στη Βαρκελώνη, μιλούν στο NEWS 24/7 για την κατάσταση που επικρατεί στην πόλη, επιβεβαιώνοντας πόσο ασφυκτική είναι η ζωή λόγω του υπερτουρισμού.
“Γεννήθηκα και μεγάλωσα στη Βαρκελώνη και βλέπω την πόλη μου να αλλάζει συνεχώς”, δηλώνει ο 29χρονος Juan και συνεχίζει: “Ο υπερτουρισμός έχει καταστρέψει πολλές από τις αγαπημένες μου γειτονιές. Τα τοπικά καταστήματα έχουν κλείσει και έχουν αντικατασταθεί από μαγαζιά που εξυπηρετούν μόνο τουρίστες. Οι τιμές των ακινήτων έχουν ανέβει τόσο, που είναι αδύνατο για τους ντόπιους να ζουν πλέον εδώ. Αγαπώ την πόλη μου, αλλά η κατάσταση έχει γίνει αφόρητη και φοβάμαι ότι θα πρέπει να μετακομίσω μακριά από το κέντρο για να καταφέρω να επιβιώσω”.
“Αισθάνομαι ότι η πόλη έχει πουληθεί στους τουρίστες και οι ανάγκες των κατοίκων έχουν παραμεληθεί. Χρειάζονται άμεσα μέτρα για να αντιστραφεί αυτή η κατάσταση. Χρειαζόμαστε πολιτικές που θα προωθούν την προστασία των κατοίκων και θα διασφαλίζουν ότι η ανάπτυξη του τουρισμού δεν θα γίνεται εις βάρος μας. Αλλιώς, φοβάμαι ότι πολλοί από εμάς θα αναγκαστούμε να εγκαταλείψουμε τα σπίτια και τις γειτονιές μας για να βρούμε μια καλύτερη ποιότητα ζωής κάπου αλλού. Η Βαρκελώνη είναι μια πόλη με πλούσια ιστορία και κουλτούρα. Θέλω να συνεχίσω να ζω σε αυτή την πόλη, αλλά για να γίνει αυτό, θα πρέπει να γίνουν αλλαγές. Πρέπει να βρούμε μια ισορροπία που θα επιτρέπει στους τουρίστες να απολαμβάνουν την πόλη, χωρίς όμως να καταστρέφουν την ποιότητα της ζωής των κατοίκων”, συμπληρώνει ο ίδιος.
Από την άλλη, η 26χρονη Μιλένα, που ζει και εργάζεται στην Ισπανία τα τελευταία 3 χρόνια, κάνει λόγο για “μια πολύ δύσκολη κατάσταση”.
“Το χειρότερο για μένα είναι τα ενοίκια. Για ένα δωμάτιο χρειάζεσαι 600 ευρώ τον μήνα, γιατί πάντα θα υπάρχει κάποιος που θα είναι πρόθυμος να δώσει περισσότερα. Ακόμη, είσαι τελείως εκτεθειμένος/η, στο να σε διώξουν ξαφνικά, δεν έχεις καμία προστασία ως ενοικιαστής. Είναι πολύ σύνηθες να σε διώχνουν το καλοκαίρι για να μετατρέψουν το σπίτι σε χώρο βραχυχρόνιας διαμονής. Επιπλέον, τα βράδια η κατάσταση μπορεί να γίνει πολύ δύσκολη στη Βαρκελώνη, κυρίως για τις γυναίκες. Δεν είναι λίγα τα περιστατικά όπου τουρίστες πίνουν και κάνουν παραβιαστικά σχόλια και catcalling σε κοπέλες. Υπάρχει επίσης μια θέα στη Βαρκελώνη, το Bunkers del Carmel, το οποίο έχει κλείσει το τελευταίο διάστημα γιατί παραπονιόντουσαν οι άνθρωποι της περιοχής ότι υπάρχει έντονη φασαρία από τους τουρίστες. Έτσι, φτάνουμε στο σημείο να χάνουμε πανέμορφα μέρη. Κι όλα αυτό συμβαίνει λόγω του υπερτουρισμού”, αναφέρει η ίδια.
Και συμπληρώνει: “Καταλαβαίνω την αγανάκτηση των ντόπιων, διότι όλα είναι πολύ ακριβά και πολλοί άνθρωποι αναγκάζονται να μετακομίζουν όλο και πιο μακριά από το κέντρο. Επίσης, η πόλη χάνει τον χαρακτήρα της όταν έχει τόσο τουρισμό και όλα περιτριγυρίζονται γύρω από αυτόν. Από την άλλη, όμως, βρίσκω άδικο να τα βάζεις με τους τουρίστες ατομικά, να τους πετάς νερά, να τους βρίζεις και να τους λες πηγαίντε σπίτια σας. Σίγουρα δεν είναι αυτή η λύση στο πρόβλημα”.
Στη συνέχεια, ο Enrique, 32 ετών, γεννημένος και μεγαλωμένος στη Βαρκελώνη, εκφράζει την αγανάκτησή του για το πώς έχει γίνει πλέον η Βαρκελώνη, τονίζοντας πως τα τελευταία χρόνια έχει χαθεί εντελώς η ξεχωριστική ταυτότητα της πόλης.
“Είμαι οργισμένος με την καταστροφή που έχει φέρει ο υπερτουρισμός στην πόλη. Η Βαρκελώνη, που κάποτε ήταν ένας ζωντανός και αυθεντικός τόπος, έχει μετατραπεί σε ένα απέραντο τουριστικό θέρετρο, όπου οι κάτοικοι δεν έχουν πια θέση. Οι τιμές των ενοικίων έχουν ανέβει στα ύψη, κάνοντας αδύνατο σε πολλούς από εμάς να συνεχίσουμε να ζούμε εδώ. Φίλοι και συγγενείς αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, διότι τα διαμερίσματα μετατρέπονται σε rooms to let. Οι γειτονιές έχουν κατακλυστεί από τουριστικά μαγαζιά και αλυσίδες καφέ, αντικαθιστώντας τα παραδοσιακά καταστήματα που έδιναν χρώμα και ζωή στην πόλη. Δεν αντέχω να βλέπω τις παραλίες γεμάτες από τουρίστες που δεν σέβονται τίποτα. Αφήνουν πίσω τους σκουπίδια, κάνουν φασαρία όλη τη νύχτα και καταστρέφουν την ομορφιά του τόπου. Οι πλατείες έχουν γίνει θορυβώδεις χώροι συνάθροισης, όπου δεν μπορούμε να βρούμε ηρεμία ούτε για μια στιγμή. Τα μέσα μαζικής μεταφοράς είναι συνεχώς υπερπλήρη, και πρέπει να ‘παλέψουμε’ για να χωρέσουμε ώστε να πάμε στις δουλειές μας ή απλώς για να κινηθούμε μέσα στην πόλη”, αναφέρει ο ίδιος.
Και καταλήγει: “Η πολιτιστική μας κληρονομιά καταστρέφεται. Τα ιστορικά μνημεία και τα κτήρια φθείρονται από τη συνεχή χρήση και την πίεση των μεγάλων ροών των επισκεπτών. Οι δημοτικές αρχές προσπαθούν να διαχειριστούν την κατάσταση, αλλά η ζήτηση του τουρισμού υπερβαίνει τις δυνατότητές τους. Οι δρόμοι και τα πεζοδρόμια είναι πάντα γεμάτα, και συχνά πρέπει να περπατάμε ανάμεσα σε πλήθη που δεν σέβονται τη ζωή εδώ. Οι τοπικές αγορές έχουν μετατραπεί σε τουριστικά αξιοθέατα, με τις τιμές των προϊόντων να είναι υπέρογκες και η ποιότητα να έχει υποβαθμιστεί. Η καθημερινότητά μας έχει γίνει αφόρητη. Είναι σαν να ζούμε σε μια πόλη που δεν είναι πια δικιά μας, σε μια πόλη που έχει καταλήξει να είναι ένας τεράστιος θεματικός χώρος που εξυπηρετεί μόνο τους τουρίστες. Είναι καιρός να επανακτήσουμε τον έλεγχο της πόλης μας και να διασφαλίσουμε μια καλύτερη ποιότητα ζωής για όλους μας. Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε έτσι. Η Βαρκελώνη αξίζει καλύτερα, το ίδιο και οι κάτοικοί της“.
Τέλος, ο Άγγελος, 28 ετών, ο οποίος ζει στην Ισπανία εδώ και 1,5 χρόνο, στέκεται στο πόσο έχει αλλάξει ο χαρακτήρας της Βαρκελώνης, λόγω του υπερτουρισμού και στηρίζει τις πορείες κατά του φαινομένου.
“Αρχικά, ως ντόπιος που μένει στο κέντρο, νιώθω πως αυτό που με ενοχλεί περισσότερο είναι το γεγονός ότι τα ενοίκια αυξάνονται συνεχώς. Όταν λέμε συνεχώς, εννοούμε κάθε μήνα. Επίσης, είναι πολύ άσχημο να βλέπεις ότι η πόλη έχει γίνει πάρα πολύ mainstream, ότι θα πρέπει να αρέσει σε όλους. Παντού αλυσίδες, ίδια στέκια, χωρίς ταυτότητα και χαρακτήρα. Σήμερα, στη Βαρκελώνη βλέπεις κάθε μέρα τουρίστες, οπότε το μέρος που ζεις δεν είναι πλέον γειτονιά, αλλά θέαμα, τουριστικό αξιοθέατο. Είναι τουρίστες που δεν θέλουν να σε γνωρίσουν. Είναι εδώ απλώς για να ‘χρησιμοποιήσουν’ την πόλη. Αυτό το μέρος, νιώθω, ότι έχει πουληθεί πλέον. Επίσης, αξίζει να αναφερθεί ότι η αστυνομία είναι σύμμαχος των τουριστών εδώ, μιας και γράφει πρόστιμα για το αλκοόλ στους δρόμους στους ντόπιους, ενώ στους τουρίστες δεν το κάνει. Ο υπερτουρισμός έχει επίσης αναγκάσει τους κατοίκους να φεύγουν από το κέντρο, να βγαίνουν προς τα προάστια. Αυτό σημαίνει ότι ο κόσμος αναγκάζεται να αλλάξει σπίτι, να αλλάξει δουλειά, τα παιδιά πρέπει να αλλάζουν σχολείο και καθημερινότητα. Με λίγα λόγια, οι άνθρωποι αναγκάζονται να εκτοπιστούν από την πόλη τους, εξαιτίας των τουριστών”, τονίζει ο ίδιος.
Ενώ για τις πορείες κατά των τουριστών που λαμβάνουν χώρα το τελευταίο διάστημα στη Βαρκελώνη, αναφέρει: “Στις πορείες για τον υπερτουρισμό πάνε άνθρωποι που βλέπουν τη ζωή τους να αλλάζει δραματικά. Σε μια από τις τελευταίες πορείες, οι διαδηλωτές πήγαν σε ακριβά μαγαζιά του κέντρου, που θα βρεις πλούσιους τουρίστες, αυτούς τους τουρίστες που δεν σέβονται την πόλη, και έριξαν νερό με νεροπίστολα. Θεωρώ ότι αυτή ήταν μια συμβολική κίνηση, σαν να λες ότι δεν γίνεται να δεχόμαστε συνεχώς όλο και περισσότερους τουρίστες, σαν να τους λες ότι θα πρέπει να είναι πιο συνειδητοποιημένοι για το αποτύπωμα που αφήνουν σε αυτή την πόλη μέσω της επίσκεψής τους”.
ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΥΠΕΡΤΟΥΡΙΣΜΟΥ
Ο υπερτουρισμός είναι ένα πολυδιάστατο φαινόμενο που επηρεάζει αρνητικά πολλές πτυχές της ζωής στις τουριστικές πόλεις. Η αντιμετώπιση του φαινομένου απαιτεί ισορροπημένες πολιτικές που θα λαμβάνουν υπόψη την ανάγκη για οικονομική ανάπτυξη μέσω του τουρισμού, αλλά και την προστασία της ποιότητας ζωής των κατοίκων και του περιβάλλοντος. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τη ρύθμιση των τουριστικών καταλυμάτων, την προώθηση του υπεύθυνου τουρισμού και τη βελτίωση των υποδομών για τη διαχείριση της τουριστικής κίνησης.
Μια από τις πιο άμεσες συνέπειες του υπερτουρισμού είναι η αύξηση των τιμών των ενοικίων. Η μεγάλη ζήτηση για καταλύματα, τόσο από τουρίστες όσο και από επενδυτές που εκμεταλλεύονται τον τουρισμό, έχει οδηγήσει σε σημαντικές αυξήσεις στις τιμές των ενοικίων. Αυτό καθιστά δύσκολο για τους ντόπιους να βρουν προσιτές κατοικίες, οδηγώντας σε κοινωνικές εντάσεις και διαμαρτυρίες.
Οι αυξανόμενες τιμές των ενοικίων, η πίεση στις υποδομές, η υποβάθμιση του περιβάλλοντος και η αλλαγή του χαρακτήρα των γειτονιών είναι μερικές από τις συνέπειες που καθιστούν ολοένα και πιο δύσκολη τη ζωή σε πόλεις που υποδέχονται πολλούς τουρίστες.
Οικονομικές επιπτώσεις
Η αυξημένη ζήτηση για τουριστικά καταλύματα συχνά οδηγεί σε αύξηση των τιμών των ενοικίων και των ακινήτων, καθιστώντας δύσκολο για τους ντόπιους να βρουν προσιτή στέγαση. Στη Βαρκελώνη, για παράδειγμα, το κόστος στέγασης αυξήθηκε κατά 68% την τελευταία δεκαετία. Αυτή η αύξηση των τιμών καθιστά τη διαβίωση στην πόλη δυσβάστακτη για πολλούς κατοίκους, ειδικά για τα χαμηλότερα και μεσαία εισοδηματικά στρώματα.
Αλλαγή χαρακτήρα των γειτονιών
Οι τοπικές επιχειρήσεις αντικαθίστανται από καταστήματα που εξυπηρετούν κυρίως τους τουρίστες, κι αυτό έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια της τοπικής κουλτούρας και την αποξένωση των κατοίκων. Στη Βαρκελώνη, οι κάτοικοι της περιοχής Μπαρτσελονέτα έχουν δει τα τοπικά καταστήματα να κλείνουν και να αντικαθίστανται από καταστήματα που εξυπηρετούν κυρίως τους τουρίστες. Αυτό οδηγεί σε μια αλλαγή της τοπικής ταυτότητας και της καθημερινής ζωής των κατοίκων.
Υποβάθμιση του περιβάλλοντος
Ο μεγάλος αριθμός τουριστών μπορεί να προκαλέσει φθορές σε φυσικά τοπία και ιστορικά μνημεία, καθώς και ρύπανση λόγω αυξημένης κυκλοφορίας και απορριμμάτων. Η Βενετία, για παράδειγμα, έχει δει τα κανάλια της να μολύνονται και τα ιστορικά της κτίρια να υφίστανται φθορές λόγω των κυμάτων από τα τουριστικά σκάφη. Αυτές οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις μπορούν να έχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες για τη διατήρηση της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς.
Εργασιακές συνθήκες
Οι θέσεις εργασίας στον τουριστικό τομέα συχνά προσφέρουν χαμηλούς μισθούς και επισφαλείς συνθήκες εργασίας, συμβάλλοντας σε κοινωνικές ανισότητες και εκμετάλλευση των εργαζομένων. Στη Βαρκελώνη, αν και δημιουργήθηκαν 130.000 θέσεις εργασίας στον τουριστικό τομέα το 2023, πολλοί από αυτούς τους εργαζόμενους αντιμετωπίζουν επισφαλείς εργασιακές συνθήκες. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη οικονομική ανασφάλεια και σε ανισότητες μεταξύ των κατοίκων.
Πίεση στις υποδομές
Η αυξημένη ζήτηση για δημόσιες υπηρεσίες και υποδομές, όπως τα μέσα μεταφοράς και οι υγειονομικές υπηρεσίες, μπορεί να δημιουργήσει σημαντικά προβλήματα συνωστισμού και να μειώσει με αυτό τον τρόπο την ποιότητα ζωής των κατοίκων. Η κυκλοφοριακή συμφόρηση και η υπερφόρτωση των δημόσιων συγκοινωνιών είναι κοινά προβλήματα σε πόλεις με υψηλό τουρισμό. Αυτό σημαίνει ότι οι κάτοικοι συχνά αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην καθημερινή τους μετακίνηση και στη χρήση βασικών υπηρεσιών.
