Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς, βλέποντας να κυριαρχούν στην σημερινή πολιτική σκηνή της Ιταλίας κάποιες, εξαιρετικά δύσκολο να περιγραφούν φιγούρες, ότι σε αυτήν την χώρα άνθισε ένα από τα ισχυρότερα κομμουνιστικά κινήματα και κόμματα της Δύσης, το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ιταλίας, ιδρυτής και επικεφαλής του οποίου ήταν ένας από τους σημαντικότερους μαρξιστές διανοητές του 20ού αιώνα: Ο Αντόνιο Γκράμσι (22 Ιανουαρίου 1891 — 27 Απριλίου 1937).
Η θεωρητική, ιδεολογική, πολιτική και κινηματική προσφορά του Γκράμσι στην υπόθεση της χειραφέτησης της εργατικής τάξης από τα κεφαλαιοκρατικά δεσμά και την «έφοδό» της στον σοσιαλιστικό «ουρανό» είναι ανεκτίμητη.
Εργασίες όπως «Τα τετράδια της φυλακής» (1929 – 1937) και «Γράμματα από την φυλακή» (περίπου 500, πρώτη έκδοση – 1947) αναλύουν σειρά θέσεων και ζητημάτων που αφορούν στην θεωρία της ηγεμονίας (σσ. έννοια της μαρξιστικής φιλοσοφίας, η οποία χαρακτηρίζει την κυριαρχία της άρχουσας τάξης πάνω σε μια πολιτισμικά ετερογενή κοινωνία), την ιδιαιτερότητα του κράτους και της κοινωνίας των πολιτών, την στρατηγική του επαναστατικού κινήματος στις σύγχρονες συνθήκες κ.ά.
Ο Γκράμσι ανέπτυξε μια πρωτότυπη αντίληψη του μαρξισμού, ή, κατ΄ άλλους μελετητές, μια «διεύρυνσή» του, επεξεργαζόμενος την ιδέα ότι η ιστορία δεν είναι – ή δεν είναι μόνο – η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων που οδηγούν στην ταξική σύγκρουση, αλλά (και) η πάλη ηγεμονικών ή ανταγωνιστικών πολιτιστικών μοντέλων που δεν συνδέονται απαραίτητα με την οικονομία. Σύμφωνα με τον Γκράμσι, ο μαρξισμός είναι μια δυναμική πρακτική, αλλά όχι ένα στατικό δόγμα.
Από το Τορίνο έως τα κελιά των φασιστών
Γιος χαμηλόμισθου δημόσιου υπαλλήλου και νοικοκυράς, ο Γκράμσι εντάσσεται από το 1913 στο σοσιαλιστικό κίνημα (Σοσιαλιστικό Κόμμα) και φτάνει το 1917 να καθοδηγεί τον τομέα των σοσιαλιστών του Τορίνο, στου οποίου το Πανεπιστήμιο σπούδαζε με υποτροφία. Το άρθρο του με τίτλο «Για την αλήθεια!», που δημοσιεύθηκε τον Φεβρουάριο του 1913 στην πανεπιστημιακή έκδοση «Corriere» με το ψευδώνυμο «Alpha Gamma», είναι η πρώτη δημοσιογραφική δημοσίευση του Γκράμσι.
Κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου επιμελείται στο Τορίνο την σοσιαλιστική εβδομαδιαία εφημερίδα «Il Greedo del Popolo» (Η κραυγή του λαού) και συνεργάζεται με την επίσης σοσιαλιστική εφημερίδα «Avanti!». Το 1917 συμμετείχε στη δημιουργία του «Επαναστατικού Τμήματος των Ασυμβίβαστων» μέσα στο Σοσιαλιστικό Κόμμα, αντανακλώντας το πιο ριζοσπαστικό κομμάτι των έντονων ιδεολογικών ζυμώσεων και αντιθέσεων στο εσωτερικό του ιταλικού επαναστατικού κινήματος της εποχής. Μετά από την αντιπολεμική, ένοπλη εξέγερση στο Τορίνο τον Αύγουστο του 1917 εξελέγη γραμματέας του τοπικού τμήματος του Σοσιαλιστικού Κόμματος.
Κατά την μεταπολεμική άνοδο του επαναστατικού κινήματος στην Ιταλία – η οποία αποτελούσε έκφραση της μεγάλη επιρροής που είχε σε όλα τα εργατικά κινήματα της Δύσης η επιτυχία της Επανάστασης του Οχτώβρη στην Ρωσία το 1917 – ο Γκράμσι ηγείται του κινήματος για τη δημιουργία εργοστασιακών συμβουλίων, στα πρότυπα των Σοβιέτ, τα οποία, όπως ακριβώς και τα ρωσικά πρότυπά τους, μετατράπηκαν σε «κύτταρα» του αγώνα του ιταλικού προλεταριάτου για την εξουσία το 1919 – 1920. Η πάλη αυτή οδήγησε στην ίδρυση, τον Ιανουάριο του 1921, του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ιταλίας (ΚΚΙ).
Από το 1919 ηγείται της περιοδικής έκδοσης «L’ Ordine Nuovo» (H Νέα Τάξη) μαζί με τον σχεδόν συνομήλικό του, Παλμίρο Τολιάτι, επίσης ιστορικού ηγέτη του ΚΚΙ.
Βρείτε τα βιβλία του:
Το 1922 ταξιδεύει στην ΕΣΣΔ. Στις 25 Νοεμβρίου του 1922 συναντήθηκε με τον Λένιν. Την ίδια περίοδο παντρεύτηκε με την Γιούλια Απολλόνιεβνα Σουχτ, κόρη του φίλου του Λένιν, Α. Σουχτ. Με την Γιούλια ο Γκράμσι απόκτησε δύο γιους.
Τον Μάη του 1924 ο Γκράμσι επιστρέφει στην Ιταλία και την ίδια χρονιά, με πρωτοβουλία του, εκδίδεται η εφημερίδα «L’Unita», που θα είναι το δημοσιογραφικό όργανο της ΚΕ του ΚΚΙ. Από το 1924 μέχρι και το 1926 είναι επικεφαλής της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του Κόμματος.
Η επικράτηση του φασισμού με την άνοδο του Μουσολίνι στην εξουσία το 1922 θα σημάνει την έναρξη της άγριας καταστολής του εργατικού κινήματος, των συλλογικών του εκφράσεων και των πολιτικών πρωτοποριών του. Το 1926 ο Γκράμσι συλλαμβάνεται και το 1928, το φασιστικό δικαστήριο τον καταδικάζει σε 20 χρόνια φυλακή. Το 1937, με την υγεία του κατεστραμμένη, αποφυλακίζεται, αλλά λίγες μέρες μετά πεθαίνει.
Κατά την διάρκεια της πολύχρονης φυλάκισής του έγραψε περίπου τρεις χιλιάδες σελίδες, οι οποίες αποτελούν την θεωρητική κληρονομιά του. Σε όλη την περιπέτεια της δημιουργίας αυτού του μνημειώδους έργου μέσα στις πλέον αντίξοες συνθήκες, ο Γκράμσι είχε την στήριξη της οικογένειας και των συντρόφων του, ιδιαίτερα του φίλου του, οικονομολόγου, Πιέρο Σράφα, ο οποίος τον προμήθευε με την απαραίτητη βιβλιογραφία, με δικά του έξοδα.
Ο Τρότσκι υπογράμμιζε ότι μόνο ο Γκράμσι, από όλο το Κομμουνιστικό Κόμμα είδε από νωρίς την πιθανότητα της εγκαθίδρυσης φασιστικής δικτατορίας και τον ίδιο τον φασισμό, ως τον βασικό εχθρό του προλεταριάτου εκείνη την περίοδο, σε όλη την Ευρώπη, σε αντίθεση με τα υπόλοιπα στελέχη που υποτιμούσαν την φασιστική δυναμική.
Η συνάντηση με τον Λένιν
Όταν τον Αύγουστο του 1924 ο Γκράμσι εκλέγεται Γενικός Γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος, το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα βρίσκεται υπό την καθοδήγηση της Κομιντέρν (Κομμουνιστική Διεθνής) με επικεφαλής εκείνη την περίοδο τον Ζινόβιεφ, μέλος του ΠΓ του Μπολσεβίκικου Κόμματος, ο οποίος προωθεί την «μπολσεβικοποίηση» των ΚΚ που εντάσσονται στην Κομιντέρν.
Υπό αυτό το ρεύμα ξεκίνησε μια διαδικασία απομάκρυνσης των άλλων αριστερών, αλλά και δεξιών τάσεων, η οποία έφτασε στο αποκορύφωμά της με την πάλη ενάντια στην εσωκομματική αντιπολίτευση στην ΕΣΣΔ. Με την υποστήριξη της Κομιντέρν, ο Γκράμσι αναλαμβάνει την ηγεσία στο ΚΚΙ, πρώτος γραμματέας του οποίου ήταν ο φυλακισμένος Αμαντέο Μπορντίγκα, εκ των βασικών εκπροσώπων του γνωστού ως «αριστερού κομμουνισμού».
Τόσο για την συνάντηση με τον Λένιν, όσο και για εκείνη την αλλαγή στην ηγεσία του ΚΚ της Ιταλίας, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η έρευνα του εγγονού του Γκράμσι, επίσης Αντόνιο:
«(…) Η καταγραφή στα Βιογραφικά Αρχεία του Λένιν, που πρωτοδημοσιεύθηκαν το 1972, περιλαμβάνει μια λίστα των ζητημάτων που τους απασχόλησαν στη συνάντηση αυτή, όλα τους πολύ σημαντικά: η ιδιαιτερότητα της Νότιας Ιταλίας, η κατάσταση του Ιταλικού Σοσιαλιστικού κόμματος και η πιθανότητα της ενσωμάτωσής του στους Κομμουνιστές. Την περίοδο που τα Αρχεία προετοιμάζονταν για έκδοση, ανατέθηκε στον πατέρα μου από το Ινστιτούτο Μαρξισμου-Λενινισμού να βρει επιπλέον αναφορές γι’ αυτή την ιστορική συνάντηση με τη βοήθεια των Ιταλών κομμουνιστών. Η μόνη απάντηση ήρθε από την Καμίλα Ραβέρα, που παρέδωσε τη λεπτομερή έκθεση που ο ίδιος ο Γκράμσι της είχε δώσει, και εξέφρασε την υπόθεση ότι πιθανότατα ήταν αυτή η συνάντηση που έπεισε το Λένιν να κάνει τον παππού μου ηγέτη των Ιταλών Κομμουνιστών και όχι τον Αμαντέο Μπορντίγκα, ο οποίος τον είχε απογοητεύσει με την άκαμπτη και διασπαστική νοοτροπία του (…)».
Η ρωσική οικογένεια του Γκράμσι δεν χάθηκε. Ο ένας γιος του έγινε επιφανής μουσικός, μέλος της ορχήστρας ενός από τα μεγαλύτερα θέατρα της Ρωσίας, του Τβερ και ο άλλος έγινε καπετάνιος και μάλιστα στο πλοίο που έφερε τιμητικά το όνομα του πατέρα του.Η Γιούλια έζησε μέχρι και τα πρώτα χρόνια της Περεστρόικα. Η αδελφή της, Τατιάνα, πέθανε στις αρχές της 10ετίας του ΄40, αλλά πέρασε τα περισσότερα χρόνια της στην Ιταλία, βοηθώντας τον φυλακισμένο, διάσημο σύζυγο της αδελφής της.
Via : tvxs.gr
