Γιώργος Στάμκος
Με μαζικές διαδηλώσεις σε Μπάνια Λούκα, Σεράγεβο και Βελιγράδι υποδέχονται τα πολύπαθα δυτικά Βαλκάνια την περίοδο των εορτών και την πρωτοχρονιά. Το φιτίλι αυτή τη φορά άναψε στη Μπάνια Λούκα, την πρωτεύουσα της “Σερβικής Δημοκρατίας” (Republika Srpska) της Βοσνίας. Εκεί, συνεχίζονται εδώ και μήνες οι διαδηλώσεις, αλλά και η άγρια αστυνομική καταστολή, Σερβοβόσνιων πολιτών, που ζητούν “Δικαιοσύνη για τον Ντάβιντ”(Pravda za Davida), η δολοφονία του οποίου δεν εξιχνιάστηκε ποτέ από τις Σερβοβοσνιακές Αρχές. Αυτή η ανεξιχνίαστη δολοφονία του 21χρονου σπουδαστή -μια από τις πολλές ανεξιχνίαστες δολοφονίες νέων στη Σέρβικη Δημοκρατία της Βοσνίας- υπήρξε η “σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι” της αγανάκτησης των Σερβοβόσνιων σχετικά με την ανικανότητα και τη διαφθορά της αστυνομίας και των θεσμών της νεότευκτης χώρας τους. Οι διαδηλωτές κατηγορούν πλέον ανοικτά τις Αρχές της χώρας για την ανοχή και συγκάλυψη που φαίνεται πως δείχνουν απέναντι στο οργανωμένο έγκλημα το οποίο συνεχίζει να λυμαίνεται τη μετα-πολεμική Βοσνία.
Ποιος σκότωσε τον 21χρονο Ντάβιντ Ντραγκίτσεβιτς;
Στις 24 Μαρτίου 2018 ανακαλύφθηκε το πτώμα του 21χρονου Σερβοβόσνιου σπουδαστή Ντάβιντ Ντραγκίτσεβιτς στις όχθες του ποταμού Βέρμπας κοντά στη Μπάνια Λούκα. Είχε εξαφανιστεί τη νύχτα της 18ης Μαρτίου και ήταν αγνοούμενος επί έξι ημέρες. Η αστυνομία της Μπάνια Λούκα έκανε αρχικά λόγο για “αυτοκτονία” του νεαρού, ενώ έγιναν και προσπάθειες να τον εμπλέξουν και σε μια ληστεία σπιτιού που έγινε τη νύχτα της εξαφάνισής του. Στη συνέχεια, καθώς τα ιατροδικαστικά ευρήματα έδειχναν κακοποίηση και βασανισμό του νεαρού (ακόμη και σπάσιμο δοντιών του) προτού πεταχτεί στο ποτάμι, οι “ειδικοί” των αρχών έπεσαν σε αντιφάσεις, αλλά δεν ανασκεύασαν την αρχική τους εκτίμηση περί “αυτοκτονίας”. Και γι’ αυτό το λόγο δεν ενεργοποίησαν εγκαίρως τις διαδικασίες έρευνας που γίνονται σε περιπτώσεις δολοφονίας. Έτσι οι ένοχοι για το θάνατο του νεαρού Ντάβιντ δεν βρέθηκαν ως τώρα, προκαλώντας την οργή των γονιών και φίλων, αλλά και μεγάλου τμήματος των πολιτών της Μπάνια Λούκα, καθώς δεν ήταν η πρώτη φορά που συνέβαινε κάτι τέτοιο.
Δημιουργήθηκε έτσι ολόκληρο κίνημα αγανάκτησης, με πρωτεργάτη τον ίδιο τον πατέρα του νεκρού Ντάβιντ, του Ντάβορ Ντραγκίτσεβιτς, που έβαλε ως σκοπό της ζωής του την ανακάλυψη των δολοφόνων του γιου του και την απονομή της δικαιοσύνης. Το κίνημα, με σύνθημα το “Δικαιοσύνη για τον Ντάβιντ”(Pravda za Davida), ξεκίνησε από την περασμένη άνοιξη και με το πέρασμα των μηνών πήρε μεγάλες διαστάσεις με συχνές διαδηλώσεις στο κέντρο της Μπάνια Λούκα. Στην καμπάνια, που οργανώθηκε με τη βοήθεια των social media αλλά και ορισμένων τοπικών ανεξάρτητων δημοσιογράφων, όπως ο Aleksandar Trifunovic, συμμετείχαν φοιτητές, νεαροί ηθοποιοί, γονείς και αγανακτισμένοι πολίτες, που βρήκαν την ευκαιρία να διαμαρτυρηθούν για τη διαφθορά των τοπικών αρχών, που συγκαλύπτουν τα εγκλήματα της Σερβοβοσνιακής μαφίας, καταγγέλλοντας τους ανοχή, ακόμη και συνεργασία μαζί της.
Κράτος Vs Ντάβιντ
Επίκεντρο των διαδηλώσεων υπήρξε η κεντρική πλατεία “Κράινα” της Μπάνια Λούκα, όπου στήθηκε από τους διαδηλωτές ένα αυτοσχέδιο μνημείο για τον Ντάβιντ με πανό, κεριά και λουλούδια. Εκεί, εκτός από διαδηλώσεις και καταγγελτικές ομιλίες, λάμβαναν χώρα και θεατρικά δρώμενα όπου απαγγέλλονταν στίχοι του Κικέρων για τη δικαιοσύνη κ.ά. που μεταδίδονταν live μέσω διαδικτύου αφυπνίζοντας ακόμη περισσότερους. Αξιοσημείωτο είναι πως για την περίπτωση του Ντάβιντ Ντραγκίτσεβιτς γυρίστηκε και σχετικό ντοκιμαντέρ τίτλο «Κράτος εναντίον Ντάβιντ» , στο οποίο παρουσιάζονται στοιχεία για την ανικανότητα, αδιαφορία αλλά και ενδείξεις για συνεργασία των Σερβοβοσνιακών αρχών με το οργανωμένο έγκλημα.
Την περίοδο των εορτών αυτές οι διαδηλώσεις εντάθηκαν στη Μπάνια Λούκα, που είναι μία από τι φτωχότερες πόλεις των Βαλκανίων και της Ευρώπης με στρατοσφαιρικά επίπεδα ανεργίας, και η καταστολή της αστυνομίας υπήρξε βίαιη και ειδεχθής. Μάλιστα οι αστυνομικοί συνέλαβαν την ημέρα των Χριστουγέννων και τους ίδιους του γονιούς του νεκρού Ντάβιντ, δηλαδή τον Ντάβορ Ντραγκίτσεβιτς και τη Σούζανα Ραντάνοβιτς, ως “υποκινητές εξέγερσης” και “διατάραξη της δημόσιας τάξης”, ενώ δόθηκε εντολή στους υπαλλήλους του Δήμου να καθαρίσουν και να εξαφανίσουν στην ουσία το αυτοσχέδιο μνημείο για τον Ντάβιντ από την πλατεία Κράινα της Μπάνια Λούκα. Ως δικαιολογία οι Σερβοβοσνιακές Αρχές ανέφεραν πως πρέπει να “καθαρίσουν” την κεντρική πλατεία ενόψει των εορτών, καθώς η παρουσία των διαδηλωτών χαλούσε το εορταστικό κλίμα και απωθούσε τους τουρίστες! Το γεγονός αυτό εξόργισε ακόμη περισσότερο τους αγανακτισμένους Σερβοβόσνιους που βγήκαν και πάλι στους δρόμους, και το θέμα εξέλαβε διεθνείς διαστάσεις, τόσο μέσω του διαδικτύου όσο και με προβολή από τα ευρωπαϊκά μέσα ενημέρωσης.
Διαδηλώσεις συμπαράστασης
Υπό την καθημερινή πίεση των διαδηλωτών και τη διεθνή κατακραυγή, τελικά οι Σερβοβοσνιακές αρχές αναγκάστηκαν να απελευθερώσουν τους γονείς του νεκρού. Στην αρχή τη μητέρα του Σούζανα και την Τετάρτη 26 Δεκεμβρίου, και τον πατέρα, Ντάβορ Ντραγκίτσεβιτς, ο οποίος δήλωσε πως θα συνεχίσει ανένδοτος τον αγώνα του μέχρι να διαλευκανθεί η δολοφονία του γιου του, κατηγορώντας και πάλι τις αρχές για συγκάλυψη.
Ο Aleksandar Trifunovic, Σερβοβόσνιος δημοσιογράφος και αρχισυντάκτης του Buka, δήλωσε αμέσως μετά την απελευθέρωση του πατέρα του Ντάβιντ: “Ο Ντάβορ Ντραγκίτσεβιτς μόλις αποφυλακίστηκε. Ο υπουργός εσωτερικών Ντράγκαν Λούκατς παίζει πάλι πόλεμο. Ένας άνθρωπος που νομίζει πως είναι και αστυνομικός, και εισαγγελέας και δικαστής μαζί! Συλλαμβάνει διαδηλωτές και χρησιμοποιεί γκλόμπ μπροστά στη Βουλή (…) Για την ώρα οι πολίτες κέρδισαν μια μάχη. Κέρδισε η δικαιοσύνη. Οι διαμαρτυρίες μας όμως θα συνεχιστούν. Μπράβο σε όλους όσους έχουν υπερασπιστεί με τα σώματά τους χθες, όχι μόνο τους δρόμους της πόλης μας, αλλά και την τιμή της”.
Ταυτόχρονα διαδηλώσεις αλληλεγγύης και συμπαράστασης έγιναν την Τετάρτη 26 Δεκεμβρίου και στο Βελιγράδι, στις 12 ώρα, μπροστά στη Φιλοσοφική Σχολή στο κέντρο, όπου οι συγκεντρωμένοι άναψαν κεριά στη μνήμη του Ντάβιντ, ζητώντας Δικαιοσύνη. Πρέπει να σημειωθεί πως το Βελιγράδι τον τελευταίο καιρό συνταράσσεται από συχνές αντικυβερνητικές διαδηλώσεις κατά της διεφθαρμένης κυβέρνησης του Αλεξάνταρ Βούτσιτς και γενικώς επικρατεί ένα εύφλεκτο πολιτικό κλίμα.
Επίσης και στο Σεράγεβο, την πρωτεύουσα της Κροατομουσουλμανικής Ομοσπονδίας της Βοσνίας, έγινε κι εκεί διαδήλωση (υπερεθνικής) συμπαράστασης για τον Ντάβιντ, αλλά και για την εξιχνίαση αρκετών δολοφονιών νέων στη Βοσνία. Άλλωστε και οι Βόσνιοι Μουσουλμάνοι έχουν τους δικούς τους “Ντάβιντ”, που περιμένουν δικαίωση. Τέτοια είναι και η περίπτωση του νεαρού Μουσουλμάνου Τζέναν Μέμιτς, που δολοφονήθηκε στο Σεράγεβο στις 8 Φεβρουαρίου 2016 και το έγκλημα ακόμη να εξιχνιαστεί. Κι αυτές οι δολοφονίες θεωρούνται μόνον η “κορυφή του παγόβουνου” καθώς υπάρχουν και άλλες που είναι αποτελέσματα της εγκληματικής δράσης της μαφίας στη Βοσνία, που έχει την ανοχή ή ακόμη και τη συγκάλυψη των διεφθαρμένων αρχών. Κατά κοινή ομολογία η διαφθορά των θεσμών είναι από τα μεγαλύτερα εμπόδια για τον εκδημοκρατισμό και την ευρωπαϊκή πορεία των δυτικών Βαλκανίων, που είναι κατά τα άλλα βυθισμένα στον εθνικισμό και στις τεράστιες οικονομικές ανισότητες που δημιούργησε η μετάβαση από τον σοσιαλισμό στον καπιταλισμό νεοφιλελεύθερου τύπου.
Όπως έγραψε και ο, καταγόμενος από τη Βοσνία, Γιουγκοσλάβος Νομπελίστας συγγραφέας, Ίβο Άντριτς: “Αν θέλεις να μάθεις ποιο είναι ένα κράτος και η διοίκησή του, και ποιο είναι το μέλλον τους, κοίταξε να μάθεις μόνο πόσοι αθώοι άνθρωποι σε αυτή τη χώρα βρίσκονται στις φυλακές και πόσοι κακοποιοί κυκλοφορούν ελεύθεροι”.
