Από ανάρτηση του Δημήτρη Γιατζόγλου στο facebook
1. Σύμπασα η αντιπολίτευση έσπευσε να χρεώσει τις εξελίξεις με την Eldorado Gold -και την επαπειλούμενη ακύρωση της επένδυσης- στον κρατισμό του ΣΥΡΙΖΑ. Δεν είναι η πρώτη φορά που εκδηλώνεται μια τέτοιου είδους σύμπτωση. Από το 2010 και μετά, με συντεταγμένες τον «κρατισμό» και τον «λαϊκισμό», ορίστηκε το πεδίο μιας οργανικά συγκλίνουσας κριτικής προς τον ΣΥΡΙΖΑ από τους χώρους της δεξιάς και της κεντροαριστεράς.
2. Δεν πρόκειται μόνο για ένα στερεότυπο πολεμικής. Ο κρατισμός ( μαζί με τον λαϊκισμό), αποτελεί το κατ’ εξοχήν ερμηνευτικό πασπαρτού του (νεο)φιλελεύθερου Λόγου για τις παθογένειες και την κρίση της ελληνικής κοινωνίας. Χρησιμοποιείται ως έννοια (χωρίς ιδιαίτερες αναλυτικές αξιώσεις) για να περιγράψει ένα διαταξικό και διακομματικό σύνολο αδρανών δυνάμεων που μπλοκάρει τον εκσυγχρονισμό και την πρόοδο και που απέναντί του πρέπει να οριοθετηθεί και να αντιπαρατεθεί το (μυστηριώδες) σύνολο των «ζωντανών» κοινωνικών δυνάμεων.
3. Υπάρχει όμως και μια άλλη διάσταση που δεν πρέπει να υποτιμηθεί. Το αδιάλλακτο μέτωπο εναντίον του κρατισμού επιτελεί μια συστημική λειτουργία στην πάλη για τη διαμόρφωση της «κοινής γνώμης», δηλαδή για την κατάκτηση της ιδεολογικής ηγεμονίας. Διότι η νεοφιλελεύθερη ηγεμονία προϋποθέτει τη μαζική αποδοχή ενός βασικού δόγματος :
<< Οι επιταγές της οικονομίας είναι πάνω από κάθε πολιτική, περιβαλλοντική και ηθική δέσμευση. Οι μηχανισμοί πολιτικής ρύθμισης της οικονομίας, τόσο στα πλαίσια του κομμουνιστικού όσο και του παραδοσιακού σοσιαλδημοκρατικού «παραδείγματος», όχι μόνο απέτυχαν ιστορικά, αλλά αποτελούν σήμερα άχρηστα κατάλοιπα. Η ελεύθερη αγορά έχει τις δυνατότητες να αυτορρυθμίζεται, να διαμορφώνει και να παράγει οικονομικές επιλογές ( και όχι μόνο να τις δοκιμάζει και να τις αποτιμά ). Είναι ο εγγυητής του οικονομικού ορθολογισμού. Το κράτος και η πολιτική το μόνο που έχουν να κάνουν είναι να διευκολύνουν αυτή την αυτορρύθμιση. Οποιαδήποτε άλλη παρέμβαση συνιστά πρακτική αναχρονιστικού κρατισμού >>.
Ο νεοφιλελεύθερος αντικρατισμός είναι συστατική σταθερά αυτού του αγοραίου οικονομισμού, που στην περίπτωση των Σκουριών και της συστηματικής περιβαλλοντικής καταστροφής που συντελείται εκεί, εκφράζεται στα ΜΜΕ και αλλού με τον κυνισμό τοποθετήσεων του τύπου « τώρα που θέλουμε δουλειές με την Καρέτα-Καρέτα θ’ ασχολούμαστε ;»
4. Βεβαίως ο νεοφιλελεύθερος αντικρατισμός είναι αντικρατισμός αλα-κάρτ. Σε τυπικά νεοφιλελεύθερες οικονομίες (ΗΠΑ, Βρετανία κ.α.), με το ξέσπασμα της μεγάλης κρίσης, ήταν «το κράτος- δυνάστης» αυτό που παρενέβη, διοχετεύοντας δισεκατομμύρια, προκειμένου να στηριχθούν ιδιωτικές επιχειρήσεις και βιομηχανικοί κλάδοι υπό κατάρρευση, ή τράπεζες, ακόμα και με την κρατικοποίησή τους. Το ζήτημα όμως δεν είναι οι μεμονωμένες παρεμβάσεις, σε κάποιες έκτακτες συνθήκες.
5. Παρά τη σχετική μυθολογία περί «λιγότερου» κράτους, που επικεντρώνεται στο ζήτημα του μεγέθους, το κράτος του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού είναι άκρως παρεμβατικό. Η (ανα)συγκρότηση και οι λειτουργίες του συνοψίζουν την αναδιοργάνωση της σχέσης οικονομίας-πολιτικής (κεφαλαίου- εργασίας), ώστε να εξασφαλιστεί η επικυριαρχία της πρώτης πάνω στη δεύτερη. Αυτό επιχειρείται και στη χώρα μας ήδη από την προηγούμενη δεκαετία και επιταχύνεται στη διάρκεια της πενταετίας της κρίσης. Οι παρεμβάσεις είναι μονοσήμαντες και επιλεκτικές. Το νέο εργασιακό τοπίο ( μισθοί, εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα ) διαμορφώνεται όχι με την κλασσική διαπραγμάτευση των κοινωνικών εταίρων, αλλά με τις ισχυρές παρεμβάσεις της εκτελεστικής εξουσίας και του κράτους, προκειμένου να επανεκκινήσει η κεφαλαιακή συσσώρευση. Η καταγγελία της κρατικής γραφειοκρατίας γίνεται το όχημα για την απ’ ευθείας, «ευέλικτη» σχέση πολιτικών προσώπων με τα οικονομικά συμφέροντα, χωρίς περιττές διαμεσολαβήσεις της δημόσιας διοίκησης. Το κράτος αποσύρεται από το πεδίο της προστασίας της μισθωτής εργασίας, αλλά είναι παρόν σε κάθε διεργασία αναπαραγωγής των κοινωνικών ανισοτήτων.
Ο διαρκής βερμπαλισμός εναντίον του κρατισμού της αριστεράς επιχειρεί να αποκρύψει τον αδυσώπητο νεοφιλελεύθερο κρατισμό εναντίον των υποτελών τάξεων.
6. Εν τούτοις, όπως συνέβη και με την υπόθεση Eldorado, συλλογικότητες και πρόσωπα της κεντροαριστεράς έχουν προσχωρήσει ενθουσιωδώς στο «αντικρατικιστικό» μέτωπο. Το εξέφρασε, για παράδειγμα, ο Ευ. Βεζινέλος το 2014 ως αδήριτη αναγκαιότητα, με μια «θεωρητική απόφανση αυθεντικού… πρακτικού πραγματισμού» : <<Τα περιθώρια για σοσιαλδημοκρατικές ιδεολογικές και αξιακές επιλογές στην οικονομία δεν υπάρχουν >>. Το εκφράζουν επίσης και άλλοι που θεωρούν την αγορά μοναδική πηγή ελευθερίας στο σύγχρονο κόσμο. Και πολλοί προχωρούν τολμηρά ένα βήμα παραπάνω, επικαλούμενοι την κριτική που άσκησε στον κρατισμό η ανανεωτική αριστερά. Μόνο που τα πράγματα δεν είναι έτσι.
7. Ο ευρωκομμουνισμός και η ανανεωτική αριστερά άσκησαν κριτική στον κρατιστική παράδοση από μια ριζικά διαφορετική σκοπιά, απορρίπτοντας τον δογματισμό του κράτους-εργαλείου, αλλά και την αντίληψη του πολιτικού φιλελευθερισμού που θεωρεί το κράτος μια υλική εξωτερικότητα σε σχέση με την κοινωνία. Η απόρριψη του κρατισμού για την αυταρχική επιβολή μετασχηματισμών μέσω μιας γραφειοκρατικής αποξένωσης της κοινωνίας από την πολιτική, εντάσσεται στην ανάγκη μιας ανανεωμένης στρατηγικής για τη σοσιαλιστική μετάβαση και όχι στην επιλογή ποσαρμογής στις απαιτήσεις του άγριου καπιταλισμού. Η εναλλακτική στον κρατισμό δεν είναι η αγορά, εκτός κάθε προσπάθειας μιας δημοκρατικής πολιτικής διεύθυνσης, αλλά «η τιθάσευση του αγοραίου οικονομικού πράττειν με πολιτικά και ηθικά μέσα»(Γ.Βούλγαρης),μέσω ενός προγραμματικού, πολιτικού και κοινωνικού αγώνα, εμπνευσμένου από την προοπτική της ολόπλευρης χειραφέτησης.
Ο δυτικός μαρξισμός έχει υποδείξει δύσκολα σημεία, που η αριστερά τα παρακάμπτει με εύκολες παραδοχές, προκειμένου να αποκτήσει εύσημα μοντερνισμού. Ο Χομπσμπάουμ, για παράδειγμα, επιμένει ότι << η «βιώσιμη ανάπτυξη» δεν μπορεί να λειτουργήσει μέσω της ελεύθερης αγοράς, αλλά πρέπει να λειτουργήσει εναντίον της. Δεν μπορεί να αφεθεί στην ελεύθερη επιλογή της κατανάλωσης αλλά απαιτεί σχεδιασμό >>. Δεν επαναφέρει αυτό την ιδέα των δημόσιων παρεμβάσεων και ρυθμίσεων σε περιοχές της οικονομίας ; Δεν επιβάλλει να σκεφτούμε σοβαρά πάνω στο στερεότυπο του «παραγωγισμού» το οποίο η αριστερά παρακάμπτει αμήχανα, στο όνομα της οικονομικής μεγέθυνσης ;
9. Η υστερία λοιπόν εναντίον του «κρατισμού» και η σταυροφορία στην οποία μας προσκαλεί ο αρχηγός της Ν.Δ. δεν συνιστά δρόμο για τη μεταμνημονιακή ανασυγκρότηση της οικονομίας και της κοινωνίας. Ο πραγματισμός με τον οποίο ο κεντροαριστερός χώρος σπεύδει να δηλώσει συμμετοχή πιστοποιεί τα αδιέξοδα της χρόνιας υπαγωγής του σε μια ατζέντα εχθρική στα λαϊκά στρώματα και απολύτως ασύμβατη με όλες τις συνιστώσες της αριστερής ιστορικότητας.
10. Το ανοιχτό ζήτημα για την αριστερά στο νέο ιστορικό κύκλο που αρχίζει να διαγράφεται και πρωτίστως για τον ΣΥΡΙΖΑ (εκ των πραγμάτων) είναι, αν θα μπορέσει να συγκροτηθεί ένα ευρύ, προγραμματικό, πολιτικό και κοινωνικό μέτωπο – φορέας ενός ισχυρού και συνεκτικού αριστερού μεταρρυθμισμού. Που θα αποδείξει ότι η αλληλεγγύη και η συλλογικότητα μπορούν να εμπνεύσουν και να υλοποιήσουν ένα υπόδειγμα ανάπτυξης εναλλακτικό στην επαγγελία της εξατομικευμένης σωτηρίας των άξιων .
