Γαβράς: Πολιτική και κοινωνικός προβληματισμός στη μεγάλη οθόνη

«Η χώρα μας είναι βασικά μια χώρα κουλτούρας. Γιατί έχουμε επιζήσει στον κόσμο και η Ελλάδα είναι γνωστή παντού; Γιατί εδώ και τρεις χιλιάδες χρόνια ο Ελληνικός Πολιτισμός έχει μία βάση και έπαιξε ρόλο σε όλο τον κόσμο μέχρι σήμερα. Ο Κινηματογράφος είναι Τέχνη, είναι μέρος της Τέχνης. Στη Μεσόγειο υπήρχαν πολιτισμοί που χάθηκαν, όπως οι Φοίνικες π.χ. που ήταν έμποροι. Τι έχει μείνει; Τίποτα ή πολύ λίγα πράγματα. Η Ελλάδα έμεινε γιατί είχε την Τέχνη, όλες τις Τέχνες. Λοιπόν, ο Κινηματογράφος είναι μια Τέχνη, καινούρια Τέχνη. Και πολλοί νομίζουν ότι επειδή είναι Τέχνη και μπορούμε να τη βρούμε παντού δεν αξίζει τον κόπο. Ιδίως οι πολιτικοί…» Κώστας Γαβράς

Ο Κώστας Γαβράς γεννήθηκε στα Λουτρά Ηραίας Αρκαδίας στις 12 Φεβρουαρίου του 1933 και σπούδασε Συγκριτική Φιλολογία στη Σορβόνη καθώς και κινηματογράφο στο Ινστιτούτο IDHEC. Μετά την αποφοίτησή του, αποφάσισε να μείνει στη Γαλλία. Η πρώτη του ταινία, το «Διαμέρισμα Δολοφόνων» παρουσιάστηκε το 1965. Η τρίτη μεγάλου μήκους ταινία του, το θρυλικό «Z», κέρδισε το Όσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας και το Όσκαρ Μοντάζ το 1970, ενώ προτάθηκε και για άλλα 3 Όσκαρ (Καλύτερης Ταινίας, Σκηνοθεσίας και Σεναρίου).

Η ταινία του «Ο Αγνοούμενος» το 1982 κερδίζει τον Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ Καννών, ενώ ο Κώστας Γαβράς κερδίζει το Όσκαρ Διασκευασμένου Σεναρίου την ίδια χρονιά. Η πλούσια φιλμογραφία του συμπεριλαμβάνει τις ταινίες: «Σε Κατάσταση Πολιορκίας» (1972), «Το Μουσικό Κουτί» (1989, Χρυσή Άρκτος στο Φεστιβάλ Βερολίνου το 1990), «Αμήν» (2002, βραβείο Σεζάρ Καλύτερου Σεναρίου), «Το Τσεκούρι» (2005) και «Παράδεισος στη Δύση» (2009). Το 2012 στο 53ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, και παρουσία του δημιουργού, είχαμε την ευκαιρία να απολαύσουμε την πιο πρόσφατη δημιουργία του, «Το Κεφάλαιο» (Le Capital).

Αναλυτικά, μία μικρή παρουσίαση σε όλες σχεδόν τις δημιουργίες του Κώστα Γαβρά, ακολουθώντας τη χρονολογική σειρά:

Γαλλία, 1958, α/μ, 5 λεπτά

Σκηνοθεσία-Σενάριο: Κώστας Γαβράς Ι Διεύθυνση φωτογραφίας: Jean Bachelet I Βοηθός σκηνοθέτη: Johann Van der Keuken I Ηθοποιοί: Guy Mairesse, Paniaras, Jean Patrick

Κώστας Γαβράς: “Πρόκειται για την πτυχιακή μου ταινία ως φοιτητής στην IDHEC (Institut des hautes études cinématographiques). Έχοντας στη διάθεσή μου μια μπομπίνα γύρω στα 300 μέτρα και τα τρία μόνο σκηνικά που διέθετε η σχολή, το σαλόνι, το μπιστρό και ένα υπνοδωμάτιο, έπρεπε να στήσω ένα σενάριο. Έτσι αναγκάστηκα να φτιάξω ένα τραπέζι από τις επίπεδες επιφάνειες που χρησίμευαν ως στημένα σκηνικά στον χώρο.”

Μυθοπλασία, Γαλλία, 1965, α/μ, 95 λεπτά

Σκηνοθεσία: Κώστας Γαβράς I Σενάριο: K. Γαβράς (βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Sébastien Japrisot) I Διεύθυνση φωτογραφίας: Jean Tournier I Μουσική: Michel Magne I Ηθοποιοί: Catherine Allégret, Jacques Perrin, Simone Signoret, Michel Piccoli, Yves Montand I Παραγωγή: PECF

Μια νεαρή κοπέλα βρίσκεται νεκρή στο βαγόνι ενός τρένου που εκτελεί το νυχτερινό δρομολόγιο Μασσαλία – Παρίσι. Ακολουθεί μια σειρά διαδοχικών φόνων τους οποίους αναλαμβάνει να εξιχνιάσει ένας αστυνομικός από το Παρίσι. Το Βαγόνι δολοφόνων φανερώνει την αγάπη του Κώστα Γαβρά για τα αμερικανικά φιλμ νουάρ και τον κινηματογράφο του Ζαν-Πιερ Μελβίλ.

Μυθοπλασία, Γαλλία- Ιταλία, 1967, έγχρ., 90 λεπτά

Σκηνοθεσία: Κώστας Γαβράς I Σενάριο: Κ. Γαβράς, Daniel Boulanger (βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Jean-Pierre Chabrol) I Διεύθυνση φωτογραφίας: Jean Tournier I Μουσική: Michel Magne I Ηθοποιοί: Charles Vanel, Bruno Cremer, Jean-Claude Brialy, Michel Piccoli I Παραγωγή: C.I.A. Cinematografica, Sol Produzione, Les Productions Artistes Associés, Tarra Film

Δώδεκα Γάλλοι στρατιώτες περιμένουν την εκτέλεσή τους σε ένα γερμανικό στρατόπεδο αιχμαλώτων. Μια ομάδα ανταρτών καταφέρνει να τους διασώσει. Όταν όμως διαπιστώνουν ότι, εκτός από τους δώδεκα, τούς έχει ακολουθήσει και ένας ακόμα φυλακισμένος. Οι αγωνιστές πρέπει να αποφασίσουν αν θα τον εκτελέσουν ή αν θα συνεχίσει μαζί τους. Με ένα καστ λαμπρών ηθοποιών, ο Κώστας Γαβράς συνθέτει ένα δίλημμα για τα όρια της προδοσίας σε συνθήκες αντίστασης.

Μυθοπλασία, Γαλλία-Αλγερία, 1969, έγχρ., 127 λεπτά

Σκηνοθεσία: Κώστας Γαβράς Ι Σενάριο: Jorge Semprún (βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Βασίλη Βασιλικού) Ι Διεύθυνση φωτογραφίας: Raoul Coutard Ι Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης Ι Ηθοποιοί: Yves Montand, Ειρήνη Παππά, Jean-Luis Trintignant, Jacques Perrin Ι Παραγωγή: Reggane Films, O.N.C.I.C. Productions, Valoria Films | Διανομή: Rosebud

Ταινία-ορόσημο στη φιλμογραφία του Κώστα Γαβρά. Του χάρισε το πρώτο Όσκαρ και κινητοποίησε την παγκόσμια κοινότητα εναντίον της χούντας των συνταγματαρχών. Ένας επιστήμονας έχει προγραμματίσει μια ομιλία για να υποστηρίξει το φιλειρηνικό κίνημα της πόλης. Λίγο πριν την ομιλία, δέχεται την επίθεση μιας ομάδας ακροδεξιών εξτρεμιστών που συνδέονται πολιτικά με παρακρατικούς μηχανισμούς. Ένας αδέκαστος δικαστής αναλαμβάνει την υπόθεση πηγαίνοντας κόντρα στις δυνάμεις εξουσίας. Βασισμένη στο ομώνυμο βιβλίο του Βασίλη Βασιλικού για την δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη.

Η ταινία θα τιμηθεί με τις διακρίσεις: Βραβείο καλύτερου ανδρικού ρόλου (Jean-Louis Trintignant), βραβείο FIPRESCI στον Κ. Γαβρά στο Φεστιβάλ Καννών, Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας, Όσκαρ Μοντάζ (Françoise Bonnot) / Βραβείο Anthony Asquith στον Μίκη Θεοδωράκη στα BAFTA και Χρυσή Σφαίρα καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας.

«Έβρισκα πως από τον Ελληνικό Κινηματογράφο έλειπε μια διάσταση σαν εκείνη που συναντάμε στην Ελληνική Τραγωδία, η σχέση του θεάματος με την Αρχή και τους μηχανισμούς της Αρχής και της Εξουσίας. Το «Ζ» δεν είναι ένα φιλμ πάνω στην ψυχολογία, είναι μια ταινία πάνω σ’ έναν μηχανισμό». Κώστας Γαβράς

Via : tvxs.gr