του Βασίλη Παπαστεργίου *
Ας ξεκινήσουμε από τα αυτονόητα.
Ο θάνατος υποβάλλει, απαιτεί σιωπή και σεβασμό.
Μας υπενθυμίζει την κοινή μοίρα και μας επιβάλλει σχεδόν να ανασύρουμε θετικά στοιχεία του νεκρού, περιστατικά χαρακτηριστικά ή χαριτωμένα για να τον μνημονεύσουμε με θετικό τρόπο.
Αυτές οι συμβάσεις είναι σημαντικές για την κοινωνική μας συμβίωση, δείχνουν πολιτισμό και – συγγνώμη για την κοινοτοπία – ενσυναίσθηση.
Με αυτό το δεδομένο, πραγματικά δεν είχα κανένα σκοπό να γράψω κάτι για τον Θεόδωρο Πάγκαλο, έναν άνθρωπο και πολιτικό για τον οποίο είχα πολύ κακή γνώμη.
Εντυπωσιάστηκα όμως, αρνητικά φυσικά, από την αναγνώριση που του επιφυλάχθηκε μετά θάνατον.
«Αντισυμβατικός», «οξυδερκής», «προφητικός», ακόμα και «αμλετικός ήρως», είναι κάποια από αυτά που διάβασα από έντυπα και πρόσωπα που γενικώς εκτιμώ και σέβομαι.
Ο Πάγκαλος που ξέραμε, αίφνης μεταβλήθηκε σε έναν χαρισματικό, ενδεχομένως λίγο ιδιόρρυθμο, άνθρωπο που όμως βασικά έλεγε αλήθειες, που εμείς δεν καταλαβαίναμε.
Μπούρδες, με το συμπάθιο.
Ο Πάγκαλος κατά την δεκαετία του 80 υπήρξε ένας πράγματι επαρκής (Αναπληρωτής) υπουργός Εξωτερικών για θέματα ΕΟΚ κατά τις πρώτες κυβερνήσεις Ανδρέα Παπανδρέου. Αυτή η περίοδός του πράγματι μπορεί και πρέπει να αποτιμηθεί θετικά.
Από την δεκαετία του 90 και μετά ωστόσο ο ίδιος παγιώνει μια σειρά από απαράδεκτα δημόσια χαρακτηριστικά.
Γενικευμένες ad hominem επιθέσεις στους πολιτικούς του αντιπάλους (με μια αμετροέπεια που ενίοτε τον εκδικήθηκε), συκοφαντικές επιθέσεις σε πολιτικούς χώρους (και ιδίως στην Αριστερά) με προδήλως ανυπόστατους ισχυρισμούς, ύβρεις, περιφρονητική συμπεριφορά, ακόμα και άσκηση φυσικής βίας, σε υφιστάμενους και – ιδίως – υφιστάμενές του.
Ο Πάγκαλος ήταν μια περιφερόμενη ύβρις.
Σε ό,τι δε αφορά την πολιτική του αποτελεσματικότητα, το φιάσκο του Οτσαλάν (για το οποίο βέβαια δεν ευθύνεται μόνο αυτός, αλλά έχει κύρια ευθύνη) θα αρκούσε για να τον διά βίου εξοβελισμό του από την πολιτική ζωή.
Ωστόσο, ο ίδιος διεκδίκησε – και δυστυχώς έλαβε – ρόλο και μετά από αυτό.
Καλά όλα αυτά, αλλά έλεγε αλήθειες, λένε οι μετά θάνατον υμνητές του.
Αλήθεια;
Για να δούμε κάποιες από αυτές και μάλιστα από δημόσιες τοποθετήσεις του.
Α) «Οι δημόσιοι υπάλληλοι θα έπρεπε να είναι λιγότεροι από 200.000 και είναι 1 εκατομμύριο. Δύο στους τρεις είναι άχρηστοι…»
Β) «Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι το ΠΑΣΟΚ στην τελευταία του έσχατη απόδειξη. Όπως επρόκειτο να καταντήσει. Όλα τα λαμόγια, όλοι οι διεφθαρμένοι, όλοι οι τεμπέληδες, όλοι οι άχρηστοι, όλοι οι φαύλοι, είναι στο ΠΑΣΟΚ!»
Γ) «Δεν μπορείς να μη σφάξεις κόσμο αν δεν είσαι κομμουνιστής! Υπερβάλλω, λέτε; Ξέρετε εσείς κανένα κομμουνιστικό κόμμα στην Ευρώπη που να μην έσφαξε τους αντιπάλους του;»
Δ) «Οι ελεύθεροι επαγγελματίες; Καταρχάς και αυτοί ζουν από το κράτος. Οι δημόσιοι υπάλληλοι είναι πελάτες τους και επιπλέον οι ελεύθεροι επαγγελματίες κλέβουν μόνιμα το κράτος»
Ε) «Γιατί να μην αξιολογηθούν οι κοπρίτες που απουσιάζουν κατά δεκάδες χιλιάδες από τα γραφεία τους; Όλοι είναι κοπανατζήδες! Οι μισοί την κοπανάνε και οι άλλοι μισοί είναι εκεί. Είναι Δημόσιο αυτό; Και γιατί να μην το αξιολογήσουμε;»
Μάλλον όχι και πολύ αμλετικά όλα αυτά.
Υπάρχουν και πολύ χειρότερα, ύβρεις για πολιτικούς του αντιπάλους, που δεν τα βάζω. Παραθέτω επίτηδες αυτά που αντιστοιχούν σε έναν λόγο για την κοινωνία που μας είναι αναγνωρίσιμος.
Σε αυτές τις αναφορές εγώ δεν αναγνωρίζω καμία αντισυμβατικότητα και μάλλον κανένα προφητικό χάρισμα.
Αναγνωρίζω απλώς τον ακροδεξιό μπάρμπα στο καφενείο που θυμώνει, φωνάζει, εξεγείρεται ενάντια στα πάντα οχυρωμένος στην βεβαιότητα της άγνοιάς του.
Με την επιβαρυντική βέβαια περίσταση ότι αυτά λέγονται από άνθρωπο που (δυστυχώς) τιμήθηκε με πολύ υψηλά αξιώματα, έτσι ώστε είναι να διπλά και τριπλά απαράδεκτο να ξεστομίζει τέτοιες ανοησίες.
Δεν είναι τυχαίο όμως ότι ιδίως η ακροκεντρώα διανόηση ένιωσε την ανάγκη να υποκλιθεί στην διορατικότητα του εκλιπόντος. Τα όσα είπε αποτελούν στοιχεία ενός ακραία νεοφιλελεύθερου λόγου, γυμνού και απενοχοποιημένου και για αυτό και αυτή η μαζική ταύτιση. Ο Πάγκαλος είπε αυτά που θα ήθελαν να πουν οι ίδιοι και με τον τρόπο που θα ήθελαν να τα πουν. Ίσως χρειάζεται λόγο περισσότερη γενναιότητα εκ μέρους σας, παιδιά.
Από εμένα ειλικρινή συλλυπητήρια στους δικούς του ανθρώπους. Σίγουρα θα είχαν κάποιους λόγους να τον αγαπούν.
Ας κοιμηθεί εν ειρήνη ο τέως αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και επί πολλά χρόνια υπουργός.
Πράγματι είχε μια ορισμένου τύπου ευφυΐα, όχι όμως τόσο μεγάλη όσο ο ίδιος νόμιζε, υποτιμώντας τους γύρω του, ιδίως τους πιο αδύναμους.
Αλλά, η προσπάθεια μετά θάνατον να θεωρήσουμε ότι υπήρξε ένας παρεξηγημένος προφήτης, λυπάμαι, αλλά είναι δείγμα των σκοτεινών καιρών που έρχονται.
Ο Β.Παπαστεργίου είναι Δικηγόρος πρώην μέλος του Δ.Σ. του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών
